Þilskipið Helga EA 2 var smíðuð hjá John Wray and Son í Burton Stather á Englandi árið 1874. 71,61 brl. Hét áður Onward og var í eigu John Gilliat í Hull á árunum 1880-90. Árið 1898 kaupir Þórarinn (Thor) Tulinius útgerðar og kaupmaður á Eskifirði skipið og fær það þá nafnið Helga (sennilega skírð í höfuðið á eiginkonu Þórarins, en hún hét Helga Frich.) og er þá gerð út á handfæraveiðar frá Eskifirði. Ottó Tulinius, bróðir Þórarins, keypti skipið árið 1901 og var þá Helga gerð út á handfæra og reknetaveiðar frá Akureyri. Árið 1908 fór fram viðgerð á Helgu, en hún var endurbyggð mikið veturinn 1915-16 af Bjarna Einarssyni skipasmið á Akureyri. Einnig var þá sett 40 ha. Dan vél í skipið. Á árunum 1919 til 1930 er Helga gerð út af Tuliniusarversluninni á Akureyri. Seld 26 nóvember 1930, Ludvig Möller á Hjalteyri í Eyjafirði. Seld 24 september 1931, Viglundi Möller á Hjalteyri. Ný vél (1934) 130 ha. June Munktell vél. Helga var talin ónýt og tekin af skipaskrá 29 ágúst árið 1944.
Þegar þarna var komið er Helga ekki búin að syngja sitt síðasta. Hún var fyllt af kolum á Akureyri og póstbáturinn Ester EA 8 dró Helgu til Drangsness við Steingrímsfjörð og var þar notuð sem veiðarfæra og tunnugeymsla. Var þá búið að rífa af henni stýrishúsið og taka vélina úr. Hún slitnaði upp af legunni seint í september sama ár í stormi og rak út fjörðinn og út á Húnaflóa. Sennilega hefur hún tekið niðri á einhverjum boðunum sem þarna eru margir og brotnað í spón. Til er saga um endalok Helgu sem rituð er af Grími Karlssyni skipstjóra í Njarðvík, en hún er mjög svo sveipuð dularljóma. Grein hans fylgir hér með að neðan 


Kútter Helga EA 2 út við Látraströnd.                                                    (C) Hallgrímur Einarsson.

     Landtökusigling fyrir Vestfjörðum        

          í maímánuði árið 1908

Veturinn og vorið 1908 var ég skipstjóri á kútter "Helgu" á handfærafiskiríi út af Vestfjörðum, en fyrst um vorið fiskuðum við mest á Húnaflóa. Kútter "Helga" var rúm 70 tonn að stærð, mig minnir 72 tonn. Hún var orðlögð fyrir að vera ágætis sjóskip og siglari í meðallagi. Kútter "Helga" var" þá orðin eign Otto Tuliniusar, kaupmanns og útgerðarmanns á Akureyri. Um sumarið var ég einnig skipstjóri á "Helgu". Þá lét Otto Tulinius mig kaupa fisk í hana af þremur þilfarsmótorbátum. Áhöfn þeirra var um borð í skipinu. Einnig keypti ég fisk af litlum, norskum fiskikútter, sem hét "Norðurljósið", og líka af opnum, norskum róðrabát, sem lá við um borð í "Norðurljósinu". "Norðurljósið" keypti síðar Stefán Jónasson, útgerðarmaður, þá á Akureyri. Líka keypti ég nýjan og saltaðan fisk af öðrum norskum mótorfiskiskipum öðru hvoru, sem voru þá að fiska hér við norðurströndina um sumarið. Fyrri part sumarsins lágum við á Siglufirði, en seinni partinn vorum við á Raufarhöfn. En þessi fiskikaup fyrir Otto Tulinius á kútter "Helgu" er nú önnur saga, sem ekki verður skráð hér nánar. Það var snemma í maímánuði þetta ár, að við vorum að fiska snemma morguns í slæmu sjóveðri út á vesturkantinum við Ísafjarðardjúp. Vindstaðan var norðaustan og ástaðan mjög slæm. Fiskur var þess vegna mjög tregur. Við slitum upp einn og einn fisk, við og við. Við lágum með stjórnborðshálsi, og höfðum rif í stórsegli og messanum.
Veður fór sízt batnandi, svo útlit var fyrir að engin ástaða yrði, þegar á daginn leið. Við vorum að verða neyzluvatnslausir, ég ákvað því að nota daginn til að sigla inn á Önundarfjörð og taka vatn. Við leystum rifin úr seglunum og lensuðum því með bakborðshálsi inn á Önundarfjörð. Klukkan 8 um kvöldið vorum við búnir að sækja vatnið og komnir út af Súgandafirði, fremur grunnt. Þar var þá kútter "Samson" frá Akureyri, sem var eign Ásgeirs Péturssonar, útgerðarmanns á Akureyri, að fiska. Skipstjóri á honum var Sigtryggur Jóhannsson, Eyfirðingur, ættaður frá Skipalóni í Eyjafirði. Sigtryggur fiskaði ágætlega, og fór ekki að landi nema veður væri ískyggilegt. Kútter "Samson" var um 90 tonn, en heldur verra sjóskip en kútter "Helga".


Kútter Helga EA 2 í uppsátri á Oddeyrartanga haustið 1915. Þennan vetur var skipið mikið endurbyggt og vél sett í það. Spurning hvort stýrishúsið hafi verið þá sett á það.  (C) Hallgrímur Einarsson.  

Hann var að fiska eins og við á Vesturkantinum við Ísafjarðardjúp um morguninn, en hafði um daginn grynnt þetta á sér, vegna ástöðunnar. Hann lá þarna með bakborðshálsi og hafði tvö rif í seglum. Ástaðan var engin orðin. Nótt var orðin að mestu leyti björt, nema skuggsýnt rétt fyrir lágnættið í um tvær klukkustundir. Við sigldum með stjórnborðshálsi rétt fram fyrir kútter "Samson" og höluðum þar niður. Veðurútlit var ískyggilegt og loftvogin heldur að falla. Vindáttin var sú sama, norðaustan og ljótur bakki til hafsins. Hálf vaktin var undir færum á kútter "Samson" og engin ástaða. Ég átti kvöldvaktina á dekki. Við fórum strax að rifa seglin, og settum tvö rif í bæði stórseglin og messan. Klukkan 10 um kvöldið var landsýn að hverfa fyrir hríðarsortanum. Enginn ástaða var og vindur orðinn allhvass norðaustan, eða sama vindstaða og verið hafði um daginn. Rétt áður heisti kútter "Samson" framseglin, og byrjar að sigla til lands með stefnu á Önundarfjörð. Það var fyrirsjáanlegt, að hann var að ganga í norðaustan garð með talsverðri snjókomu og frosti. En það var þrái í okkur að fara ekki strax aftur að landi, svo ég ákvað að leggja skipinu til með stjórnborðshálsi yfir nóttina og taka þá heldur land með morgninum, ef veður ekki batnaði, sem var nú raunar fyrirsjáanlegt að ekki mundi verða.
Ég þekkti kútter "Helgu" vel. Hún var nýlega viðgerð og fyrirmyndar sjóskip, eins og áður var sagt, og komið fram í maímánuð, svo ég áleit að ekkert væri að óttast, þó veður versnaði, því bjart yrði orðið eftir svo sem þrjá til fjóra klukkutíma, og þá væri hægt að taka land. Ég hafði nokkurn veginn vissan stað skipsins klukkan ellefu um kvöldið, en þá lögðum við skipinu til og létum hala út með stjórnborðshálsi og stormklifir í bak, eða höluðum hann á móti vindi rétt fyrir framan stefni skipsins. Var þá lítil hætta á að skipið færi fyrir stag, þó það halaði áfram upp í sjóinn. Klukkan hálf tólf um kvöldið var komið rok og snjókoman og frostið mjög að aukast. Lét ég þá þrírifa stórseglið og taka niður messaninn. Sjórinn var orðinn mjög mikill. Skipið varði sig ágætlega og tók engan sjó á sig, en vegna veðurhæðarinnar og hvað sjórinn var orðinn mikill, þá stóð alltaf sjórokið yfir skipið. Frostið var orðið svo hart, að allt, sem inn kom, fraus í krap og hlóðst utan á skipið og upp eftir reiðanum. öll vaktin, 11 menn, stóð á dekki, sumir börðu klakann utan af skipinu, en aðrir mokuðu krapa og klaka út af þilfarinu. Um vaktaskiptin klukkan 1 næsta dag, kom bakboðsvaktin (eða stýrimannsvaktin) öll á þilfar, og ég skipaði minni vakt, eða stjórnborðsvaktinni, að vera til skiptis á vakt, helmingnum í einu, því ekki hafðist við að berja utan af skipinu klakann, sem til náðist, eða moka út krapinu af þilfarinu. Sízt batnaði veðrið, þegar fór að birta og í birtingunni jók hann mjög frostið.


Helga EA 2 með fullfermi af síld, sennilega á Siglufirði.                           Ljósmyndari óþekktur.

Allt varð að krapa og klaka, sem festist á skipinu og sem inn kom, og skipið fór að erfiða þyngra í sjónum, en varði sig þó prýðilega eftir ástæðum, og tók aldrei, svo heitið gæti, á sig sjó. Riðu þó margir stórsjóarnir að því, en kútter "Helga" kláraði sig næstum ótrúlega vel af þeim. Klukkan 8 um morguninn var skipið að verða svo hlaðið að utan af klaka, að fyrirsjáanlegt var, að það mundi sökkva eða leggja sig á hliðina eftir nokkra klukkutíma, svo við vorum nauðbeygðir til, upp á líf og dauða, að leita lands, þó ekki væri það árennilegt, því skyggnið var ekkert vegna snjókomunnar, á að gizka 5 til 10 faðmar, og sjórinn svo mikill, að segja mætti ósiglandi væri fyrir stórsjó og veðurofsa. Og nú þurfti að leggja skipinu yfir stag, og hvernig mundi það takast í slíkum veðurofsa? En þetta varð að gerast, því eftir nokkra klukkutíma yrði skipið yfirísað, þó nú stæði öll áhöfn þess við að berja af því klakann og ryðja út af því snjókrapinu og klakanum, sem barinn var niður. En heppnin var með okkur, því rétt í því að ég ákvað að reyna að leggja skipinu yfir, þá fór það sjálft fyrir stag, en við vorum viðbúnir að hala inn á stórskautinn, en þá slitnaði stopptalían áður en stórseglið, sem uppi var tvírifað, varð vindfullt, og það bjargaði því, að ekki fór stórskautið líka. Og jafn snemma þessu var tveim hásetum skipað að taka stýrið, og landtökusiglingin var hafin, en hvernig mundi hún takast? Rétt strax var þríhyrna af tvírifuðum messanum heist og þrírifuð stagfokka, en við urðum strax að taka þessi segl niður aftur, því skipið bar þau ekki. Og von bráðar var fjórða rifið tekið í stórseglið, því skipið bar ekki meiri segl fyrir veðurofsanum.
Mjög var erfitt að verja skipið áföllum. Við hengdum þrjá tvöfalda lifrarpoka utan á kulborðssíðu skipsins. Einn á bóginn að framan, annan um stórvantinn og þann þriðja rétt fyrir framan afturvant. Tel ég, að það ráð hafi bjargað landtökusiglingunni, því sjórinn óð svo inn á skipið, vegna þess hvað það var mikið yfirísað, og þoldi miklu verr fyrir það. Þó seglið væri ekki stærra en þetta, aðeins fjórrifað stórsegl, var það samt of stórt, urðum við þess vegna að beita svo nærri vindi, að seglið var ekki að fullu vindfullt eða kól úr því vindinn við fram jaðar. Eftir ágizkaða drift skipsins um nóttina, til kl. 8 um morguninn næsta dag, áleit ég vera það mikla, að við mundum ná að líkindum einhvers staðar upp í Önundarfjarðarmynnið. Það dró fremur úr sjónum og veðurofsanum, þegar nær kom landi. Klukkan hálf tólf um morguninn hjó í land. Var dimmviðrið vegna snjókomunnar ekki alveg eins mikið, og sjórinn orðinn mikið minni og veðurhæðin líka. Við þekktum landið strax. Við vorum vestan til í Önundarfjarðarmynninu. Ég lét þá strax heisa tvírifaðan messaninn og tvírifaða fokku, einnig slógum við fyrir stormklífirnum og tókum hann fram á miðja klífisbómu.


Kútter Helga EA 2. Líkan Gríms Karlssonar skipstjóra.                         (C) Þórhallur S Gjöveraa.
  
Beittum við nú skipinu það, sem hægt var og náðum við á þessum slag með bakborðshálsi lengra inn í Önundarfjörðinn, svo alltaf dró úr sjónum. Tókum við einn stuttan slag, þar til við náðum inn á leguna í Önundarfirði. Eftir því, sem við komum innar í fjörðinn, rofaði betur til. Svo var skipið yfirísað að framan, að slétt var af spili og fram á stefni. Urðum við því að halda okkur við þarna á höfninni með smá slögum í klukkutíma, meðan við vorum að berja klakann af akkerisspilinu, þar til við gátum látið akkerið falla. Og ennþá var eftir að ná niður seglunum. Til klukkan 3 eftir miðdag var öll áhófn skipsins á þilfari að berja af klaga og ryðja út. Þá fyrst vorum við búnir að ná niður fjórrifuðu stórseglinu. Fékk þá fyrst frívaktin að fara niður og hin dekkvaktin, nema einn maður, sem var uppi, fékk að fara niður að fá sér kaffi. Enginn smakkaði vott né þurrt frá því klukkan 11 kvöldið áður. Sigtryggur Jóhannesson á kútter "Samson", sem lá þarna inni á Önundarfirði, sagði mér, að ómögulegt hefði verið að þekkja skipið fyrir ís og klaka. Hvergi nokkurs staðar sást á óísaðan blett á því, nema efri hluta reiðans. En af því að hann vissi hvar við vorum úti, þegar hann tók Önundarfjörð kvöldið áður, þá sagðist hann hafa gizkað á að þessi íshrúga væri kútter "Helga". Ekki frétti ég um neinar slysfarir af völdum þessa aftakaveðurs, eða að skip hefðu farizt, enda vissi ég ekki til að eitt einasta fiskiskip hefði verið úti í þessu ofsaveðri úti fyrir Vestfjörðum, nema við. Veðrið var líka fyrirsjáanlegt kvöldið áður, svo öll fiskiskipin hafa leitað lands, þó fáa hafi líkast til grunað að slíkt ofsaveður, með jafnmikilli frosthörku, mundi skella á í byrjun maímánaðar. Reyndar hafa margir maí-garðar kollvætt margan sjómanninn áður hér út af Vestfjörðum og fyrir Norðurlandi, og mörg fiskiskip farizt í þeim. Í tólf og hálfan klukkutíma var að hlaðast á skipið allur þessi ís og klaki, ekki var það nú lengri tími, þó meginhluti skipshafnarinnar berðist við að berja utan af því á þessu tímabili. Ég tel víst, að skipið hefði verið búið að vera eftir um 15 tíma útiveru vegna yfirísunar. Ekki er ég heldur í neinum vafa um það, að þetta ágæta sjóskip, kútter "Helga", hefur varið sig betur fyrir öllum áföllum og yfirísun, heldur en nokkur nýsköpunartogari nú á dögum. Er það líka vegna þess, að tréskipin taka ekki eins á móti yfirísun eins og járn- eða stálskip. Það er nú líka svona, að skip verja sig betur undir seglum, ef þeim er rétt lagt til, heldur en fyrir vélakrafti. Það skyldi því engan undra, þó ensku togararnir "Lorella" og "Roderigo" færust síðastliðinn vetur vegna yfirísunar, úr því þeir tóku ekki þann kostinn í tíma að leita til lands, því það er engum nýsköpunartogara fært að liggja úti fyrir Vestfjörðum í miklu frosti og norðaustan veðurofsa um lengri tíma, vegna yfirísunar.
Ég lýk svo þessari seinni frásögn minni, sem getur vel sýnt nýsköpunartogara-skipstjórunum nú til dags, að það er ekki ráðlegt fyrir þá að liggja úti í norðaustan görðum og miklu frosti úti fyrir Vestfjörðum, jafnvel þó maímánuður sé kominn, þó ég væri svo vitgrannur og sauðþrár, að treysta of mikið á þetta ágæta skip, sem ég var þá skipstjóri á, til þess að þurfa ekki strax að sigla að landi aftur.

Sjómannablaðið Víkingur. 1 október 1955.
Frásögn Sigurðar Sumarliðasonar skipstjóra.


Helga EA 2. Líkan Gríms Karlssonar skipstjóra.                                       (C) Grímur Karlsson.

        Mannlaust skip á reki fyrir                             Norðurlandi

Mannlaust skip er á reki fyrir Norðurlandi. Er þetta skipið Helga, EA 2, frá Hjalteyri. Skipið lá við festar við Drangsnes, en slitnaði upp af legunni fyrir nokkru síðan og rak það til hafs. Síðan hefir tvisvar sinnum spurst til þess á reki fyrir Norðurlandi og nú síðast, er það var út af Skaga. Skipið er vjelarlaust og hefir það legið við Drangsnes nokkurn tíma. M.s. Helga er byggt árið 1874; er það 72 smálestir. Núverandi eigandi þess er Kristján Einarsson, framkvæmdastjóri í Reykjavík.

Morgunblaðið. 23 september 1944.


                       Helga EA 2

Helga EA 2 var keypt til Íslands nokkru fyrir aldamót. Hún var smíðuð í Englandi 1874 og var 80-100 rúmlestir, skipið hlaut í upphafi nafnið "Onvard". Skipið var smíðað í litlu þorpi og var smíðin framkvæmd nokkuð langt frá byggðinni vegna aðstæðna til sjósetningar. Þegar skipinu var hleypt af stokkunum misstu þeir það á stjórnborðs hliðina. Unnusta yngsta smiðsins varð undir skipinu. Hún var borin stórslösuð um borð í skipið og lögð í koju stjórnborðs megin, þar sem hún andaðist. Svipur þessarar ungu stúlku fylgdi skipinu alla tíð og varði það áföllum og grandi. Þetta slys var það fyrsta og síðasta sem henti þetta skip í sjötíu ára sögu þess. Fyrsta verk íslendinga þegar þeir eignuðust skipið var að skíra það upp og gefa því nafn stúlkunnar, hét það síðan alla tíð Helga EA 2. Ekki var óalgengt að Helga snéri við í blíðskapar veðri og leitaði til lands. Þeir sem sáu til skipsins héldu hiklaust á eftir Helgu og komust þá ósjaldan hjá því að lenda í mannskaða veðrum.
Helga mun vera fyrsta íslenska skipið að hefja síldveiðar fyrir Norðurlandi 1902-1903. Næstu íslensku skipin til síldveiða 1903 voru Júlíus, Helena og Familien. Það þarf ekki að taka það fram að þessir kútterar voru vélarlausir með öllu og veiðarfæri varð að spila inn með handafli einu saman. Jakob Jakobsson var lengst allra skipstjóra með Helgu eða í 20 ár. Árin 1919 og einnig 1920 var pabbi minn, Karl Dúason, á Helgu með Jakobi. Þá var komin 60 hestafla vél í Helgu. Sumari 1919 var mikill skortur vegna heimsstyrjaldarinnar fyrri og nánast ekkert hægt að fá. Stjórnvöld tóku þá ákvörðun um að skammta flesta hluti, þar á meðal olíu. Urðu menn að gera það upp við sig hvort þeir treystu sér að hefja síldveiðar með þann skammt af olíu sem þeim var úthlutað fyrir sumarið. Helga stundaði síldveiðar 1919 með herpinót, og voru henni skömmtuð níu föt af olíu fyrir sumarið. Pabbi sagði mér að mikið aukaálag hefði verið á Jakobi út af þessu, t.d. þegar þeir höfðu komið sér á líklega staði var látið reka.
Margar síldartorfur sáust vaða en Jakobi var ekki haggað og beið þess að torfan kæmi upp það nærri þeim að hægt væri að róa bátnum til hennar og spara þannig gangsetningu. Eitt sinn höfðu þeir fyllt Helgu grunnt inn á Héðinsfirði. Þegar kom að því að mjaka skipinu af stað hreyfðist það ekki hvernig sem reynt var. Varð að hleypa slatta út af dekkinu og kasta utar til að fylla aftur því Helga stóð á grunni.
Ekkert minntist pabbi á að olían hefði ekki enst út sumarið. Samskipa pabba á Helgu og jafnaldri, 19 ára var skáldið Ragnar S. Helgason frá Hlíð í Álftafirði Norður- Ísafjarðarsýslu. Hann orti fallegt ljóð um ævi þessa farsæla skips Helgu EA 2. Endalok Helgu EA 2 voru þau að hún slitnaði upp á legunni á Drangsnesi síðla sumars 1944 í suðvestan stormi. Skipið hafði verið notað til að geyma ýmislegt varðandi síldarsöltun á staðnum, svo sem tómar síldartunnur. Búið var að taka af henni brúna og var stýrishjólið komið aftur á þilfarið. Bryndís 15 tonna bátur var sendur á eftir Helgu, þar sem hún sigldi á reiðanum út leiðina. En þeir komu engum manni um borð í Helgu og sneru við svo búið frá við illan leik. Skömmu síðar hringir Halldór bóndi á Bæ, sem er framan á nesinu til Drangsness og segir að Helga sé að sigla hjá á milli grunna, og spyr hvað sé af mannskap um borð. Honum er sagt að það sé enginn um borð. Hann segir það ekki vera rétt því það standi manneskja við stýrið. Síðan sigldi Helga út Húnaflóann og hvarf út við ystu sjónarrönd.

Frásögn Gríms Karlssonar skipstjóra.
Faxi. 3 tbl. 1 apríl 1993.

Skoski málarinn George Wiseman 1906-1986, málaði margar myndir af íslensku togurunum þegar þeir lágu í höfn í Aberdeen. George og kona hans, ráku krá eða matsölustað við höfnina og þar hafði hann gott tækifæri að mála myndir sínar sem skipta hundruðum. Hann byrjaði ungur að mála, ekki bara skipamyndir heldur af flestu sem fyrir augu hans bar. Íslenskir sjómenn komu oft á matsölustað þeirra hjóna, en hvort þeir hafi beðið hann að mála mynd af skipum sínum eða hann hafi boðið þeim þær til kaups, veit ég ekki. Hann kom hingað til lands, ferðaðist um og málaði myndir. Vatnslitamyndin af Agli rauða NK 104 hér að neðan er einmitt máluð af honum og sennilega máluð fyrir Jón Svan Sigurðsson sem var framkvæmdastjóri Bæjarútgerðar Neskaupstaðar á árunum 1952 til ársins 1960, þegar hún var lögð niður eftir að togarinn Gerpir NK 106 var seldur Tryggva Ófeigssyni útgerðarmanni í Reykjavík í júlí árið 1960. Myndin hékk upp á vegg á skrifstofu Bæjarútgerðarinnar þann tíma sem Jón Svan var þar. Grétar, sonur Jóns, fékk svo myndina hjá föður sínum og var hún hjá honum um áratuga skeið. Fyrir nokkrum árum færði Grétar, Hólmfríði Guðjónsdóttur myndina að gjöf, en hún er dóttir Guðjóns Marteinssonar sem var stýrimaður á togaranum um skeið, og væntanlega hangir hún upp á vegg á heimili hennar.


Nýsköpunartogarinn Egill rauði NK 104 á ferð um úfinn sæ.             (C) Hólmfríður Guðjónsdóttir.

Vélskipið Stjarnan RE 3 var smíðuð í Halleviksstrand í Svíþjóð árið 1947 fyrir Ríkissjóð Íslands. Eik. 111 brl. 260 ha. Polar vél. Selt 10 febrúar 1949, Sjöstjörnunni hf í Reykjavík. Ný vél (1956) 350 ha. Alpha vél. Selt 17 ágúst 1966, Sjöstjörnunni hf í Njarðvík. Skipið var endurmælt árið 1968, mældist þá 100 brl. Ný vél (1968) 440 ha. Alpha vél. Selt 14 desember 1975, Sigtryggi Benediktz á Höfn í Hornafirði og Bjarna Jónssyni í Kópavogi, hét þá Svalan SF 3. Svalan hf á Höfn í Hornafirði var eigandi skipsins frá 17 september 1980. Frá sama ári hét skipið Jón Bjarnason SF 3, sömu eigendur. Skipið strandaði og sökk við Papey 12 október árið 1982. Áhöfnin, 9 menn komust í gúmmíbjörgunarbát og var síðan bjargað um borð í vélskipið Sturlaug ll ÁR 7 frá Þorlákshöfn.


202. Stjarnan RE 3.                                                                                  Ljósmyndari óþekktur.

     Mótvindur tafði för Reykjavíkurbáts                              frá Danmörku

Í fyrrakvöld og gærmorgun var auglýst í útvarpinu eftir vélbátnum Stjarnan RE 3, sem vitað var, að var á leiðinni frá Danmörku til Hornafjarðar með sementsfarm. Þegar auglýst var og skipverjar beðnir að hafa samband við land, voru tveir dagar liðnir frá þeim tíma, sem búizt var við bátnum til Hornafjarðar. Í gær barst svo skeyti frá skipverjum, um að allt væri í lagi, en mótvindur hefði tafið för þeirra á heimleiðinni.

Tíminn. 28 október 1955.


Jón Bjarnason SF 3 sennilega á leið til Hafnar í Hornafirði.                   (C) Hilmar Bragason.


202. Stjarnan RE 3. Líkan Gríms Karlssonar skipstjóra.                        Ljósmyndari óþekktur.
 

     Strandaði og sökk við Papey

Vélbáturinn Jón Bjarnason SF 3 sem strandaði við Papey laust eftir miðnætti aðfaranótt miðvikudags. Kom mikill leki að bátnum og sökk hann í gær við eyna. Skipverjar komust í gúmmíbát og var skömmu síðar bjargað af vélbátnum Sturlaugi ÁR 7, sem nýlega er farið að gera út frá Hornafirði, og komu þeir til Hafnar um klukkan 8.30 í gærmorgun. Sjópróf fóru fram á Höfn í Hornafirði í gær. Jón Bjarnason SF 3 var tryggður fyrir tæplega 3,7 milljónir króna, en taka átti hann af skrá um áramót. Samkvæmt upplýsingum sem Mbl. fékk hjá sýslumanninum á Höfn, steytti báturinn á Flyðruskeri, sem er rétt við Papey. Báturinn var að koma frá Reyðarfirði, með viðkomu á Fáskrúðsfirði, og ætluðu bátsverjar suður fyrir Papey í síldarleit.
Talið er að miklir straumar við eyna hafi átt þátt í óhappinu, en innfall var á firðinum þegar báturinn strandaði. Mikil úrkoma var þegar strandið varð og talið er að það hafi haft áhrif á radarinn. Þá er talið hugsanlegt að sjálfstýring bátsins hafi bilað. Báturinn sökk skammt frá Papey á tiltölulega litlu dýpi, en um metri af mastrinu stóð upp úr sjónum þar sem báturinn lá, þegar síðast fréttist. Töluverð ólga er í sjónum þar sem báturinn liggur og talið er erfitt að bjarga nokkru úr honum, vegna óróleika í sjónum. Jón Bjarnason SF 3 var einn Svíþjóðarbátanna svokölluðu, byggður á Nýsköpunarárunum. Ákveðið hafði verið að eyða bátnum í vetur, því samþykkt hafði verið að hann væri úreltur orðinn, og voru eigendur hans að fá nýjan bát frá Noregi. Skipstjóri bátsins var annar eigenda hans.

Morgunblaðið. 14 október 1982.

Togarinn Fylkir RE 171 var smíðaður hjá Cook Welton & Gemmell Ltd í Beverley á Englandi árið 1958 fyrir samnefnt hlutafélag í Reykjavík. 642 brl. 1.500 ha. Holmes Werkspoor díesel vél. Samið var um smíði þessa skips stuttu eftir að Nýsköpunartogarinn Fylkir RE 161 sökk 2 árum áður á Halamiðum eftir að hafa fengið tundurdufl í veiðarfærið og það sprungið undir síðu þess. Skipið var selt í janúar 1966, Newington Steam Trawlers Ltd í Hull, fékk nafnið Ian Fleming H 396. Togarinn strandaði og sökk í Havöy sundi í Norður Noregi á jóladag árið 1973. Áhöfnin, 20 menn, komust í 2 gúmmíbjörgunarbáta. Öðrum bátnum hvoldi með þeim afleiðingum að 3 skipverjar fórust. Þeim 17 skipverjum sem komust af var bjargað um borð í báta úr byggðunum við Havöy sund.


B.v. Fylkir RE 171 á toginu.                                                                        (C) Ingi Rúnar Árnason.

                  Nýr b.v. Fylkir

Nafnið Fylkir, sem féll út af skipaskrá togaranna í nóvember 1956, hefur nú verið fært aftur inn á þá skrá með einkennisstafina RE-171. Nýi Fylkir, eign hlutafélagsins Fylkis hér í Reykjavík, sigldi inn á Reykjavíkurhöfn 6. júní s.l. Hinn kunni togaraskipstjóri og síðar útgerðarmaður, Aðalsteinn Pálsson, stofnaði hlutafélagið Fylki og keypti, er nýsköpunartogararnir voru byggðir, eldri Fylki, sem fórst á Halamiðum í nóvembermánuði 1956, er tundurdufl sprakk í vörpunni undir skipinu. Aðalsteinn var þá fallinn frá, en áður var orðinn framkvæmdastjóri hlutafélagsins, Sæmundur Auðunsson, skipstjóri, einn kunnasti aflamaður togaraflotans. Hóf félagið þegar í stað eftirgrennslan um kaup á togara, og varð það úr, að í febrúar 1957 fékk Fylkir h.f. smíðasamning við Beverley skipasmíðastöðina, sem smíðaði eldri Fylki, um smíði á 176 feta togara, rúmlega 640 tonna. Hófst svo smíði togarans í septembermánuði síðastliðinn.
Fylkir er dieseltogari, og var ganghraði hans í reynsluför 14,2 mílur en vélin er 1400 hestafla. Á heimleið frá Hull var siglt með 11 mílna hraða, og var togarinn 3 sólarhringa og 15 klst. hingað heim. Auðunn Auðunsson skipstjóri taldi það einna helzt frásagnarvert um skipið, að vél þess væri mjög sparneytin, eða færi með 2 ½  tonn af svonefndri gasolíu á sólarhring. Aðalvélin er þannig byggð, að enginn gír er milli hennar og skrúfunnar, eins og er í eldri dieseltogurunum. Aðalvélin knýr rafal á siglingu, sem er fyrir allt rafkerfi skipsins. Spilið, sem er rafknúið, er rúmlega 300 hestafla og er fyrir það sérstök vél. Fylkir mun vera fyrsti togarinn hér í Reykjavík, sem er með sjálfvirkt stýri, sem hægt er að setja í samband í lengri siglingum og síðan þarf ekki að fást um stefnuna og aðeins einn mann þarf í brú til að vera á varðbergi. Getur sá án efa gripið í stýrið ef eitthvað óvænt ber að höndum og skyndilega þarf að breyta stefnu skipsins. Þá er Fylkir fyrsti togarinn, þar sem aðeins einn björgunarbátur er á bátapalli. Hægt er að setja hann út hvoru megin sem vill og tekur aðeins 20 sek. Hann getur borið alla áhöfn skipsins, en auk hans eru á skipinu gúmmíbjörgunarbátar mjög burðarþolsmiklir hver um sig.
Fylkir er fyrsti togarinn, sem byggður er eftir stríð, þar sem öll siglingatæki og loftskeytastöð er að öllu leyti brezk smíði, en hann er búinn að öllum þeim öryggis- og fiskveiðitækjum, sem nú tíðkast. Auðunn skipstjóri skýrði frá því, að togari þessi væri nokkuð breiðari en tíðkast hefði um smíði togara af þessari stærð. Væri það m. a. af því, að eftir að sjóslysið mikla varð hér á árunum út af Horni, er tveir brezkir togarar, annar nýbyggður fórust, þá var talið að óstöðugleiki skipanna hefði átt sinn þátt í því hversu fór. Var því stöðugleiki togaranna aukinn, og er Fylkir einn þeirra. Athyglisvert er hversu brúin á Fylki er lítil, t. d. miðað við togara bæjarútgerðarinnar, Þormóð goða. Sagði Auðunn að vegna þessa þyrfti ekki að hafa hreyfanlegt stýri í brúnni, því auðveldlega sæist frá stýri, þegar verið væri að toga. Þar er og miðstöð hátalarakerfis, sem er um allt skipið og fram á þilfarið. Hinir kunnu bræður, sem báðir hafa víðtæka þekkingu á öllu, sem lýtur að hæfni togara, og um góðan frágang á öllu handbragði, kváðust vera mjög ánægðir með hinn nýja togara, er kostaði kringum 260 þús. sterlingspund, sem er tæplega 12 milljónir króna.

Sjómannablaðið Víkingur. 6 júní 1958.


B.v. Fylkir RE 171 við komuna til landsins hinn 6 júní árið 1958.          (C) Jón Hákon Magnússon.


Ian Fleming H 396.                                                                                   Mynd úr safni mínu.


Málverk af Ian Fleming H 396.                                                                      (C) P. Dell.

      Sóttu Ian Fleming til Íslands

Eins og lesendum er kunnugt var togarinn Fylkir frá Reykjavík seldur til Hull í fyrra mánuði. Kaupandi var togarafélagið Newington Steam Trawling þar í borg, en það skírir skip sín í höfuðið á frægum brezkum rithöfundum, t. d. Somerset Maugham, Joseph Conrad, James Barrie o.s.frv. Nú er svo búið að skíra Fylki upp og hlaut hann nafnið lan Fleming, hvorki meira né minna. lan Fleming, sem er nýlega dáinn, var sem kunnugt er höfundur hinna víðfrægu James Bond bóka, sem lesnar eru af milljónum manna um allan heim. Við verðum aðeins að vona, að hinn upprisni Ian Fleming hafi ekki neina James Bond tilburði í frammi í íslenzkri landhelgi, þegar fram líða stundir.

Alþýðublaðið. 23 febrúar 1966.

Þessi ljósmynd er tekin í Reykjavíkurhöfn árið 1967. Það eru mörg skipin þarna við bryggjurnar eins og ævinlega var á árum áður. Það má nú þekkja þarna nokkur skip, t.d. fyrir miðri mynd er 162. Ólafur Tryggvason SF 60. Hann var smíðaður í Uksedal í Noregi árið 1960 fyrir Tryggva Sigjónsson og fl. Á Höfn í Hornafirði. 150 brl. 400 ha. Stork vél. Bar síðan nöfnin, Hringur GK 18 og Bliki EA 12. Seldur úr landi árið 1988. Utan á Ólafi liggur að ég held, 617. Hafnarberg RE 404, smíðaður í Eckernförde í Þýskalandi árið 1959. Eik. 74 brl. 400 ha. MWM vél. Hét fyrst Jón Gunnlaugs GK 444. Bar síðan nöfnin, Jói á Nesi SH, Jói gasalegi SH, Dúa SH og endaði sem Dúa RE 359. Sá skipið síðast í Grindavíkurhöfn í fyrrasumar og var þá að niðurlotum komið. Utan á Hafnarberginu er 815. Haukur RE 64, smíðaður í Frederikssund í Danmörku árið 1947 sem Sveinn Guðmundsson AK 70. Báturinn sökk suður af Stokksnesi 25 nóvember árið 1974. Hét þá Haukur SU 50. Áhöfninni, 4 mönnum var bjargað um borð í vélskipið Skinney SF 20 frá Höfn í Hornafirði. Aftan við bátana er að ég held, 60. Garðar RE 9, smíðaður í Ósló í Noregi árið 1912. Hét fyrst hér á landi Siglunes SI 89. Hét áður Falkur. Hét svo nöfnunum, Sigurður Pétur RE 186, Hringsjá SI 94, Garðar GK 175, svo Garðar RE 9 eins og áður er getið og síðast Garðar BA 64 og var í eigu Jóns Magnússonar útgerðarmanns á Patreksfirði. Garðari  var siglt á land í Skápadal í Patreksfirði árið 1981 og er þar ennþá og er að grotna niður. Svo má sjá í Nýsköpunartogarann Ísborgu ÍS 250 sem á þessum tíma var búið að breyta í flutningaskip. Þá var búið að taka gufuvélina og ketilinn úr því, setja 750 ha. Skandia díesel vél og færa stýrishúsið aftur á keysinn. Þetta er sannarlega falleg mynd.


Úr Reykjavíkurhöfn sumarið 1967.                                                                         (C) Peter Brady.

Nýsköpunartogarinn Sólborg ÍS 260 var smíðaður hjá Alexander Hall & Co Ltd í Aberdeen í Skotlandi árið 1951 fyrir Ísfirðing hf. á Ísafirði. 732 brl. 1.000 ha. 3 þennslu gufuvél. Hét Stígandi á smíðatíma. Smíðanúmer 736. Sólborgin var síðasti gufutogarinn sem kom til landsins. Árið 1966 var ríkissjóður eigandi skipsins og var það dregið frá Ísafirði til Reykjavíkur og komið fyrir á Kleppsvíkinni við legufæri. Sólborgin fór aldrei á veiðar eftir þetta og mun hafa legið á Kleppsvíkinni í á þriðja ár. Selt í brotajárn til Blyth á Englandi árið 1968.

Sólborg ÍS 260 var einn af hinum svokölluðu "Stefaníu" togurum, sem ríkisstjórn Stefáns J Stefánssonar samdi um smíði á í Bretlandi árið 1947. Þeir voru 10 að tölu, 8 gufutogarar smíðaðir í Skotlandi og 2 díesel togarar smíðaðir í Goole á Englandi.


B.v. Sólborg ÍS 260 á veiðum á Selvogsbanka 1955.  (C) Jón Hermannsson.  Ljósmynd í minni eigu.

          Ísafjarðartogarinn Sólborg                               kominn til landsins 

Klukkan 2 e. h. í gær sigldi Sólborg, hinn nýi togari Ísfirðinga, inn á Reykjavíkurhöfn. Kom skipið beint frá Aberdeen, en þar var það smíðað í skipasmíðastöð Alexander Hall. Er það 10. skipið, sem þetta fyrirtæki smíðar fyrir Íslendinga. Sólborg, sem er eign hlutafjelagsins Ísfirðingur á Ísafirði, er 732 brutto smálestir og 183 fet á lengd. Er hún síðasti eimtogarinn af þeim 8, sem samið var um smíði á árið 1947. Sólborg er hið fegursta skip. Ber hún einkennisstafina ÍS 260. Í skipinu er fiskimjölsverk smiðja, sem var reynd áður en það fór heim. Kælivjelar eru í lestarrúmum. Það er ennfremur búið fullkomnustu siglingatækjum, svo sem radar.
Meðal farþega með Sólborgu frá Englandi var Ásberg Sigurðsson, lögfræðingur, framkvæmdastjóri togarafjelagsins Ísfirðings. Skipstjóri á Sólborgu verður Páll Pálsson frá Hnífsdal. Fyrsti stýrimaður verður Guðmundur Thorlasíus og fyrsti vjelstjóri Kristinn Guðlaugsson.
Ráðgert var að skipið færi í gærkvöldi vestur til Ísafjarðar, en þaðan mun það fara á veiðar.

Morgunblaðið. 28 ágúst 1951.


B.v. Sólborgu ÍS 260 hleypt af stokkunum hjá Alexander Hall & Co í Aberdeen í Skotlandi. Sólborg var síðasti gufutogarinn sem kom til landsins.  (C) Þórður Guðmundsson.


B.v. Sólborg ÍS 260 við komuna til Ísafjarðar.                             (C) Sigurgeir B Halldórsson.

         Ægir dregur tvo úr landi
          skipin seld í brotajárn

Ægir gamli hefur nú verið seldur í brotajárn til Englands, að því er annar eigandinn, Gísli Ísleifsson, hrl., tjáði Morgunblaðinu í gær. Verður honum siglt til Blyth í næstu viku og á að láta hann draga með sér tvo togara, Brimnes og Sólborg, sem einnig hafa verið seldir þangað í brotajárn. Skipstjóri í þessari síðustu för Ægis gamla verður Haraldur Ólafsson, en alls taldi Gísli, að 10 eða 11 menn þyrftu að vera á skipunum þremur í þessari ferð.

Morgunblaðið. 16 júní 1968.

Mótorskipið Liv EA 401 var smíðað í Stavanger í Noregi árið 1907. Eik og fura. 50 brl. 60 ha. Bolinder vél (1923). Guðmundur Pétursson útgerðarmaður og síldarsaltandi á Akureyri keypti skipið frá Noregi vorið 1924. Skipið var lengt árið 1944, mældist þá 65 brl. Ný vél (1946) 155 ha. Atlas vél. Selt 15 apríl 1948, Útgerðarfélagi Hríseyjar hf, hét Ver EA 401. Selt 5 nóvember 1953, Þórhalli Hálfdánarssyni í Hafnarfirði, hét þá Hreggviður GK 3. Selt 9 febrúar 1957, Ingólfi Theodórssyni í Vestmannaeyjum, hét Hafbjörg VE 54. Ný vél (1958) 375 ha. Kromhout vél. Selt 14 desember 1961, Þórólfi Ágústssyni í Stykkishólmi, hét Hafbjörg SH 133. Selt 19 maí 1964, Haraldi Jóhannssyni í Vestmannaeyjum, hét Hafbjörg EA 112. Haraldur flutti til Grímseyjar með skipið árið 1965. Skipið sökk með malarfarm um 6 sjómílur suðvestur af Grímsey 13 september árið 1965. Áhöfnin, 3 menn, komust í björgunarbát og var þeim síðan bjargað um borð í varðskipið Óðinn.


518. Liv EA 401 sennilega inn á Eyjafirði.                                                 Ljósmyndari óþekktur.

                    Skipakaup

Guðmundur Pétursson útgerðarmaður kom í gær frá Noregi á 50 smálesta mótorkútter, er hann hefir keypt þar.

Íslendingur. 20 júní 1924.


Liv EA 401 á siglingu.                                                                       Ljósmyndari óþekktur.


Sennilega er þetta Liv EA 401. Mér sýnist myndin tekin á Ísafirði.              Ljósmyndari óþekktur.


Liv EA 401. Módel.                                                                    (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.

 Hafbjörg EA 112 sökk við Grímsey

Vélbáturinn Hafbjörg EA 112 sökk um kl. 5,30 í gærmorgun um 5-6 sjómílur suðvestur af Grímsey. Á bátnum voru þrír menn, sem björguðust í gúmbát, og voru þeir um 2 tímum síðar teknir um borð í varðskipið Óðinn. Hafbjörg var 65 lestir að stærð, byggð árið 1907, og hét báturinn áður Hreggviður. Óhappið gerðist er Hafbjörg var að flytja byggingamöl frá Dalvík til Grímseyjar. Voru um 50 tonn af möl um borð og kom mikill leki upp í bátnum um kl. 4 um nóttina. Reyndist árangurslaust að dæla sjónum úr honum. Gúmbátar, tveir að tölu, voru settir út og um kl. 5.30 um morguninn yfirgáfu skipverjar Hafbjörgu, sem sökk að 2-3 mínútum liðnum. Skipstjórinn, Haraldur Jóhannsson, hafði áður haft samband við lofskeytastöðina í Siglufirði og gert aðvart um hvernig komið væri. Um tveimur tímum síðar kom varðskipið Óðinn á staðinn og tók mennina þrjá um borð og flutti til Grímseyjar. Þar er Haraldur skipstjóri að byggja fiskvinnsluhús, en hann er gamall Grímseyingur. Hinir skipverjarnir tveir eru Björn Þorleifsson, búsettur á Húsavík og Pálmi Sigurðsson frá Akureyri.

Morgunblaðið. 14 september 1965.