17.02.2017 12:47
70 ár frá því fyrsti Nýsköpunartogarinn kom til landsins.
Togarinn Ingólfur
Arnarson, er stærsti og glæsilegasti togarinn, sem Íslendingar hafa enn
eignast. Hann er fyrsta skipið af þrjátíu, sem samið var um smíði á í
Bretlandi, í október 1945, fyrir milligöngu Nýbyggingarráðs og íslensku
ríkisstjórnarinnar. Skipið ef smíðað hjá skipasmíðastöð Mrss Cochrane &
Sons, Ltd. Í Selby. Er það fyrsta skipið af átta, sem samið var um í þeirri
smíðastöð. Það er smíðað samkvæmt ströngustu reglum flokkunarfjelagsins Lloyds
í Bretlandi (+ 100 A L) og þó nokkuð styrkara, þar
sem það þótti nauðsynlegt, vegna íslenskrar vetrarverðráttu. Lengd þess
er 175 fet, breidd 30 fet og dýpt 16 fet. Það er 642 br rúmlestir og 216 nettó
rúmlestir. Burðarmagn þess er 500 smálestir með 81 cm borð fyrir báru. Bolurinn
er hólfaður í sundur með 7 vatnsþjettum skiljum, en alls eru í skipinu 20
vatnsheld hólf.
Ingólfur Arnarson RE 201 á ytrihöfninni. Mynd úr Morgunblaðinu.
Botn þess er tvöfaldur frá vjelarúmi og fram úr, og skiptist í
geyma fyrir olíur, vatn og lýsi, þannig, að vatnsgeymar eru fyrir 60 smál.
olíugeymar fyrir 245 smál. og lýsisgeymar fyrir 20 smál. Slík skipting bolsins
í vatnsheld hólf, skapar margfalt öryggi fyrir skipið, ef það mætir áföllum af
völdum veðurs, árekstra eða strands. Framrúmi er skipt í tvö fiski rúm, en þeim
aftur skipt í 12 stíur, sem hver er útbúin með 4 hillum. Rúmar skipið þannig
300 smál. af ísfiski. Stærð þeirra er alls 45 þús. teningsfet. Eru þau öll
þiljuð vatnsþjettri viðarsúð. Fyrir framan fiskirúmin er stór veiðafærageymsla,
með hillum og skápum. Aðgangur er í hana frá þilfari.
íbúðir skipverja eru sem hjer segir: í stafni skipsins eru íbúðir og hvílur á
tveimur hæðum fyrir 24 menn alls. Á neðri hæðinni er klefi fyrir 16 menn, og er
það rúm mun stærra en áður var í eldri skipum, ætlað 24 mönnum. Á efri hæð er
klefi fyrir 8 menn. En þess utan er þar setustofa sameiginleg fyrir hásetana,
útbúin með borðum og bekkjum.
Ingólfur Arnarson RE 201 að koma til hafnar. Mynd úr Morgunblaðinu.
Á þennan hátt geta þeir, sem frí eiga frá
störfum, hvílt sig í næði, án þess að vera truflaðir af umgangi þeirra, sem við
störf eru. Hverri hvílu fylgir sjerstakur geymsluskápur fyrir föt o. fl. og
setubekkir eru meðfram öllum hvílum. Aðeins tvær hvíluraðir eru í hæðinni, í
stað þriggja í gömlu skipunum, og því bæði loftrými og gólfflötur meiri fyrir
hvern mann en áður þekktist. Út frá setustofunni og innan gengt úr henni, er
baðherbergi og hreinlætisklefi fyrir skipverja, svo er sjerstakur klefi til að
þurka og geyma í yfirhafnir og hlífar skipverja. Þar eru og tvö vatnssalerni. Í
skut skipsins eru einnig íbúðir á tveimur hæðum. Á neðri hæðinni er
sameiginlegt anddyri fyrir íbúðirnar á þessari hæð, með stiga á milli hæðanna.
Fyrir aftan það er salur með 6 hvílum, borðum og legubekkjum. "Fyrir
framan anddyrið er herbergi tveggja kyndara, með hvílum og bekkjum. Sitt til
hvorrar hliðar eru tvö herbergi, annars vegar fyrir yfir og undirvjelstjóra,
hins vegar fyrir yfir og undirstýrimann. Öll herbergi á þessari hæð eru útbúin
með hvílum, stoppuðum og klæddum legubekkjum, borðum og skápum, en þiljur allar
af gljáðum harð- viði. Á efri hæð er matsalur með borðum og bekkjum, nægilega
stór fyrir alla skipshöfnina, með búri, skápum og matvælageymslum.
Ingólfur Arnarson RE 201 leggst við Miðbakkann. Ljósmyndari óþekktur.
Þar er og
baðherbergi, hreinlætisklefi, tvö vatnssalerni og þurkklefi fyrir yfirhafnir.
Er þessu komið fyrir til hliðar við borðsalinn og innangengt úr honum í alla
þessa klefa. Fyrir framan borðsalinn er rúmgott eldhús, með borðum, hillum og
skápum og olíukynntri eldavjel. Samgangur er á milli borðstofu og eldhúss, Þar
er og kæliklefi fyrir vistir, svo skipverjar geti jafnan haft nýmeti á borðum.
Inngangur á þessa hæð er frá báðum hliðum og frá bátaþilfari, en samgangur til
vjelarúms. Fremst í reisn er herbergi skipstjóra, með hvílu, legubekkjum,
borði, stólum og fatask. allt af gljáðum harðviði. Þar fyrir aftan er
baðherbergi, hreinlætisklefi og vatnssalerni. Samgangur er milli herbergis
skipstjóra og stýrishúss, sem komið er fyrir á næstu hæð ásamt loftskeytaklefa
og kortahúsi. Íbúðir allar eru hitaðar upp með olíukynntum miðstöðvarvjelum. Er
dælt um þær allar tæru lofti eftir vild. Er það hvorttveggja nýjung frá
því sem áður hefur verið. Alls eru í
skipinu íbúðir og hvílur fyrir 38 menn. Á bátapalli að aftan er komið fyrir við
"patent" uglur tveim bjargbátum, útbúnum að öllu leyti eftir ströngustu reglura um öryggi. Í reisn
skipsins, yfir vjelarúmi, er komið fyrir lifrarbræðsluklefa. Verður þar komið
fyrir bræðslutækjum af nýrri gerð, sem smíðuð eru hjerlendis að fyrirsögn
Ásgeirs Þorsteinssonar, verkfræðings.
Gunnar Thoroddsen borgarstjóri heldur ræðu af brúarvæng togarans. Ljósmyndari óþekktur.
Skipið er útbúið með 1300 hestafla eimknúinni aðalvjel, er knýr það rúmar 13
mílur á klst. Er hún af hinni venjulegu þríþenslu tegund, gerð fyrir að nota
yfirhitaðan eim, en þó endurbætt á margvíslegan hátt frá því sem áður hefur
þekkst í togurum. M.a. er loftdæla vjelarinnar ekki sambyggð með henni, eins og
venja er til, heldur er hún sjerstæð og rafknúin. Á þann hátt er ávalt hægt að
halda uppi fullu sogafli, bæði fyrir aðalvjel og togvindu, hvort sem aðalvjelin
er í hægum eða fullum gangi eða alveg stöðvuð. Er þetta mjög mikill
eldsneytissparnaður og Ijettir mikið gang bæði aðalvjelar og togvindu, og fer
miklu betur með þær vjelar báðar, í meðferð. Er hjer að ræða um algjörlega
nýjung í togurum. Eimketill skipsins er smíðaður fyrir 225 lbs. þrýsting. Hitaflötur
hans er 2800 ferfeta. Hann er kyntur með olíu í stað kola, og sparast því alt
það erfiði og óþrifnaður, sem áður fylgdi kyndingu, kolamokstri, eldhreinsun og
öskuburði. Mun margur gleðjast yfir þeim umbótum. Aðalvjel og ketill er smíðað
hjá Mrss Amos & Smith. Ltd., Hull. Settu þeir einnig niður allar vjelar í
skipið. Ketillinn er útbúinn með yfirhitunarkerfi, frá Superheater Co., og loftþrýstivjelum
frá Howdensverksmiðjum, sem dæla upphituðu lofti inn í eldkolin. Olíukyndingarvjelarnar
eru smíðaðar hjá Walsend Shipway & Engineering Co., sem smíðuðu allar
vjelarnar í herskipið Hood.
B.v. Ingólfur Arnarson RE 201. (C) Snorri Snorrason. Úr safni Hauks Sigtryggs Valdimarssonar.
Eru þær allar rafknúnar. Loftdælan og eimvatnsdælurnar
eru rafknúðar sjerdælur, smíðaðar af Weirs-verksmíðjunum, en kælidælur,
þilfarsdælur, austurdælur og aðrar sjerdælur, af Qroysdale-verksmiðjunum, og
eru þær einnig allar rafknúðar. Er dælukerfið þannig útbúið, að þótt bæði
kælidæla, aðalvjelar og loftdæla bili, má nota aðalvjel með 80% afli, sem er
afarmikið öryggi fyrir skipið og algert nýmæli. Ný tegund vökvastýrisvjela, smíðuð
hjá Donkin & Co. er tengd beint við stýrið, en virkt frá stýrishúsi. Öllum
stýristaumum er því sleppt, og er það bæði til öryggis og þæginda. Ganga
vökvadælurnar fyrir raf orku. Er þetta einnig nýmæli. Akkersvinda, tvöföld,
smiðuð af Clark Chopman, og alveg sjerstaklega gerð fyrir íslenska togara, er
rafknúin. Getur hún lyft báðum akkerum í einu á 15 faðma dýpi. Togvinda
skipsins er eimdrifin. Er það eina aukavjelin, sem drifin er þannig'. Hún er
300 hestöfl að stærð, gerð fyrir 1200 faðma á hvert kefli. Er hún smíðuð af C.
D. Holmes & Co., Hull, og margvíslega endurbætt frá fyrri tegundum. Þá eru
í skipinu 2 dieselvjelar, hvor 120 hesta, með átengdum 80 kw rafal, sem
framleiða raforku fyrir allar aukavjelar og til Ijósa. Eru vjelar þessar
smíðaðar hjá Ruston Hornsby & Co. En auk þess er ein 5. kw samstæða frá
sömu verksmiðju, sem nota má til ljósa í höfnum. Skipið er útbúið með talstöð,
loftskeytastöð og miðunarstöð frá M. P. Pedersen, Kbh., tveimur dýptarmælum
Fathometer & Huges, sem bæði sjálfrita og senda neista, eftir vild, einnig
með rafmagnshraðamæli, rafmagnsvjelsíma, " sjerstakri gerð áttavita,
Radartækjum og öðrum nýtísku áhöldum. Þegar hinn valinkunni skipstjóri, Jóhann
Pjetursson, var að lýsa fyrir blaðamönnum hinu glæsilega skipi sínu
"Gylfa", fyrir nokkrum dögum, fjellu honum af munni þessi orð: "Ingólfur
Arnarson er listasmíð. Þar er saman"komið allt, sem íslenskir og breskir
útgerðarmenn og sjómenn geta óskað sjer". Betur verður þessu skipi ekki
lýst. Hið glæsilega skip er árangur af samstiltum vilja þeirra manna allra, sem
metið hafa verk ykkar sjómannanna undan farin mörg og erfið ár, til þess að
mæta óskum ykkar og vonum um betra og öruggara far. Velkominn býð jeg Ingólf
Arnarson að landi. Enn mun hjer með honum hefjast nýtt landnám, nýir
möguleikar, nýir og betri tímar fyrir land og lýð, Þjer allir, sem mál mitt
megið heyra, gefið honum blessun ykkar. Felið hann Guði og góðum vindum í bænum
ykkar fyrr og síðar.
Morgunblaðið. 18 febrúar 1947.