01.10.2019 20:21
1137. Barði NK 120 á toginu ásamt gömlu Nýsköpunartogurunum.
Greinin hér að neðan er svolítið pólitísk, enda er það Sverrir Hermannsson sjálfstæðismaður og eigandi í útgerðarfélaginu Ögurvík í Reykjavík sem er að skjóta á þáverandi sjávarútvegsráðherra, Lúðvík Jósepsson. Ég tek enga pólitíska afstöðu í þessu, en þessi grein á vel við í þessu stjórnmála ástandi sem ríkti hér á landi á þessum tíma. Ég held að sveitungur minn, Lúðvík Jósepsson sjávarútvegsráðherra hafi haft nógu breytt bak til að taka þessum aðfinnslum Sverris.
Skuttogarinn Barði NK 120 á toginu innan um gömlu síðutogarana. (C) Ásgrímur Ágústsson.
Skuttogaraöldin
hófst í tíð Viðreisnar
með kaupum á 17 skuttogurum
Á síðustu árum hefur mikill fjöldi skuttogara verið keyptur
til landsins eins og kunnugt er og gjörbreytt atvinnuástandinu víða úti um
landsbyggðina. Þessi uppbygging skuttogaraflotans hófst á tímum
Viðreisnarstjórnarinnar og var að hennar frumkvæði búið að semja um kaup á eða
festa kaup á 17 skuttogurum, þegar stjórnarskiptin urðu í júlí 1971 þ. á m.
ýmsum stærstu skuttogurum landsins. Morgunblaðið hefur rætt við Sverri
Hermannsson, einn af eigendum Ögurvíkur h/f um uppbyggingu skuttogaraflotans,
en eins og kunnugt er, hleyptu skuttogarakaup Ögurvíkur frá Póllandi skriðunni
af stað.
Í upphafi samtalsins sagði Sverrir Hermannsson, að ef menn vildu gera sér grein
fyrir þróun þessara mála, yrði að líta nokkuð lengra til baka en síðustu 2-3
árin. Það fékkst enginn útvegsmaður til að tala um útgerð á togurum meðan
síldarævintýrið stóð yfir, fram til ársins 1967, sagði Sverrir Hermannsson. Sem
dæmi um það má nefna, að á tímum fyrri vinstri stjórnar 1956-'58 hafði Lúðvík
Jósepsson samið um kaup á einum fjórtán tappatogurum frá Austur Þýzkalandi, en
öllum þessum skipum var breytt í síldveiðiskip og eru enn í dag hringnótarar
eftir að loðnan kom til sögunnar. Þetta sýndi hvert stefndi hjá áhugamönnum um
útgerð á þeim tíma, því allt fram til ársins 1967 var ástandið þannig, að
enginn leit við öðru en síldveiðum og enginn mannskapur fékkst á togaraflota
landsmanna. En þegar síldveiðin brást árið 1967 fóru einstaklingar að hugsa um
kaup á skuttogurum. Það ár skipaði ríkisstjórnin sérstaka skuttogaranefnd, sem
hóf þá störf, en vissulega hefði hún mátt vinna hraðar. Í nóvember 1969 gerðum
við eigendum Ögurvíkur svo samning um kaup á tveimur skuttogurum í Póllandi og
1970 var samið um kaup á 6 togurum frá Spáni og stuttu síðar um smiði á 5
miðlungsstórum skuttogurum fyrir Vestfirðinga í Noregi. Í kjölfar þessa keyptu
Norðfirðingar og Eskfirðingar sinn hvorn skuttogarann og Sauðkræklingar og
Siglfirðingar komu rétt á eftir. Þannig var í tíð Viðreisnarstjórnarinnar samið
um smíði á eða keyptir til landsins 17 skuttogarar, sagði Sverrir Hermannsson.
Óhætt er að fullyrða, að íslenzkur skipastóll hefur aldrei verið byggður eins
hratt upp eins og á árunum 1960-'67 og þegar menn voru að taka út stækkun
skipastólsins á síldarárunum voru þessir 14 tappatogarar, sem Lúðvík samdi um
kaup á frá Austur Þýzkalandi, gjarnarn taldir með, vegna þess, að þeir komu til
landsins á árunum 1959 og 1960 og voru auðvitað borgaðir á tíma
Viðreisnarstjórnarinnar. En Lúðvík Jósepsson stóðst aldrei reiðari en þegar
þetta var gert. Hann benti á með réttu, að frá samningum og kaupum á þessum
tappatogurum var gengið í hans ráðherratíð. Nú er þess að vænta að hann verði
sjálfum sér samkvæmur, þegar talað er um uppbyggingu skuttogaraflotans síðustu
árin og viðurkenni, að búið var að semja um og kaupa 17 skuttogara áður en hann
tók við ráðherraembætti á ný. Hitt er svo annað mál, að stundum má skilja
sjávarútvegsráðherra á þann veg, að hann hafi keypt þessi skip og borgað þau,
en því fer fjarri að svo sé. Það eru einstaklingar og bæjarfélög, sem hafa
ráðizt í kaup á þessum skuttogurum með hið opinbera að bakhjarli, fyrst
Viðreisnarstjórnina og síðan núverandi ríkisstjórn, en mér sýnist á öllu, að
Lúðvík Jósepsson muni ekki standa fyrir greiðslu á þeim skuttogurum, sem
keyptir hafa verið til landsins síðustu misseri fremur en það kom í hans hlut
að borga tappatogarana frá Austur Þýzkalandi. Það mun koma í annarra hlut að
sjá um greiðslur af þeirri fjárfestingu, sem lögð hefur verið í sjávarútveginn
síðustu árin. En einn þáttur þessa máls þarf að koma skýrt fram í dagsljósið. Öll
togaraútgerð á Íslandi er rekin með bullandi tapi. Í rúmlega heilt ár hefur
Lúðvik Jósepsson stráð um sig með loforðum um að finna rekstrargrundvöll fyrir
hana. Þau loforð hefur hann öll svikið. Fyrir rúmu ári skipaði hann sérstaka
rannsóknarnefnd í málinu, hún skilaði áliti og tillögum til úrbóta. Þær hafa
farið í bréfakörfuna hjá Lúðvík og nú blasir rekstrarstöðvunin við. Einmitt
þessa dagana eru fjórir embættismenn í sjávarútvegsráðuneytinu á reisu kringum
land á vegum Lúðvíks Jósepssonar að útdeila loforðum, eftir því sem
höfðingjunum hentar bezt. Ekki er mér þó kunnugt um, að hann hafi sent neinn
fulltrúanna til Hafnar í Hornafirði að tilkynna þeim þar, hversu stóran flota
hann ætlar að senda á humarveiðar þar í sumar til þess að skrapa upp síðustu
leifar humarstofnsins.
Morgumblaðið. 21 maí 1974.