Strandvarnarskipið "Óðinn"

Óðinn, hið nýja strandvarnaskip, kom hingað laust fyrir kl. 10 ½  að kveldi 23. júni 1926, og lagðist að austurbakkanum, en þar hafði safnast fjöldi fólks. Fjármálaráðherra Jón Þorláksson fór út í skipið, ásamt alþingismönnum og nokkrum gestum, og flutti hann ræðu af stjórnpalli skipsins, sagði stuttlega sögu strandvarnarmálsins og bauð velkominn skipstjórann, Jóhann P. Jónsson, ásamt skipshöfn og skipi. Áheyrendur tóku undir ræðuna með fjórföldu húrrahrópi. Að því loknu skoðuðu gestir skipið og þágu góðgerð hjá skipstjóra, og þar héldu þeir stuttar ræður Sigurður Eggerz og Jón Þorláksson. Hér fer á eftir Iýsing á skipinu:
Skipið er að lengd 155 ft, breidd 27'6", dýpt 51'9", ristir með 215 smálesta þunga (145 smál. kola, 50 smál. veitivatns, 20 smál. neysluvatns, vistum og skipverjum) 13'4", allt talið í ensku máli. Hraði skipsins með þessum þunga á að vera 13,1/4  míla ensk. Skipið er áþekkt stórum togara með einu þilfari og hvalbak fram á. Stafn skipsins er sérstaklega sterkur, til þess að þola ís og fullnægja í því efni kröfu Germanischer Lloyd. Einnig á skipið að fullnægja kröfu danskra skipaskoðunarlaga. Frá kyndisstöð, nálega miðskipa, fram að skotfærarúmi, er tvöfaldur botn til vatnsgeymslu, sumpart til kjölfestu og sumpart til veitivatns á ketilinn. Þilfar allt er úr stálplötum, en klætt með 2,5" þykkum plönkum úr rauðfuru. Bátaþilfar nær yfir allan afturhluta skipsins. Vélin er þríþensluvél, 1.100 hestafla, og katlar 2. Er eimþrýstingur 14 kg. á cm 2. Vélin er útbúin með Schmits yfirhitun, og á að vera mjög sparneytin, nota aðeins 0,6 kg. á hestaflsstund, en það samsvarar 14,4 smálestum á sólarhring með fylstu ferð. Gert er ráð fyrir að skipið noti að meðaltali um 7 smálestir enskra kola á sólarhring. Skipið er vopnað með tveimur 47 mm. fallbyssum; er önnur á hvalbaknum, en hin á bátaþilfari. 2 björgunarbátar fylgja skipinu, og er annar þeirra með vél sömuleiðis fylgja vikabátar vel búnir. Skipið er vel búið ýmiskonar hjálparvélum, og til alls vandað.
Það er smíðað hjá Köbenhavns Flydedok & Skibsværft. Skipið virðist hið vandaðasta, en um fyrirkomulag á þilfari eru ýmsir dómar og sumir koma frá þeim, sem vart hafa á þilfar stigið. Eitt virðist þó athugavert, og er það staður sá, sem snattbát skiþsins er komið fyrir. Starfsviði þess er þannig farið, að það þarf nálega hvernig sem veður er, á ýmsum tímum að fara með fullri ferð gegn sjó og vindi, er það eltir lögbrjóta þá, er á vegi verða, og þá má búast við miklum sjó á þilfari, sem auðveldlega gæti losað bátinn, og hann brotnað. Vel getur "Óðinn" verið slíkt sjóskip, að aldrei saki þetta fyrirkomulag, en haföldur kringum Íslandsstrendur eru miklar og stórar og "Óðinn" á eftir að berjast við þær, þess vegna er þessi athugasemd gerð. "Óðinn" kom að hafnarbakkanum hér í fyrsta sinni 23. júní kl. 10 ½  að kveldi, Honum var fagnað og ræður haldnar. Á sömu stundu hné dauður niður á æskustöðvum sínum á Norðfirði, forsætisráðherra Jón Magnússon, sá góði maður, sem bar björgunarmálin fyrir brjósti og vildi sjómönnum þessa lands hið bezta.
Strandvarnarskipið "Óðinn", sem er hér nú, er til kominn í byrjun fyrir forgöngu Sigurðar Sigurðssonar lyfsala, síðan fyrir framtakssemi Vestmanneyinga að leggja til fé, kaupa og halda "Þór" úti, sem var hið fyrsta strandvarnarskip. Því næst yfirmönnum "Þórs", sem þráfaldlega hafa sýnt, að þeim var trúandi fyrir verki því, er þeir í byrjun áttu að inna af hendi, björgun og gæzlu veiðarfæra Eyjabúa. Síðan komu strandvarnirnar, sem þeir einnig sýndu, að þeir gátu gætt á lítilli fleytu, engu síður en þeir, sem á stærri skipum voru. Framkvæmdir á sjó hafði hinn vinsæli og ötuli varðskipsforingi Jóhann Jónsson, sem var svo heppinn að fá þá Friðrik V. Ólafsson og Einar Einarsson fyrir stýrimenn. Varðskipsforingi á "Þór" er nú Friðrik V. Ólafsson, sem við honum tók 1. sumardag s. l, en Einar Einarsson er fyrsti stýrimaður á "Óðni". Allt þetta studdi Jón Magnússon til hinztu stundar, og hvað sem hver segir, er ekki annað að sjá, en að forsjónin, sem stundum tekur í taumana, hafi hagað því svo, að honum hafi með þessum atvikum, að hann deyr á þeim sömu mínútum sem "Óðinn" lendir, verið reist hið veglegasta minnismerki, sem nokkrum íslenzkum manni hefir verið reist, og minnismerkið er Strandvarnarskipið "Óðinn" og velkominn veri hann. Skipherra á "Óðni" er, eins og kunnugt er, Jóhann P. Jónsson, sem var með "Þór". l. stýrimaður er Einar Einarsson. II. Magnús Björnsson frá Laufási, III. Þórarinri Björnsson. I. vélstjóri er Þorsteinn Loftsson, II. Aðalsteinn Björnsson og III. Magnús Jónsson. Bryti er Elías Dagfinnsson. Kyndarar eru fjórir. Hásetarúm er fyrir 10 menn, en ekki er víst að svo margir verði þeir, að minsta kosti fyrst í stað. Skipið er hið vistlegasta undir þiljum, klefar vel útbúnir og rúmgóðir. Borðsalur háseta og kyndara er að framanverðu, á þilfari, en yfirmanna skipsins að aftanverðu, undir þiljum, og er mjög vel útbúinn, sama er að segja um klefa yfirmanna. Þeir eru prýðilega búnir. Tveir baðklefar eru í skipinu, annar fyrir skipherra, innar af klefa hans, en hinn fyrir skipshöfn alla. Tveir farþegaklefar eru á "Óðni", hvor fyrir tvo farþega, og eru þeir klefar ágætlega búnir að öllu leyti.

Tímaritið Ægir. 6 tbl. 1 júní 1926.


Strandvarnarskipið Óðinn.                                                                       Ljósmyndari óþekktur.


Óðinn í Reykjavíkurhöfn árið 1926. Fyrir innan hann er Gullfoss l og við bryggjuna er Goðafoss ll er sökkt var við Garðskaga 10 nóvember 1944. Ljósmyndari óþekktur.
 

             Varðskipið "Óðinn"

Hinn 17. nóvember lagði "Óðinn" á stað til útlanda og hreppti storma á milli Íslands og Shetlandseyja, en kom heilu og höldnu til Kaupmannahafnar hinn 24. s. m. Meðan skipið var á leiðinni var mikið talað um manna á milli og sást jafnvel í blöðum, að það væri hættugripur og er það fremur kuldalegt gagnvart ættingjum, vinum og venslamönnum þeirra, er á skipinu eru, að geta ekki beðið með þær sögur, þangað til slys hefir orðið eða skipið er komið fram, einkum þegar ekki er betur fylgst með ferðum þessa "hættugrips" en svo, að blöð hér í bæ skýra frá hinn 27. nóvember, "að skipið sé komið til Kaupmannahafnar fyrir 3-4 dögum og, að ferðin hafi gengið vel". Skipið fór til eftirlits í "Flydedokken" eins og ætlast var til frá upphafi.

Tímaritið Ægir. 11 tbl. 1 nóvember 1926.

    Hrafn Sveinbjarnarson GK 255

Nýr bátur kom til Grindavíkur frá Danmörku rétt fyrir áramótin. Heitir báturinn Hrafn Sveinbjarnarson, og er eigandi hans hlutafélagið Þorbjörn í Grindavík.

      56 lesta eikarbátur strandaði                        við Eyrarbakka

Jóhann Þorkelsson ÁR 24 frá Eyrarbakka, sem er 56 lesta eikarbátur smíðaður árið 1957, strandaði snemma í gærmorgun á landklöppunum í miðjum skerjagarðinum utan Eyrarbakka. Fimm menn voru á bátnum og komust þeir allir klakklaust á gúmbát skipsins í land, en báturinn er talinn ónýtur. Að sögn Jóhanns Jóhannssonar annars eigenda bátsins var báturinn að koma úr róðri er hann lenti á klöppunum og taldi hann að báturinn hefði fengið hnút á sig og þess vegna kastast þarna upp í. Hann sagði ennfremur að menn frá Samábyrgð hefðu verið á staðnum og dæmt bátinn ónýtan. Hann væri orðinn botnlaus og þvi hefðu öll tæki úr honum verið flutt í land. Báturinn væri því afskrifaður og að óvist væri að reynt yrði að ná honum af klöppunum.

Morgunblaðið. 23 júní 1981.

   Nýr bátur til Húsavíkur á jóladag

Á jóladag kom hingað til Húsavíkur nýr bátur er smíðaður hefur verið í Fredrikssund í Danmörku . Eigendur bátsins, sem hlotið hefur nafnið Helga, TH-7, er hlutafélagið Hreyfi á Húsavík. Framkvæmdastjóri þess er Jón Héðinsson. Skipstjóri bátsins er Maríus Héðinsson og sigldi hann bátnum heim. Ferðin hingað frá Fredrikssund gekk mjög vel. Var báturinn 6 sólarhringa á leiðinni og þar með einum degi fljótari í ferðum en gert var ráð fyrir. Vélamaður var Sigurður Jónsson. Fékk Helga góðan meðvind frá Færeyjum. Báturinn er smíðaður úr eik. Teikningu gerði Egill Þorfinnsson í Keflavík, en gerðar voru smávegis breytingar á fyrirkomulagi ofan þilfars, að tilhlutan eigendanna . Er bátnum skipt í þrjú vatnsheld hólf. Er hann mjög vandaður að öllu leyti. Hann er útbúinn dýptarmæli með asticútfærslu, miðunarstöð og talstöð. Aðalvélin er Alfa-dieselvél 240/60 hestafla með tveim sjálfvirkum Boss-rafölum. Þá er 10 hestafla ljósavél í bátnum. Ganghraði er 10 sjómílur á klukkustund.

Morgunblaðið. 30 desember 1956.


Skipverjar að landa góðum síldarafla. Skipstjórinn, Maríus Héðinsson fylgist með.


Helga TH 7 í höfn á Húsavík ásamt mörgum öðrum síldarbátum.               Ljósmyndari óþekktur.


559. Sæbjörn ÁR 15 brenndur í Helguvík 26 mars árið 1982.                       (C) Heiðar Baldursson.

        Brenndu bátinn í Helguvík  

"Skipið var ekki ónýtt, en skipaskoðunin fór fram á svo kostnaðasama viðgerð að það borgaði sig heldur að láta skipið hverfa," sagði Hörður Jóhannsson, skipsstjóri á Eyrarbakka sem var eigandi að bátnum sem brenndur var í Helguvík á föstudaginn var. Þeir í dráttarbrautinni í Keflavik töldu Helguvíkina vera ágætan stað fyrir þessa athöfn. Þarna hefði verið farið illa með aura landsmanna, því báturinn hefði verið á ágætu ástandi og siglingahæfur í nokkur ár í viðbót. Báturinn hét Sæbjörn ÁR 15, en áður Þristur, og var þá gerður út frá Vestmannaeyjum. Var hann 55 tonna eikarbátur byggður í Danmörku árið 1956. Var hann með nýlega vél, en eigandinn fékk að taka hana úr ásamt siglingatækjum og öðrum verðmætum áður en báturinn var dreginn í Helguvíkina. "Skipaskoðunin krafðist þess að gert yrði við byrðinginn á bátnum, stýrishúsið á honum var talið ónýtt og mannaíbúðir mjög lélegar," sagði Hörður, sem gert hafði Sæbjörn út frá Þorlákshöfn í 2ár. "Þessi viðgerð hefði kostað mig um 3 milljónir króna en með því að Iáta bátinn hverfa fékk ég endurgreitt úr aldurslaga- og úreldingasjóði. Ég fékk ekki það út úr bátnum sem ég taldi mig eiga og hef tapað um einni milljón á þessu," sagði Hörður.
Sæbjörn er 66. skipið sem greitt er upp af úreldingasjóði á sl. þrem árum. Sjóður þessi fær 3% tekjur af útflutningsgjöldum sjávarafurða og má því segja að skipin sem komi hér með afla að landi leggi um leið inn á eigin útfararsjóð.

Dagblaðið  Vísir. 31 mars 1982.

   Fjórir bátar í smíðum á Akureyri

Frá frjettaritara vorum á Akureyri.
Til viðbótar frjett í blaðinu í gær, um skipabyggingar, sem nú er verið að vinna að, barst blaðinu í gærmorgun skeyti frá frjettaritara blaðsins á Akureyri. Þar eru fjórir bátar í smíðum í skipasmíðastöð Kr. Nóa Kristjánssonar. Bátar þessir eru smíðaðir á vegum ríkisstjórnarinnar. Einn þeirra er nær því fullsmíðaður. Tveir svo langt komnir að hægt er að setja í þá vjel. Fjórða bátinn er búið að bandreisa. Allir eru þeir 36 rúmlestir að stærð.

Morgunblaðið. 31 ágúst 1946.


"Nýsköpunarbátarnir" á fjörukambi á Oddeyri á Akureyri.                                  Mynd úr Degi.

      "Nýsköpunin" á Tanganum

Myndin er af "nýsköpunarbátunum" sem nú hafa senn staðið í full tvö ár fullsmíðaðir á Oddeyrartanga. Bátar þessir eru í hópi þeirra 35 tonna báta, sem Áki Jakobsson ákvað að láta smíða fyrir reikning ríkisins í tíð ,,nýsköpunar"-stjórnarinnar. Erfiðlega hefur gengið með sölu á þeim og mun ríkið verða fyrir stórkostlegu tjóni á þeim framkvæmdum öllum. Bátarnir á myndinni eru smíðaðir á skipasmíðastöð Kr. Nóa Kristjánssonar. Mun einn þeirra nú vera seldur til Grindavíkur, en hinir fá sjálfsagt að rifna í sólinni enn um hríð. Það er nú upplýst, að smíðakostnaður á bátum, sem smíðaðir vöru í skipasmíðastöð þeirri er Áki kom á fót í sambandi við Landssmiðjuna, varð rösklega 70% hærri en á öðrum bátum. Má af því sjá hvert happ það hefur verið fyrir ríkið, að Áki neitaði skipasmíðastöð KEA um að smíða slíka báta, en fól allt verkið Landssmiðjunni. Ríkissjóður og útvegsmenn bera kostnaðinn af þessum ráðleysisaðgerðum.

Dagur. 1 apríl 1948.


Ægir GK 350. Líkan Gríms Karlssonar skipstjóra.                                        (C) Þórhallur S Gjöveraa.


Ægir GK 350. Líkan Gríms Karlssonar skipstjóra.                                     (C) Þórhallur S Gjöveraa.


Ármann SH 165 alelda í Hnífsey á Breiðafirði.                   (C) Alþýðublaðið.

   Brennandi bát siglt á grynningar
          við Hnífsey á Breiðafirði

Laust fyrir hádegi í gær kom upp eldur í vélarrúmi á mb. Ármanni SH 165 frá Hellissandi, þar sem báturinn var staddur á Breiðafirði. Varð ekkert við eldinn ráðið, og tók skipstjórinn, Eggert Sigurmundsson, það til bragðs að loka hlerum að vélarrúmi og sigla upp í fjöru í Hnífsey. Bjargaðist skipstjórinn og tveggja manna áhöfn upp í eyna, en er þangað kom var hitinn orðinn óbærilegur í brúnni. Brann báturinn á grynningum við Hnífsey, og var enn eldur í honum um áttaleytið í gærkvöldi, en siglur stóðu þó enn. Er báturinn talinn gjörónýtur. Er eldsins varð vart, kallaði skipstjóri í talstöðina og skýrði frá hversu komið væri. Heyrðist kallið á Brú í Hrútafirði, og var talið að bátur væri í nauðum staddur á Húnaflóa. Leitaði gæzluflugvélin Rán þar í gærdag, en varð að sjálfsögðu einskis vísari. - Maður hefur enga hugmynd um út frá hverju kviknaði, sagði Eggert Sigurmundsson, skipstjóri, er Mbl. náði tali af honum í gærkvöldi. - Við höfðum ágætan gúmmíbát, sem við notuðum síðasta spölinn, og reyndist vel. Við hefðum bjargazt um borð í gúmmíbátinn, þótt kviknað hefði í lengra frá landi, en hinsvegar er ekki að vita hvernig hefði gengið að finna gúmmíbátinn. - Var hitinn ekki orðinn mikill í brúnni? - Það var orðinn mikill hiti þar og reykur. Það var rétt svo að ég hélzt þar við á meðan við vorum að komast í land.
Nánari atvik voru þau, að Eggert varð var við smábresti er báturinn var staddur skammt frá Tveggjalampahólma á Breiðafirði. Var Eggert við stýri í brúnni en Alfreð Lárusson, vélstjóri var í káetu fyrir aftan vélarúm og hásetinn, Jón Þorleifsson var frammi í lúkar.
Er Eggert skipstjóri opnaði hlera yfir vélarrúminu, gaus þar upp mikill hiti og reykur. Kallaði hann þá til vélstjóra og háseta, en vélstjórinn mun hafa orðið eldsins var í sama mund. Réðust skipverjar að eldinum með tveimur slökkvitækjum, en hann virtist magnaðastur undir káetugólfi og upp með skilrúmi milli vélarrúms og káetu. Slökkvitækin megnuðu ekki að vinna á eldinum, og ekki heldur sjóaustur. Tók Eggert skipstjóri þá til bragðs að loka hlerunum og káetu og vélarrúmi, og sömuleiðis voru loftventlar að vélarrúmi byrgðir. Ákvað skipstjóri að reyna að komast þannig áleiðis, og jafnvel til Stykkishólms, áður en eldurinn læsti sig um allan bátinn. Ekki hafði lengi verið siglt er skipstjóri sá fram á að hann mundi ekki komast langt, og ákvað hann því að setja bátinn á land í Hnífsey. Á meðan þessu fór fram höfðu vélstjórinn og hásetinn blásið út sex manna gúmmíbát, og undirbúið að þurfa að yfirgefa skipið í flýti. Um það leyti að báturinn kenndi grunns við Hnífsey var hitinn og reykjarsvælan orðin óbærileg í stýrishúsi. Var þá gúmmíbátnum skotið út, og farangri skipsmanna fleygt þar í. Fóru mennirnir þrír í bátinn, en vindur stóð á eyna og rak þá til lands. Um mínútu eftir að mennirnir tóku land á eynni, sprungu rúðurnar í stýrishúsinu af hitanum.
Reykurinn frá hinum brennandi bát á grynningunum við Hnífsey sást frá Staðarbakka og var hringt þaðan í hafnsögumanninn í Stykkishólmi, Bergsvein Jónsson, og sótti hann skipverja út í Hnífsey á trillubát um eittleytið. Sjópróf fóru fram í Stykkishólmi í gær. Skýrði Haraldur Jónasson fulltrúi Morgunblaðinu svo frá í gærkvöldi, að eldsupptök væru enn ókunn, en málið væri ekki að fullu rannsakað enn. Í ljós kom að skipstjóri kallaði upp í talstöðina skömmu eftir að hann varð eldsins var, og skýrði frá ástandinu um borð. Hætti hann að kalla þegar ekki var svarað, en hinsvegar mun kallið hafa heyrst að Brú í Hrútafirði, sem gerði Slysavarnafélaginu aðvart. Var talið að bátur væri í nauðum staddur á Húnaflóa, og hélt gæzluflugvélin Rán þangað frá Reykjavík og leitaði lengi dags, en varð einskis vísari.
M.b. Ármann var rúmlega 37 brúttótonn, eign Ægis h.f. Báturinn var byggður á Akureyri 1947 af Nóa Kristjánssyni, úr eik og furu. Talið er að báturinn hafi brunnið ofan í kjöl, því flóð var er hann tók niðri, en síðan fjaraði út. M.b. Ármann var tryggður fyrir 1,3 milljón, sem er um helmingur þess, sem nýr bátur af sömu gerð mundi kosta.

Morgunblaðið. 2 september 1961.

     Ný Eldborg GK 13 varð 200 skip                        Bolsönæs værft

Hin nýju og glæsilegu fiskiskip halda nú stöðugt áfram að sigla heim og er hér um svo mikla endurnýjun flotans að ræða, að það nálgast jafnvel eða yfirstígur það átak, sem var kallað á sínum tíma nýsköpun, þegar glæsllegir nýir togarar komu hingað heim til landsins í hrönnum. Sannleikurinn er sá, að í sjávarútveginum er nú að verða bylting hvað gerð og stærð fiskiskipa viðvikur og það að mestu í kyrrþey án þess að menn hafi veitt þessu verulega athygli. Nær öll hin nýju fiskiskip eru miklu stærri en tíðkazt hefur fram að þessu, t.d. var Höfrungur III sem heim kom um daginn nærri 300 tonn eða talsvert stærri en "tappatogararnir" svonefndu og fjöldi annarra báta eru um 230 tonn eða kringum 200 tonn. Þessi fiskiskip eru öll smíðuð úr stáli og þorri þeirra í norskum skipasmíðastöðvum, en það var fyrir tæpum tíu árum, sem bylting  varð í norskum skipasmíðum og flestar stöðvarnar fóru að smíða stálskip í stað tréskipa áður.
Hin miklu skipakaup íslendinga í Noregi hafa orðið til að auðvelda þessum iðnaði Norðmanna mjög gönguna, en aðeins fá stálskip hafa verið smíðuðu hér á landi. Í byrjun vikunnar var enn eitt fiskiskip afhent íslenzkum eigendum úti í Noregi. Var það hinn kunni aflamaður Gunnar Hermannsson í Hafnarfirði, sem fékk þar í hendur nýtt skip og hefur það sömu einkennisstafi GK-13 og sama heiti, Eldborg, eins og eldra skip, sem Gunnar hefur verið með.  Skipasmíðastöðin sem byggði þetta nýja 200 tonna skip heitir Bolsönæs Værft og er í bænum Molde. Hún er gamalt fyrirtæki, sem smíðaði áður tréskip. Frá aldamótum og fram til ársins 1953 hafði hún smíðað 157 tréskip. En þá varð mikil breyting á starfseminni, ákveðið var að snúa framleiðslunni yfir í stálskip. Fyrsta stálskipinu var lokið 1954 og síðan hefur aldrei orðið lát á framleiðslunni. Megnið af skipunum hefur verið fiskiskip, en einnig nokkrir dráttarbátar og ísbrjótar. Í fyrstu var framleiðslan nær eingöngu fyrir heimamarkað, en á síðari árum hefur meirihluti skipanna verið seldur úr landi. Skipasmíðastöðin getur nú smíðað sjö fiskiskip á ári. Þegar hin nýja Eldborg var afhent nú í byrjun vikunnar var allmikið um dýrðir hjá Bolsönæs Værft. Svo vildi til, að Eldborg var 200. skipið, sem skipasmíðastöðin gerir frá stofnun og auk þess voru nú 10 ár liðin frá því að stálskipasmíðar hófust. Hélt stöðin upp á þessa áfanga með góðum veizlum.
Eldborgin er sem fyrr segir um 200 tonna skip, 33 metra langt og með 600 hestafla vél. Hún er þannig um 60 tonnum stærri og 6 metrum lengri en eldri Eldborgin. Hún er fyrst og fremst ætluð til síldveiða, en einnig til þorsknótaveiða, sem nú er orðin ný veiðiaðferð hér á landi.

Vísir. 16 mars 1964.


238. Albert GK 31.                                                                                           Ljósmyndari óþekktur.

 Oddeyrin EA seld til Stykkishólms

Samherji hf. hefur selt frystitogarann Oddeyrina EA-210 til Sigurðar Ágústssonar hf. í Stykkishólmi, en togarinn er með búnað til vinnslu bolfisks og rækju. Togarinn verður afhentur nýjum eigenda innan þriggja vikna og er hann seldur án kvóta að mestu leyti. Upp í kaupin tekur Samherji hf. 168 tonna bát, Hamrasvan SH 201, og hann verður síðan úreltur. Oddeyrin EA hefur legið við bryggju á Akureyri um tíma ásamt Hríseyjunni EA-410. Þorsteinn Már Baldvinsson, framkvæmdastjóri Samherja hf" segir að inniveru Hríseyjarinnar EA megi rekja til kvótaleysis. Í júnímánuði þarf Samherji hf. að fækka skipum vegna þess að þá kemur ný Helga RE til landsins, og þá þarf útgerðin að skila úreldingu á móti kaupunum á Þorsteini EA-810 sem Samherji hf. keypti af útgerð Helgu RE.
Hvort það verður Hríseyjan EA vildi Þorsteinn Már ekki staðfesta, málið þyrfti að skoða frekar. Akraberg FD, sem Samherji hf. á með færeyskum aðilum, landaði hér í síðustu viku og hélt í gærkvöld á úthafskarfaveiðar á Reykjaneshrygg og fer síðan á veiðar í rússneskri landhelgi í lok þessa árs. Í næsta mánuði halda fleiri togarar Samherja hf. á Reykjaneshrygg, m.a. Baldvin ÞorsteinssonEA-10.

Dagur. 27 mars 1996.


238. Hamrasvanur SH 201.                                                          (C) Vigfús Markússon. Brimbarinn.


Skelfiskveiðiskipið Ensis KG 8 í Hollandi árið 2016.                                 (C) Óskar Franz Óskarsson.

Hamrasvanur SH seldur til Hollands

Vélbáturinn Hamrasvanur SH frá Stykkishólmi er seldur til Hollands þar sem hann verður gerður út á skelveiðar. Hamrasvanur var smíðaður í Noregi 1964.

Ægir. 1 ágúst 1996.

           Nýr bátur til Húsavíkur

Húsavík í gær:
Um helgina kom hingað nýr bátur, Helgi Flóventsson ÞH 77, en nafni hans, sem var hér fyrir, hefir verið seldur suður og hlotið nýtt nafn og númer. Eigandi hins nýja báts er Svanur h.f. Er hann 112 smálestir, byggður hjá Ottesen Skibsbyggeri í Saagvág á eynni Stord skammt frá Bergen. Skipið er byggt samkvæmt reglum "Norsk Veritas" (klassa A 1 for havfiske) og Skipaskoðunar ríkisins. Vélin er af Wichmann-gerð, 400 hestöfl, og var ganghraði skipsins 11 sjómílur í reynsluferð, en til jafnaðar á heimleið 10.4 sjómílur. Í skipinu eru öll nýjustu og fullkomnustu fiskileitar- og öryggistæki, svo sem Simrad fiski- og síldarleitartæki, dýptarmælir, talstöð, ratsjá með 50 mílna sjónvídd og sérstöku stækkunargleri, "Koden" miðunarstöð, sjálfvirk. Stýrisútbúnaður allur sjálfvirkur. Olíudrifin spil, knúin með dælum. Í skipinu eru 4 klefar fyrir skipverja og íbúð fyrir skipstjóra. Í öllum íbúðum vaskar með heitu og köldu vatni, útvarpi og síma. Í dekkshúsi er matsalur og eldhús með ísklefa. Einnig snyrtiklefar. Skipið er allt mjög vandað að frágangi og hið stærsta, sem hingað til hefir verið í eigu Húsvíkinga. Hreiðar Bjarnason sigldi skipinu til Íslands og verður skipstjóri. I. vélstjóri er Sigþór Sigurðsson. Stýrimaður Kristbjörn Árnason. Eftirlitsmaður við byggingu skipsins var Helgi Bjarnason útgerðarmaður. Helgi Flóventsson er nú farinn til veiða við Suðurland og leggur afla sinn upp í Keflavík.

Íslendingur. 10 tbl. 11 mars 1960.


Helgi Flóventsson ÞH 77. Líkan Gríms Karlssonar.                                      (C) Þórhallur S Gjöveraa.

    Báturinn á hliðina á 4 mínútum
       segir skipstjórinn á Helga Flóventssyni
           sem sökk út af Langanesi í gær   
  "Ekki liðu nema 4-5 mínútur frá því við urðum fyrst varir við, að báturinn var farinn að hallast þar til hann var kominn alveg á hliðina og möstrin námu við sjó", sagði Hreiðar Bjarnason skipstjóri á Helga Flóventssyni ÞH 77, í símtali við Morgunblaðið í gærkvöldi. Eins og kunnugt er sökk Helgi Flóventsson um 4,5 sjómílur norðaustur af Langanesi kl. rúmlega 4,30 í gærdag. Áhöfnin, 11 manns, bjargaðist öll í gúmmíbát skipsins og síðan yfir í vélbátinn Stíganda frá Ólafsfirði, sem flutti mennina til Raufarhafnar, en þangað komu þeir um kl. 9 í gærkvöldi.- Hvað haldið þið, að komið hafi fyrir? spurði blaðamaðurinn skipstjórann. - Þetta bar allt svo skjótt að, að maður gat naumast gert sér grein fyrir, hvað var að gerast. Hið eina, sem við getum ímyndað okkur, að gerzt hafi, er, að skilrúmið fram í lúkarinn hafi sprungið. Annars er maður eiginlega ekki búinn að átta sig á þessu. - Þú sagðir, að þetta hafi allt ,gerzt í mjög skjótri svipan. Á hve löngum tíma heldurðu? - Það liðu ekki nema 4-5 mínútur frá því við urðurn fyrst varir við, að báturinn var farinn að hallast, þar til hann var kominn alveg á hliðina og möstrin námu við sjó.
Honum hvolfdi alveg nokkru eftir að við vorum komnir yfir í björgunarbátinn. Og sokkinn var hann eftir 15-20 mínútur, en þá vorum við komnir yfir í Stíganda. - Fór nokkur í sjóinn? - Já, 1 maður fór í sjóinn, en honum var fljótlega bjargað uppí gúmmíbátinn til okkar hinna. - Líður ekki öllum vel? - Jú, þakka þér fyrir. - Hvernig var veðrið? - Það var hálf slæmt, norðaustan 6. - Þið voruð með talsverðan afla? -Já, við voruim með 7-800 mál, þar af 200-300 mál á dekki.
Einar Jónsson, hreppstjóri á Raufarhöfn, yfirheyrði skipstjórann á Stíganda, þegar báturinn kom þangað í gærkvöldi. Hafði Stígandi verið á leið frá Ólafsfirði austur fyrir land. En þegar hann var staddur 4-5 sjómílur norðaustur af Langanesi um kl. 4.30 mætti hann Helga Flóventssyni. Sáu skipverjar á Stíganda, að hann hallaðist óeðlilega mikið á stjórnborða, en var að beygja upp á bakborða til þess að reyna að rétta sig af. Örskömmu síðar féll Helgi alveg á síðuna, en þá var Stígandi kominn að honum. Þegar hér var komið, setti skipshöfnin á Helga Flóventssyni út gúmmíbjörgunarbát sinn og gátu allir skipverjar stokkið niður í hann, nema einn, sem lenti í sjónum, en náðist þó fljótlega upp í bátinn, sem fyrr segir. Stígandi fór svo nærri Helga sem hann taldi ráðlegt, en ekki vildi skipstjórinn leggja alveg upp að honum af ótta við að nótin, sem var á floti, lenti í skrúfu Stíganda. Gekk síðan mjög greiðlega að ná mönnunum upp úr bátnum. Var haldið rakleiðis til Raufarhafnar, en þegar þangað kom um kl. 9 var mikill mannsöfnuður saman kominn á bryggjunni til þess að taka á móti skipbrotsmönnunum. Skipverjar á Helga Flóventssyni fóru til Húsavíkur í gærkvöldi, og munu sjópróf hefjast þar í dag.
Helgi Flóventsson var nýr bátur, smíðaður í Noregi í fyrra, 109 lestir brúttó. Var hann talinn mjög traustbyggður. Eigandi er Svanur hf. á Húsavík. Báturinn hefur verið á síldveiðum í sumar og mun hafa fengið um 9.000 mál og tunnur. Skipstjórinn, Hreiðar Bjarnason, er alþekktur dugnaðarmaður. 

Morgunblaðið. 5 ágúst 1961.

             Bátalón h/f
  Næg verkefni í raðsmíði

Þetta er þriðji báturinn sem við sjósetjum af þeim bátum sem við höfum í raðsmíði hjá okkur í Bátalóni h/f í Hafnarfirði. Báturinn er 9.8 brúttó-rúmlestir að stærð, samkvæmt gömlu mælingarreglunum, en samkvæmt þeim gömlu væri hann 16 tonn. Kaupverðið með öllum útbúnaði er um 11 milljónir króna, sagði Hjalti Sigfússon, verkstjóri i Bátalóni h/f, í samtali við Þjóðviljann í gær. Að sögn Hjalta hafa verið gerðir samningar um smíði 11 báta af þessari stærð hjá Bátalóni h/f og auk þess eru þeir með í smíðum 22 tonna bát, sem kemur í stað annars sem dæmdur var í úreldingu. Hann er smíðaður fyrir togveiðar ýmiskonar, svo sem á dragnót, innfjarðarrækju og skelfiskveiðar. Þessi bátur fer ásamt þeim sem sjósettur var í fyrradag til Bíldudals. Þessa stundina hefur skipasmíðastöðin nægileg verkefni út þetta ár og það næsta. Er það óvenjugott miðað við mörg önnur fyrirtæki í skipasmíðaiðnaðinum. Þrátt fyrir næg verkefni veitist erfitt að fá mannskap til vinnu, nema með mjög miklum yfirborgunum. Sagði Hjalti að það væri nú að koma fram sem menn hafa lengi óttast að mjög erfitt reynist að fá réttindamenn í járniðnaði til starfa, þar sem lítið af þeim útskrifaðist um þessar mundir úr iðnskólum landsins. Þá ber einnig nokkuð á því að vélvirkjar, svo dæmi sé tekið, leita í miklum mæli í önnur og þrifalegri störf, sem gefa ekki lakari laun, nema síður sé.

Þjóðviljinn. 14 ágúst 1987.

"Á árinu hófst ný togaraútgerð hér á Patreksfirði með því að hlutafélagið Gylfi festi kaup á einum af hinum tíu togurum sem ríkissjóður lét byggja í Englandi. Skipið hlaut nafnið Ólafur Jóhannesson BA 77  og kom til Patreksfjarðar hinn 14 mars. Skipinu stýrði í heimahöfn hinn margreyndi og farsæli skipstjóri Jóhann Pétursson. Ein er sú nýjung í búnaði skipsins sem áður hefur ekki þekkst í íslenskum fiskiskipum, en það er að í því eru vélar og tæki til frystingar á fiski. Í þessu frystikerfi er hægt að hraðfrysta um hálfa aðra smálest af fiskflökum á sólarhring. Er hér um að ræða merkilega nýbreytni í þá átt að vinna aflann um borð í skipunum sjálfum. Í skipinu eru einnig fiskimjölsvélar."

Árbók Barðastrandarsýslu 1951.

 Togarinn heitir Ólafur Jóhannesson 

Samkvæmt upplýsingum, sem Vísir hefir fengið frá skrifstofu Gísla Jónssonar, fer togarinn Andvari, sem fer til Patreksfjarðar og fær nafnið Ólafur Jóhannesson, í reynsluferð í dag. Hann er smíðaður hjá Hall Russell í Aberdeen. Togarinn Júní, sem Bæjarútgerð Hafnarfjarðar fær, mun fara í reynsluferð á morgun.

Vísir. 27 febrúar 1951.


B.v. Ólafur Jóhannesson BA 77 í reynslusiglingu.                     (C) Hall Russell & Co Ltd Aberdeen.
 

        Nýi Patreksfjarðartogarinn
           kom til landsins í gær

Patreksfirði, 14. mars. 
Hinn nýi togari Gylfa h.f. "Ólafur Jóhannesson" lagðist hjer að bryggju í hinni nýju höfn kl. 10 í morgun í sólskini og blíðviðri. Mikill fjöldi þorpsbúa var mættur við móttöku hans. Þegar skipið hafði lagst við festar, flutti oddviti Patrekshrepps, Ásmundur Olsen, stutt ávarp og fagnaði komu þess. Gat hann þess m. a. að þetta væri sjöundi togarinn, sem þeir Vatneyrarbræður hefðu eignast síðan faðir þeirra, Ólafur Jóhannesson, keypti togarann "Glað" árið 1925 og nefndist þá "Leiknir", en með það skip kom þá sami skipstjóri og nú, Jóhann Pjetursson. Sýslumaður Barðstrendinga, Jóhann Skaftason, fagnaði einnig komu skipsins með nokkrum ávarpsorðum, en Friðþjófur Jóhannesson, einn af eigendum skipsins, og skipstjórinn, Jóhann Pjetursson, þökkuðu góðar árnaðaróskir og buðu fólki að skoða skipið.
Skipið er byggt hjá skipasmíðastöð Hall Russell í Aberdeen og er hið vandaðasta í alla staði. Það hreppti slæmt veður á leiðinni til landsins, en þótt það væri þrauthlaðið af kolum og olíu reyndist það hið besta sjóskip. Láta skipverjar mjög vel yfir því. "Ólafur Jóhannesson" mun fara á veiðar nú um næstu helgi.

Morgunblaðið. 15 mars 1951.


B.v. Ólafur Jóhannesson BA 77 kemur til löndunar á Patreksfirði.          (C) Kristján Jóhann Jónsson.
 

B.v. Ólafur Jóhannesson fór í fyrstu              veiðiförina á þriðjudag

Vatneyri 18 marz.
Merkust tíðindi í þessu plássi á vetrinum er að sjálfsögðu koma nýja togarans Ólafs Jóhannessonar, en hann sigldi inn á nýju höfnina árdegis hinn 14. þ.m., fánum skreyttur í fögru veðri. Þyrptust þorpsbúar allir, sem vettlingi gátu valdið, niður að höfninni til þess að fagna komu hans og skoða hann. Stutt en virðuleg fagnaðarathöfn fór þá fram þar, við höfnina, en um kvöldið var ýmsum borgurum og frúm þeirra boðið til hófs, úti í skipinu. Hafði það farið virðulega fram og vakti það fögnuð, að frú Áróra Jóhannesson, ekkja Ólafs heitins Jóhannessonar, stofnanda þeirra miklu fyrirtækja, sem nú hafa um langt skeið haldið uppi mestum atvinnurekstri hér, háöldruð kona, sem aldrei sést nú orðið á mannamótum, heiðraði hóf þetta með nærveru sinni. Dagarnir, sem síðan eru liðnir, hafa verið notaðir til þess að búa skipið á veiðar, meðal annars til að fullgera hraðfrystikerfið, sem komið hefir verið fyrir í skipinu, og eins og menn vita, er það í fyrsta sinni, sem slík tilraun er gerð á togara hér. Mjölvinslutækin voru þá og reynd og er talið, að þau séu í bezta lagi, enda var reyndur maður sendur út héðan til þess að vera með í ráðum um fyrirkomulag þeirra og var farið að tillögum hans. Fer "Ólafur Jóhannesson" nú út í frumlega veiðiför á morgun (þriðjudag), eða í fernskonar tilgangi: fyrst og fremst á hann að veiða bæði í salt og ís, þá á að reyna til þrautar gúanótækin, og loks á að flaka og hraðfrysta um borð, það, sem til vinnst. Það hef eg ennfremur frá góðum heimildum, að von muni vera á öðrum nýjum togara, síðar á þessu ári.

Vísir. 28 mars 1951.


B.v. Ólafur Jóhannesson BA 77.                                                       Úr safni Sigurðar Bergþórssonar.
 

   Íslenzkur togari seldur til Noregs

Íslenska ríkið hefur selt norska útgerðarmanninum Vindenes togarann Ólaf Jóhannesson fyrir 2,7 milljónir króna. Samningar um kaupin voru undirritaðir sl. þriðjudag. Ríkið yfirtók togarann á sínum tíma úr þrotabúi Vatneyrarþrotabúsins vegna ábyrgðar ríkissjóðs á togaranum, sem var smíðaður í Aberdeen 1951 og er 680 brúttótonn. Það var sonur Vindenæs útgerðarmanns, Ejnar, sem kom til Reykjavíkur til að ganga frá kaupunum. Mun áætlað að skipta um vél í togaranum, sem verður að fara í mikla og dýra klössun. Vindenæs mun hafa í hyggju, að nota Ólaf Jóhannesson á síldveiðar, m. a. við Ísland.

Morgunblaðið. 25 apríl 1963.


Norska síldveiðiskipið Sörfold H-186-F við bryggju í Leirvik á Hjaltlandseyjum.  (C) Shetland museum.

   Dauðadæmd togaraútgerð

Talið hagkvæmara að "gefa" togarana
            úr landi en kosta upp á                                 allsherjarklössun

Svo virðist sem ný stefna hafi verið tekin upp í sjávarútvegsmálum þjóðarinnar, sem búast má við að hafi ófyrirsjáanlegar afleiðingar fyrir þjóðarbúskapinn. Togarinn Ólafur Jóhannesson hefur verið seldur úr landi fyrir álíka verð og lítilmótlelegur vélbátur, og virðast allir dauðfegnir að vera lausir við togarann! Virðist því ekkert annað fyrir dyrum en aðrir togarar þjóðarinnar fari sömu leiðina, en eins og kunnugt er hefur togaraútgerðin átt í óskaplegu basli, hvert útgerðarfyrirtækið af öðru farið hreinlega á hausinn, og þeim fáu, sem sæmilega hefur gengið, reynzt erfitt að fá mannskap á fleyturnar. Togarinn Ólafur Jóhannesson er einn af nýsköpunartogurunum svonefndu, búinn hverskyns nýtízku veiðarfærum, og upphaflega ætlað það hlutverk að vera a. m. k. heilu plássi bjargvættur. Verðgildi hans er óvíst, en samkvæmt upplýsingum, er okkur hafa borizt, munu samskonar togarar, sem eru í gangi, vera tryggðir (skv. matsverði?) fyrir allt að 23 milljónum króna.
Söluverð togarans var 2,5 milljónir íslenskra króna. Fylgdu fregninni um söluna þær upplýsingar, að fyrir dyrum hefði staðið kostnaðarsöm allsherjarviðgerð, og sjálfur hefði togarinn bara hlaðið á sig kostnaði með því að liggja aðgerðalaus við land.
Þá hefur flogið fyrir, að hinir norsku kaupendur hafi orðið all kámpakátir yfir þessum kjörum á togaranum, þar eð kaupverðið væri tæplega verðgildi góðmálms í togaranum og mælitækja, væri hann rifinn. En það mun naumast ætlun þeirra. Almenningi er naumast láandi, þótt hann reki upp stór augu yfir þessum tíðindum. Merkir þetta upphafið á endalokum togaraútgerðar á Íslandi, og verða togarar þeir, sem nú liggja bundnir ef til vill látnir sæta sömu eða svipuðum örlögum og Ólafur Jóhannesson? Þetta er annars orðið alvörumál, hvernig komið er fyrir togaraútgerðinni. Flestir einstaklingar og allar bæjarútgerðir stórtapa á henni. Hér þarf róttækra aðgerða við. Hvernig væri nú að setja á laggirnar nefnd til að gera samanburð á rekstri og útgerðarafkomu togara og stærri bátanna. Við lifum víst í landi nefndanna og það hefði einhvern tíma þótt minni ástæða til að skipa nefnd í mál en af þessu tilefni. Það er sannað mál að hægt er að græða á útgerð nú á dögum. Það er því eitthvað bogið við þessi stórtöp bæjarútgerðanna, þegar aðrir leika sér að því að græða á fiskveiðum.
Ef það kemur í ljós, að bátarnir eru gróðavænlegir, en togararnir ekki, eins og allar líkur benda til, þá er sjálfgert fyrir öll útgerðarfélög að hætta við togaraútgerð og fara þess í stað að gera út stóra báta. Annað væri hrein heimska. Það yrði að vísu blóðugt að sjá þessi góðu og fallegu skip fara úr landi fyrir sama og ekkert verð, eða horfa á þá bundna við hafnarbakkann eða fyrir akkerum á skipalægi, mánuð eftir mánuð, jafnvel ár eftir ár. En við því verður ekkert að segja. Við verðum að gera okkur það ljóst, að það er að verða bylting í þessum málum hér á landi. Stóru bátarnir eru að taka við af togurunum. Togaraútgerðin er dauðadæmd. Við skulum bara horfast í augu við þá staðreynd og hegða okkur í samræmi við það. 

Ný vikutíðindi. 19 tbl. 10 maí 1963.

     Nýsköpunartogarinn Surprise                        kom í morgun

Nýsköpunartogarinn "Surprise", eign Einars Þorgilssonar og Co" kom til Hafnarfjarðar um fimmIeytið í morgun. "Surprise" er smíðaður í Aberdeen, og er svipaður nýsköpunartogurunum, sem áður eru komnir. Í Hafnarfirði verða væntanlega sett lýsisbræðslutæki í togarann og að því loknu mun hann halda á veiðar. Geta má þess, að í reynsluferð gekk togarinn 13 1/2 sjómílu á klst. skipstjóri er Jónbjörn Elíasson.

Vísir. 28 október 1947.


B.v. Surprise GK 4.                                                (C) Snorri Snorrason.  Úr safni Atla Michelsen. 


B.v. Surprise GK 4 að landa afla sínum.                                                         Ljósmyndari óþekktur.

        Maður drukknar af Surprise
              Skipið hlaut áfall á heimleið  

Togarinn Surprise frá Hafnarfirði fékk áfall í gærkvöldi, er hann var á heimleið af miðunum. Tók einn skipsverjanna út og drukknaði hann. Auk þess missti skipið báða bátana. Togarinn Surprise hafði verið á veiðum á Halamiðum. Var hann á leið til Hafnarfjarðar í gær. Vont var í sjó og hvasst. Hlaut skipið þá áfall og tók út einn skipverja, Guðmund Jóhannsson til heimilis að Austurgötu 29 í Hafnarfirði, og drukknaði hann. Guðmundur var ungur maður, aðeins 31 árs að aldri. og lætur eftir sig ekkju og þrjú börn ung. Surprise misti einnig báða bátana í þessum brotsjó. Einari Þorgilssyni & Co., sem á togarann, barst skeyti frá skipstjóranum um þetta slys í gærkvöldi.

Tíminn. 10 nóvember 1947.


Úr Hafnarfjarðarhöfn. Maí GK 346 við bryggjuna, þá Surprise GK 4, Vonin VE 113 og Glaður SH 144. Ljósmyndari óþekktur.


B.v. Surprise GK 4 á leið til hafnar í Vestmannaeyjum.                       Málverk Ketils B Bjarnasonar.

       Reynt að ná Surprise út í dag

  Giftusamleg björgun áhafnarinnar

Togarinn Surprise GK 4, strandaði klukkan hálf sex í gærmorgun á Landeyjarsandi, beint niður undan bænum Sigluvík. Björgunarsveitir Slysavarnafélagsins í Landeyjum og á Hvolsvelli komu á vettvang og tókst greiðlega að bjarga mönnunum. Voru 24 þeirra dregnir í land í björgunarstóli á hálftíma, en 3 yfirmenn seinna, eftir að þeir höfðu gengið frá um borð. Varðskipið Ægir kom um hádegi að strandstað, en gat ekkert aðhafzt þar því veður hafði versnað er leið á morguninn. í gærkvöldi höfðu varðskipsmenn kannað aðstæður á léttabáti, og töldu sig geta komizt í 300 faðma fjarlægð frá togaranum, en þaðan væri kannski hægt að skjóta kaðli yfir í togarann, þegar veðrið lægði. Veðurspá var góð og átti að freista þess að bjarga togaranum í dag. Þegar togarinn strandaði í gærmorgun, mun hann hafa verið 40-50 metra frá landi. Nokkurt brim var við sandinn, en ekki mikill sjór.


B.v. Surprise GK 4 á strandstað á Landeyjasandi.                                                (C) Ottó Eyfjörð. 

Var skipið á siglingu austur með landi, og flestir í koju nema þeir sem áttu vakt. Surprise sneri í fyrstu stefninu í land og hjó svolítið í briminu. Er leið á morguninn herti veðrið og "hækkaði á sér", eins og þeir sögðu fyrir austan, þ.e. snerist heldur til landáttar. Kaðall, sem festur hafði verið í stefni skipsins frá jeppum í landi héldu því ekki, svo það tók að snúast og var komið næstum þvert fyrir, þegar fréttamenn Mbl. fóru af staðnum um miðjan dag. Þá var komið háflóð og skipið tekið að hallast nokkuð. Varðskipið Ægir beið fyrir utan, og björgunarsveitarmenn ætluðu að hafa vakt á staðnum. Yfir daginn hafði togarinn færzt mun nær landi á flóðinu. Ef togarinn fer þvert fyrir og hallast, þá leggur hann sig í ölduna, sögðu karlarnir. Þá er búið með hann. Og skipstjórinn fór í síma, til að ráðast við eigendur og tryggingarfélag um ráðstafanir til að fá þangað ýtu niður á sandinn, ef hún gæti haldið við kaðla er festir yrðu í skipið. Surprise er 20 ára gamall togari, sem hefur verið mesta happaskip. Hann hafði farið í fullkomna klössun í fyrra og í síðasta mánuði var hann í slipp til viðgerðar og hreinsunar, enda er skipið fallegt og nýmálað, þar sem það vaggaði í briminu á strandstað. Það fór í fyrstu veiðiferð eftir snyrtinguna s.l. laugardag, og var aflinn orðinn 70 tonn, sem fengizt höfðu út af Reykjanesi. Nú var hann á leið austur með landi.
Eigandi skipsins er Einar Þorgilsson & Co í Hafnarfirði og er þetta þriðja skipið með þessu nafni. Togarinn er tryggður hjá Samtryggingu íslenskra botnvörpunga.

Morgunblaðið. 6 september 1968.


B.v. Surprise GK 4 á strandstað.                                                                 (C) Guðrún Indriðadóttir.

                        Á strandstað

            Öllum bjargað á hálftíma
            Enginn vöknaði í fæturna

Skipverjar af togaranum Surprise voru að koma upp að Hvolsvelli í áætlunarbíl, þegar fréttamann Mbl. bar þar að snemma í gærmorgun. Það gekk ljómandi vel að komast í land, sögðu þeir. Enginn svo mikið sem vöknaði í fæturna. Við vorum að veiðum í gær og var nokkuð hvasst, en í nótt vorum við á siglingu austur með landi. Flestir sváfu, þeir sem ekki voru á vakt. Það var fyrsti stýrimaður, sem var á vaktinni. Við vöknuðum ekki fyrr en skipið tók niðri og tíndum á okkur garmana. Þegar við komum upp, hallaði skipið dálítið á stjórnborða, en snerist svo nokkuð, þannig að stefnið sneri til lands. Við biðum svo átekta. Björgunarsveitin í Landeyjum kom fyrst og við skutum línu til hennar, Það gekk fljótt og vel, enda var þetta stutt haf. Og strax niður í fjöru er nokkur kambur, svo stóllinn dróst ekki niður í sjó, þegar þeir drógu okkur í land. Þá var björgunarsveitin á Hvolsvelli komin líka. Voru allir komnir í land kl. 8.30. Björgunarsveitarmenn sögðu okkur, að það hefði tafið þá að fá staðarákvörðun togarans miklu austar, eða nálægt Markarfljóti, og voru þeir lagðir af stað þangað. En Lóðsinn frá Vestmannaeyjum hafði miðað togarann út og þá hefði þetta leiðrétzt, enda sendi togarinn upp rakettur.


B.v. Surprise GK 4. Maður á leið út í skipið.                                            (C) Guðrún Indriðadóttir. 

Ólafur Vignir Sigurðsson, loftskeytamaður, sagðist hafa verið sofandi, en vaknaði við kippinn, er skipið tók niðri. Þegar hann var að klæða sig, kallaði skipstjóri í hann, til að senda út kall á neyðarbylgju. Náði hann strax sambandi við Vestmannaeyjar, Neptúnus og Hallveigu Fróðadóttur, sem umsvifalaust sendu neyðarbeiðnina áfram til Hannesar Hafsteins í Slysavarnafélaginu. Skipstjórinn sendi samtímis á örbylgju og náði sambandi við Vestmannaeyjar. Vegna mótvinds hefði skipinu sennilega ekki miðað eins vel og talið var og staðarákvörðunin því verið of austarlega í fyrstu. Það er ákaflega þakkarvert hve þeir voru vel á verði á bylgjunum, sagði Ólafur Vignir og hve þeir brugðu skjótt við. Já, skipið var alveg heilt, þegar við komum upp. Og enginn sjór var í því er við yfirgáfum það, nema eitthvað smávegis, sem kom inn þar, sem dyr voru opnar, því fyrst gaf svolítið á. En eftir því sem togarinn festis betur og snerist, svo stefnið var í veðrið, þá braut minna yfir hann. Annars var veður betra þarna en úti. Við vorum í landvari, sagði Ólafur Vignir ennfremur. Hver var fyrst dreginn í land? spurðum við. Og allir bentu á 19 ára gamlan pilt, Pál Sigurðsson úr Reykjavík. Hann var þó ekki yngsti maður um borð. Yngstur var Guðjón Ingason, 17 ára, úr Kópavogi. Ég var á vakt niðri í vél, sagði Guðjón, og varð strax var við þetta. Togarinn hallaðist. Þeir hringdu á fulla ferð aftur á bak. Vélstjórinn framkvæmdi skipunina. Nei, mér varð ekkert ónotalega við, sagði Guðjón ennfremur. Ég hafði nýlega litið út og vissi að við vorum nálægt landi. Annar skipverji, sem var á vakt, var Hjalti Bergmann úr Reykjavík.


B.v. Surprise GK 4 á strandstað.                                                              (C) Guðrún Indriðadóttir.
  
Ég var við stýrið, sagði hann. Ég sé ekkert, fann bara þegar við tókum niðri. Stýrimaðurinn var þarna líka. Við reyndum að hringja aftur á bak, en það stoðaði ekki. Hve oft skipið tók niðri? Við fórum fyrst yfir eitt rif, reyndum að setja á aftur á bak. Svo stoppaði skipið á einhverju. Þá var ég sendur að vekja. Erlingur Axelsson kvaðst líka hafa verið á vaktinni. Hann var nýfarinn aftur á, er hann varð var við að skipið tók niðri. Ég hefi lent í strandi áður á Herðubreið við Skagafjarðartá og þekkti þetta. Mitt fyrsta verk var að fara upp í brú og fá skipun hjá skipstjóra. Hann lét mig fara til að vekja mannskapinn og segja mönnum að vera alveg rólegum. Og allir koma sér saman um, að það hafi menn einmitt verið. Loks hittum við þrjá elztu sjómennina í hópnum. Sófus Hálfdánarson, bátsmaður hefur verið 43 ár til sjós. Oft hefur hann lent í vondum veðrum, en aldrei neinu svona, sagði hann. Gunnar Ólafsson hefur verið á sjó síðan 1928. Hann var einu sinni á síldarbát, sem sökk undan honum. Það voru ekki eins mikil rólegheit og í þetta sinn, sagði hann.


Flak togarans í sandinum.                                                            Úr safni Tryggva Sigurðssonar.  

Björgvin Jónsson hefur verið á Surprise síðan skipið kom til landsins 1947, en hann hefur verið til sjós í 40 ár. Ekkert hefur fyrr komið fyrir hann á sjó, í 40 ár. Hann kvaðst vera úr Rangárvallasýslu, en ekki hefði hann samt ætlað svona beina leið til æskustöðvanna. Og hann sagði að sér fyndist nú hálf kjánalegt að fara á þennan hátt af Surprise eftir öll þessi ár. Kristján Andrésson, skipstjóri, Hilmar Þór, 1. stýrimaður, Finnur Steinþórsson, 2. stýrimaður, og vélstjórarnir Bjartur Guðmundsson og Salomon Loftsson, höfðu orðið eftir á strandstað og farið að fá sér kaffi í Sigluvík. Þeir voru nú aftur komnir niður á sand, þegar okkur bar að. Togarinn Surprise var þarna rétt fyrir utan. Það gljáði á nýmálaðan grænan skrokkinn, þar sem hann vaggaði léttilega, að því er virtist laus að framan og aftan. Hann líktist stórri lifandi skepnu. Stefnið sneri beint upp í fjöruna og enn var ekki mikið brim. Björgunartaug lá út í skipið. Rétt að láta hann ekki snúa sér, sögðu menn. Og fyrsti stýrimaður fór í stólnum út í skipið með taug, sem hann setti fasta. Síðan var hún fest við spilið í jeppa, sem hélt í og kom í veg fyrir að stefnið færðist til hliðar. Stýrimaður kom aftur í land. Allir biðu eftir varðskipi,, sem væntanlegt var undir hádegi. Menn voru heldur bjartsýnir. Þetta lítur sæmilega út, ef ekki breytist áður en varðskipið kemur, sögðu menn. En það var greinilegt að veður var að versna.


Flakið af Surprise GK 4.                                                                     Úr safni Tryggva Sigurðssonar  

Togarinn tók stærri dýfur og rikkti í böndin. Sjórinn hækkaði nokkuð ört í fjöruborðinu og hvítt brimið skvettist hærra á togaranum. Hleri hafði losnað og dynkir heyrðust, þegar hann skall þungt í hliðinni Jú, um 12 leytið kemur reyndar varðskipið Óðinn og talar við, skipstjórann á Surprise í gegnum talstöðina í einum bílnum. Það er ráðgast fram og aftur. Okkur, sem hlustum við bílgluggana, heyrist að helst verði til ráða að láta eitthvað reka í land með kaðal frá varðskipinu. En þeir ætla að sjá til. Skipherra ætlar fyrst að borða og athuga málið. Þá er eins gott að þið fáið eitthvað í svanginn, sagði þá Ágúst Jónsson, bóndi í Sigluvík við yfirmenn togarans. Það er ekkert að vita hvað þið verðið hér lengi í dag. Drífið þið ykkur með mér í jeppanum heim í bæ. Og af mikilli riddaramennsku tók hann með blaðamann Mbl., líklega af því hann var eini kvenmaðurinn í pressuhópnum. Og við komum öll eins og hvirfilvindur heim á bæ í jeppa, sem dóttir hjónanna ók og gleyptum í okkur matinn hjá húsfreyjunni, Sigríði Lóu Þorvaldsdóttur. Helvíti er hann farinn að halla! Hann er að snúast! hrópuðu menn upp þegar við komum aftur niður í fjöru. Skipið hafði líka slitið af sér einn kaðalinn. Skipstjórinn átti aftur langar samræður við varðskipið í talstöðinni. Það sagðist ekki geta farið nær en á 10 faðma dýpi. Og í því hvassviðri, sem nú væri komið, þýddi ekki að reyna að koma kaðli á milli. Það yrði að bíða þar til lægði. Veðrið var ekkert orðið líkt því sem var um morguninn.+


Flakið af Surprise GK á Landeyjasandi.                                      Úr safni Tryggva Sigurðssonar. 

Brimið hafði stóraukizt, svo og hvassviðrið og sandurinn rauk svo dimmt var yfir. Hann má bara ekki snúast þvert, áður en hægt verður að koma á hann böndum og kippa í sögðu karlarnir. Þá leggst hann í ölduna. En hvað var hægt að gera? Jú, ef þarna væru komnar jarðýtur, þá mundu þær líklega ekki renna eins og bílarnir. Skipstjórinn ætlaði að ráðgast við tryggingarnar um það. Þarna var margt manna saman komið. Hjá krökkunum í sveitinni var þetta mikill viðburður. Og reyndar hjá flestum. Fulltrúi sýslumanns, Pálmi Eyjólfsson, hafði komið strax um morguninn, svo og fréttamenn, og auðvitað björgunarsveitir. Við hittum snöggvast Þorstein Þórðarson, formann björgunarsveitarinnar í Landeyjum. Hann kvaðst hafa verið ræstur rétt fyrir kl. 6. Hann kallaði út lið sitt, getur náð saman 20-30 mönnum í skyndi. Röng staðarákvörðun í upphafi tafði þá svoItið, en ekki að ráði. Og björgunarstarfið gekk fljótt og vel, sem fyrr er sagt.
Hér hafa ekki oft orðið mörg strönd, sagði hann. Fyrir nokkrum árum strandaði báturinn Frosti frá Vestmannaeyjum hér rétt á sama stað. Mannbjörg varð og seinna tókst að ná bátnum út með varðskipi. En á Austur-Landeyjasandi hafa oftar orðið strönd. Þar var það t.d. sem Wislock fórst.

Morgunblaðið. 6 september 1968.

       Stingst óvænt upp úr sandi

Flakið af tog­ar­an­um Surprise GK 4 frá Hafnar­f­irði gæg­ist nú upp úr Land­eyjasandi neðan við bæ­inn Siglu­vík í Vest­ur-Land­eyj­um. Ný­sköp­un­ar­tog­ar­inn Surprise (sem merk­ir óvænt eða furða) var rúm­lega 20 ára og ný­kom­inn úr skver­ingu, græn­málaður og glæsi­leg­ur, þegar hann strandaði um klukk­an 05.30 að morgni 5. sept­em­ber 1968. Um borð var 23 manna áhöfn. Henni var bjargað á hálf­tíma og vöknuðu skip­verj­ar ekki í fæt­urna þegar þeir voru dregn­ir í land í björg­un­ar­stól.
Gerð var til­raun til að bjarga tog­ar­an­um en veðrið kom í veg fyr­ir það og Surprise komst aldrei aft­ur á flot. Fjar­an þar sem tog­ar­inn strandaði er sí­breyti­leg og stund­um hef­ur skips­flakið horfið í sand­inn jafn­vel árum sam­an. Svo fer fjar­an á flakk og svipt­ir hul­unni af Surprise, al­veg óvænt, líkt og nú er að ger­ast.
Georg Orms­son, vél­virkja­meist­ari í Kefla­vík, keypti flakið af Surprise og vann að því ásamt aðstoðarmönn­um að bjarga verðmæt­um úr skip­inu. Georg náði fljót­lega til baka því sem hann lagði í kaup­in með því að selja kop­ar og ýms­ar vél­ar og tæki. Hann sagði að það hefði verið tölu­verð vinna að hirða það sem nýti­legt var.


Flakið af Surprise GK og útlínur þess sjást vel á myndinni.   (C) Ragnar Axelsson. / Morgunblaðið.

"Ég hef verið að þessu í þrjú til fjög­ur ár þegar veður gaf," sagði Georg. "Ég tók mynd­ir til að sýna hvernig er með sand­inn þarna fyr­ir aust­an. Tog­ar­inn lá oft­ast nær á síðunni. Svo fór það eft­ir sand­in­um hvort hann var að graf­ast eða ekki. Sand­ur­inn er svo ólm­ur þarna. Það er al­veg met. Stund­um var tog­ar­inn al­veg hreint uppi og stund­um al­veg á kafi." Georg sagði að þegar þeir tóku skrúf­una af tog­ar­an­um hefði svo ört graf­ist að skip­inu að hann hefði þurft að saga öxul­inn, enda var hann bú­inn að selja skrúf­una.
"Ég tók fyrst eft­ir flak­inu fyr­ir rúm­um mánuði," sagði Gísli Matth­ías Gísla­son, þyrluflugmaður hjá Norður­flugi. Hann er ættaður úr Vest­manna­eyj­um og á oft leið með Suður­strönd­inni. Þá er Gísli af sjó­mönn­um kom­inn og er áhuga­sam­ur um sjó­ferðasög­una. Ragn­ar Ax­els­son ljós­mynd­ari var ein­mitt í flug­ferð með Gísla þegar stóra mynd­in hér á opn­unni var tek­in.


Flakið af Surprise GK 4 í flæðarmálinu. Gufuketillinn fyrir miðri mynd. (C) Guðni A Einarsson 2015.

Gísli sagði að fyrst hefði hann séð þegar gufu­ketill­inn fór að stinga koll­in­um upp úr sand­in­um. "Ég hélt að þarna væri bara ketill­inn. Svo er ég bú­inn að fara nokkr­ar ferðir síðan og það hef­ur alltaf komið meira og meira í ljós af skip­inu." Nú má greini­lega sjá móta fyr­ir út­lín­um skips­ins. Gísli sagði að flakið væri al­veg í fjöru­borðinu og út­lín­ur skrokks­ins sjást ekki nema á fjöru. Skrokk­ur­inn virðist vera nokkuð heil­leg­ur en yf­ir­bygg­ing­in er löngu horf­in. Hún var yfir þar sem ketill­inn var í vél­ar­rúm­inu.
Gísli merkti inn á kort staðsetn­ingu flaks­ins nokk­urn veg­inn. Hann setti einnig mynd af skips­flak­inu og færslu í umræðuhóp á Face­book, Göm­ul ís­lensk skip, hinn 3. júní sl.
Mik­il umræða spratt upp um hvaða skipi flakið til­heyrði og komu ýms­ar til­gát­ur þar um. Í gær höfðu verið skráðar 107 færsl­ur um flakið sem sýn­ir að tals­verður áhugi er á göml­um skips­flök­um.

Mbl.is 10 júní 2015.

       Nýr vélarbátur til Hnífsdals

Nýr vélarbátur, af sömu gerð og vélarbátur Karls Löve og þeirra félaga, kom hingað á sunnudaginn. Hafði haft 12 daga útivist og fengið harðneskjuveður. Með bátinn komu: Hjörtur Lárusson skipstjóri, Ingólfur Jónsson formaður og Eiríkur Einarsson skipstjóri.
Eigendur eru sagðir: Sigurður Þorvarðsson kaupmaður í Hnífsdal og Þorvarður sonur hans, Karvel H. Jónsson formaður og Grímur Jónsson verslunarmaður í Álftafirði. Báturinn heitir "Sæfari."

Vestri. 33 tbl. 30 ágúst 1913.

       Sæfari ÍS 360 í póstferðum

Sæfari heitir vjelabátur er hafður verður í vetur á Ísafjarðardjúpi til þess að annast þar flutning á pósti farþegum og farangri. Byrjar hann ferðir sínar kl. 7 í fyrramálið frá Ísafirði, en áætlaðar 4-5 ferðir um Djúpið í hverjum mánuði. Viðkomustaðirnir eru helstir þessir:
Aðalvík, Ármúli, Arngerðareyri, Grunnavík, Hesteyri, HnífsdaIur, Höfði, Laugaból, Melgraseyri, Sandeyri, Skálavík, Vatnsfjörður, Æðey og Ögur.

Vísir. 4 nóvember 1913.


Þorlákur ÁR 5 á línu eða netaveiðum.                                             (C) Vigfús Markússon. Brimbarinn.

     Bát rekur á land í Þorlákshöfn

Í landssynningsrokinu í morgun slitnuðu legufæri 27 tonna vélbátsins Þorláks ÁR-5 austur í Þorlákshöfn. Rak bátinn þegar upp að klöppunum aðeins um bátslengd norðar en þar sem vélbáturinn Faxi fórst fyrr í vetur. Leki kom þegar að Þorláki og mun hann vera fullur af sjó en stendur eins og skorðaður í klöppinni. Er hugsanlegt að tilraun verði gerð til að bjarga honum síðar í dag, ef vindurinn snýst til sunnanáttar eins og spáð er. Þó er óvíst um björgun vegna þess að báturinn er gamall, smíðaður 1913 í Frederikstad. Þorlákur hét áður Ægir frá Keflavík. Nokkur ár eru síðan hann var keyptur til Þorlákshafnar og hefur hann verið gott aflaskip, skipað þúsundum lesta af fiski á land í Þorlákshöfn á undanförnum árum.
Vísir átti í morgun tal við Benedikt Thorarensen framkvæmdastjóra útgerðarfélagsins Meitils. Hann sagði að legufærin á Þorláki hefðu slitnað kl. 9 í morgun. Það byrjaði að hvessa af SA í gærkvöldi og stóð rokið af sömu átt alla nóttina.
Þetta er hættulegasta áttin í Þorlákshöfn, sérstaklega ef hún er stöðug lengi. Þorláki var lagt nyrzt af Þorlákshafnarbátum, en það vantar eins og 2-3 steinker í hafnargarðinn til þess að bátur sem þar er sé öruggur. Það sem hér gerðist var að við lágfjöru fóru að skella grunnbrot yfir Þorlák. Keðjan var fullstrekkt þegar brot kom yfir hann og var það svo mikið að áður en það skall yfir sá í botnkeðjuna. Í þessu tilfelli slitnaði báturinn ekki upp vegna þess að lásaðist úr, heldur slitnaði keðjan beinlínis í sundur. Það skipti svo engum togum að bátinn rak upp í fjöru undir frystihúsið á líkum stað og Faxa fyrr í vetur. Eins og nú er ástatt í rokinu er ekki hægt að komast út í bátinn hvorki frá sjó né landi. Skipið var mannlaust. 

Vísir. 13 apríl 1962.