02.01.2020 21:31
Bátar í höfn í Grindavík á árum áður.
Grindavík hefur um undanfarna áratugi verið uppgangs- og
athafnapláss. Ekki samt vegna þess, að jörðin sé gjöful og frjó, því þorpið
stendur á malarkambi og ofanvert við það er lítið annað en hraun og auðn. Hins
vegar eru fengsæl fiskimið skammt undan og höfn er þar og skipslægi hið
ákjósanlegasta frá náttúrunnar hendi, enda þótt innsiglingin sé viðsjárverð og
hafi orðið mörgum að fjörtjóni um dagana.þessi sjálfgerða höfn í Grindavík hefur óefað stuðlað að því að þar hefjast
snemma á öldum kaupstefnur og verzlunskip leggja þar upp með vörur sínar. Þá
voru þar einstakir bæir á stangli, en þorpsmyndun er tiltölulega ný af nálinni
til þess að gera eins og annars staðar á Reykjanesskaganum.
Í dag er Grindavík einn af stærstu útgerðarstöðum landsins.
Netabátar í höfn í Grindavík. Á miðri mynd er vélbáturinn Hrafn Sveinbjarnarson ll GK 205, smíðaður í Njarðvík árið 1946. 36 brl. Hét áður Ársæll Sigurðsson GK 320. Ljósmyndari óþekktur.
Í Grindavík
Þið ættuð að koma hingað í brimi, sagði ungur skipstjóri við
okkur þegar við komum niður á bryggjuna í Grindavík í fyrrakvöld. Það var
norðanátt og dálítill næðingur. Þó risu myndarlegar öldur við nesið utan við
hina frægu rennu, en svo er innsiglingin til Grindavíkur oft nefnd. Þessi ungi
skipstjóri heitir Dagbjartur Einarsson og hann var að koma niður að skipi föður
síns, vélbátnum Ólafi, farsælum báti, sem nokkuð er tekinn að reskjast. Bátur
þessi er skýrður eftir Ólafi heitnum Thors, sem svo lengi var þingmaður þeirra
Suðurnesjamanna. Dagbjartur kallaði til föður síns, sem stóð uppi á
vörubílspallinum og tók á móti fiiskikössunum og tæmdi: - Þið voruð að fá'ann?
- Minnstu ekki á það ógrátandi, 5 eða 6 tonn, svaraði faðir hans, en það var
svo sem enginn klökkva- eða barlómshreimur í röddinni. Meðan Einar er önnum
kafin uppi á bílpallinum tökum við Dagbjart tali. - Já, það er ekki hægt að
kvarta yfir vertíðinni hérna í vetur. Þetta hefir verið ágætt.
Að vísu er miklu
af aflanum hérna ekið í burtu, nær allur togbátafiskurinn fer til Keflavíkur,
Njarðvíkur, Hafnarfjarðar og Reykjavíkur og nokkuð af netafiskinum líka. Héðan
hafa róið 50-60 bátar og höfnin hefir oft verið full af bátum í vetur. Þeir
hafa komið frá Vestfjörðum og Austfjörðum og öllum stöðum þar á milli. Allir
stærri bátarnir eru á netum. Einar stekkur niður af bílnum, þrekvaxinn,
veðurbarinn, brosleitur og hlýlegur en hressilegur og rómsterkur, dæmigerður
sjómaður. Þegar við spurðum hann að heiti svaraði hann: - Ég er skýrður Einar
Jónsson en er Dagbjartsson. - Og aldurinn? - Er módel 1917. - Grindvíkinigur? -
Já, og stundað hér sjóinn frá 9 ára aldri. Samtalið verður slitrótt vegna anna
sjómannanna, en við komumst að því að Ólafur er keyptur frá Þorlákshöfn og
hafði verið þar hið farsælasta skip, er 36 tonn og alltaf gerður út á troll frá
því hann kom til Grindavíkur, upphaflega danskbyggður. Þeir eru fjórir á Ólafi,
yfirleitt eru þeir þetta 4 til 5 á trollinu. - Ég man bara ekki eftir annarri
eins fiskigengd hér á Grindavíkurmiðum, frá því ég fór að stunda sjó, eins og
hefir verið á þessari vertíð, síðan Grænlandsfiskurinn kom hérna 1929, segir
Einar. - Ég geri ráð fyrir að þetta geri kuldinn í sjónum. Fiskurinn hefir
verið lítið við Snæfellsnesið eða á Breiðafirðinum, eins og hann hrekist hingað
suður undan kuldanum til að hrygna.
Og hann er ekki allur gotinn enn. Lítill
hnokki kemur að bátum og vill fá að fara um borð. Einn sjómannanna tekur hann
niður í bátinn og þar stendur stubburinn og horfir á aðfarirnar, alls óhræddur
við slorið, þótt varla sé meira en þriggja-fjögurra ára. Þegar hnokkinn er
farinn af stað á ný, sé ég að Einar horfir á eftir honum. - Er þetta kanske
sonarsonur þinn? - Já. - Sjómannsefni? - Hann ætti að geta orðið það,
Grímseyingur í móðurættina! Þar með sjáum við bát nálgast utan við
innsiglinguna og við vendum fram á bryggju. Þegar við erum að leggja af stað
snarar Einar sér að okkur og segir formálalaust: - Þið verðið að fá í soðið,
piltar. Eigið þið ekki konu og krakka og éta þau ekki fisk? Og áður en varir er
ljuffengt nýmetið komið í skottið á bílnum. Ég hef tekið eftir því að það er
eins og sumir sjómenn geti ekki kvatt mann við bátshlið án þess að bjóða manni
í soðið. Úti á bryggjusporði sjáum við hvar Hrafn Sveinbjarnarson siglir inn
rennuna, fer þessar köppu setubeygjur og "veltir súðavöngum", þegar fyrst
er lagt hart í bak og síðan hart í stjór. Þeir kunna það þessir, þótt það sé
eins og að skríða gegnum nálarauga að komast hér inn í höfnina. Um borð í
Hrafni Sveinbjarnarsyni hittum við Eyfirðing, sem skipstjóra. Við fréttum
raunar ekki af því fyrr en eftir ofurlitla stund. Það er heill hópur í brúnni,
og við komumst að því síðar í umræðunum, að þarna eru þrír skipstjórar saman
komnir. Raunar slapp einn út áður en við vissum þetta. Vélstjórinn kjaftaði svo
mikið að skipstjórinn komst fyrir aftan okkur. Það sem meira var að þetta voru
skipstjórarnir á Hröfnunum, Pétur Sæmundsson á Hrafni Sveinbjarnarsyni og
Bjarni Þórðarson á Hrafninum öðrum og þessi rauðhærði, sem var af Hrafninum
þriðja, slapp með nafnið. Og nú byrjar vélstjórinn aftur: -
Þið segið nefniega
svo mikið um háu hlutina á bátunum að það geri stórskaða, jafnvel læknarnir
segjast ekki hafa nóg kaup og hlaupa bara úr landi. Og kokkurinn tekur undir. -
Já, þetta eru meiri helvítis skrifin um háu hlutina. Við reynum í allri auðmýkt
að koma því að, að við getum nú stundum um meðaltalsafla og meðaltalshlut. -
Taktu ekkert mark á þeim. Þetta er kokkandskotinn að rífa kjaft. Svona verið
þið ekkert að skamma mennina. Þeir eru mínir gestir. Það er skipstjórinn sem tekur
orðið. Og auðvitað lendir þetta í snakki og hlátri, allt eins og vera ber.
Talað á heiðarlegu sjómannamáli, nokkuð á hærri tónunum og með stærri orðunum.
Þarna kann ég vel við mig. Ég heimta kaffi og engar refjar. Og ekki stendur á
kokknum. Svo förum við að rabba við þá skipstjórana, Pétur og Bjarna, sem báðir
eru ungir menn aldir upp á og við sjóinn, Pétur fyrir norðan en Bjarni hefir
róið frá Grindavík í 15 ár. Þeir láta lítið yfir aflanum þennan daginn, en
vertíðin hefir verið góð. Hvað framundan er mun ekki fullráðið enn, kannske
Pétur veiði fyrir Norðurstjörnuna, Bjarni fer senniiega á troll. Pétur langar
ekki norður eftk- á sáMina, til að hadda þar sjó vikum saiman í hríð og
hraglanda um hásumar, frekar er það þá Norðursjórinn. Á þessari vertíð hafa landlegur
engar verið og sennilega aldrei verið dregið í lakara veðri en í vetur. Þeir
eru báðir með net.
Ástæðan er að nú er lagt svo mikið upp úr góðum fiski. Og nú
eru Norðmennirnir búnir að finna síldina við Írland. Reykjaborgin var víst að
fara í Norðursjóinn. Svo höfum við heyrt í talstöðini að Örfiriseyjan ætli til
Ameríku eins og Örninn. Eitthvað að glæðast þar.
Þannig hirðum við fréttirnar upp á stangli. Niðri í matsal liggur harmónikka á
borðinu. Það kemur í ljós að það er heil hljómsveit um borð. Kokkurinn gefur
okkur kræsingar með kaffinu og við tölum um hvað sjómennirnir fari að gera
þegar þeir gerast sjóþreyttir, netagerð, slorið í landi, verkstjórar, vasast
eitthvað við útgerðina. - Maður er að verða vitlaus af hávaðanum, segir
vélstjórinn. - Búinn að vera nokkuð lengi. Fer sennilega að fara í land. Verði
maður eldri í þessu fer maður aldrei í land. Konunni og krökkunum farið að
leiðast þetta. Maður er aldrei heima. Ég er líka skemmtilegur maður. Við
hlæjum. Víst er hann skemmtilegur maður, skrafhreyfinn og vingjarnlegur. -
Þetta hefir gengið vel. Fyrst lentum við á balli og dönsuðurn okkur í stuð.
Þannig er rabbað, allt í léttum tón, en alvarlegri undiröldu, eins og gengur í
góðu sjólagi. Uppi á bryggju hittum við Björgvin Gunnarsson, skipstjóra á Geirfuglinum.
Hann er með næstmestan afla Grindavíkurbátanna. Björgvin er borinn og
barnfæddur Grindvíkingur og þekkir miðin eins og lófann á sér. - Ætli við séum
ekki að nálgast 1250 tonn, segir hann, eftir að við höfum spurt ákaflega
varfærnislega eftir dembuna í brúnni á Hrafni Sveinbjarnarsyni. Björgvin segir
okkur að hann sé með 5-6 tonn eftir daginn, góður fiskur, þar á meðad 10 kg.
ýsa, sú stærsta sem hann man eftir að hafa fiengið eða séð. - Það hefir verið
mjög góð afkoma á veiðarfærunum í vetur. Við höfum aðeins tapað einu neti,
segir Björgvin og kveður um leið og hann býður okkur í soðið. En nú getum við
ekki þegið meira af því tagi. Bátarnir verða að vera komnir snemma að á morgun
(30. apríl). Allt verður að vera búið fyrir miðnætti. 1. maí er helgari en
jólin. Við verðum líklega að vera komnir inn fyrir klukkan þrjú á morgun. Það
má ekki einu sinni jæja, eftir miðnætti, sagði einn skipstjórinn við okkur.
Þar með kveðjum við Grindavíkurhöfn og vonum að þeir dansi sig í lokastuðið á
góðu balli 1. maí.
Morgunblaðið. 1 maí 1969.