Grána á strandstað á eynni Lewis á Hebrideseyjum.                            (C) Þjóðminjasafn Íslands.

Hinn 10 september árið 1871, létti ankeri á Akureyrarpolli, fyrsta verslunarskip bændasamtaka við Eyjafjörð og sigldi með vörufarm til Kaupmannahafnar. Grána, en svo hét skipið kom til Hafnar átján sólahringum síðar og ekki er annars getið en ferðin gengi eftir atvikum vel. Með í ferðinni var Tryggvi Gunnarsson, fyrsti framkvæmdastjóri þessa félagsskapar, sem nefnt var Gránufélagið. Nafngiftina hlaut það af hinum gráa lit skipsins, sem sagt var að kaupmenn á Akureyri hefðu gefið skútunni í háðungarskyni fyrir elli sakir. Meðal þeirra Íslendinga sem tóku á móti Gránu í Kaupmannahöfn var Jón Sigurðsson forseti. Stærð skipsins var talin vera 95 brúttórúmlestir og 88 lestir nettó. Áhöfnin á Gránu í þessari ferð voru sex menn og allir danskir.Skipstjóri varð strax hinn góðkunni, J. P. Petersen frá Rudköping. Síðar jafnan kallaður Gránu-Petersen. Aðrir í áhöfn skipsins voru: Stýrimaður, beykir, timburmaður og tveir hásetar. Upphaflega var Grána frönsk fiskiskúta sem hét Emelie frá Dunkerque og komst skipið í eigu íslendinga með all ævintýralegum hætti. Hinn 3. ágúst 1868 strandaði Emelie á Hafnarrifi við Skaga. Öllum skipverjum sextán að tölu var bjargað um borð í tvo fiskibáta frá Skagaströnd. Þegar uppboð átti svo að fara fram á strandstaðnum nokkrum dögum síðar var skipið gjörsamlega horfið. Það var þá komið til Siglufjarðar í fylgd með tveim enskum fiskiskútum, heldur illa útleikið og var talið að átt hefði að ræna því. A.m.k. urðu réttarhöld á Siglufirði og voru Englendingar látnir skila ýmsu góssi, sem þeir höfðu tekið úr skipinu. Uppboð fór svo fram á Siglufirði dagana 14.-15. ágúst og var Emelie þar sleginn Jóhanni í Haga á Árskógsströnd og fleiri bændum við Eyjafjörð fyrir 346 ríkisdali. Síðan var skipinu fleytt inn á Gásavík, þar sem það lá tvö næstu árin.


Seglskipið Grána. Líkan af skipinu í Duushúsi í Keflavík.                     (C) Þórhallur S Gjöveraa. 

 Upphaflega munu hinir eyfirsku bændur hafa ætlað að nota byrðing skipsins til húsagerðar, en með stofnun Gránufélagsins 1869, varð skipið eign þess og gert haffært að nýju. Helstu hvatamenn að stofnun félagsins voru séra Arnljótur Ólafsson á Bægisá, Einar Ásmundsson í Nesi og Tryggvi Gunnarsson í Laufási. Mun sá síðastnefndi hafa staðið að viðgerð skipsins í félagi við fleiri norðlenska bátasmiði. Grána kom svo aftur til Akureyrar þann 13. júní, ári síðar eða 1871, fullhlaðinn vörum frá Kaupmannahöfn. Næstu árin var skipið svo í förum milli verslunarstaða Gránufélagsins Norðan og Austanlands og útlanda. Fór Grána venjulegast tvær til þrjár ferðir milli landa yfir sumartímann, en var erlendis yfir vetrarmánuðina. Þau lönd sem vitað er um að skipið sigldi til voru: Danmörk, Noregur, Svíþjóð, Skotland, England og Holland. Þá gerði Petersen tilraun til síldveiða með Gránu á Eyjafirði sumarið 1884. Afdrif Gránu urðu þau að skipið strandaði á leið til Liverpool með saltfiskfarm þann 17. október 1896. Rak skipið stjórnlaust að landi í ofsaveðri, skammt frá bóndabæ á eynni Lewis, þar sem Mangursta heitir á Suðureyjum. Húsfreyjan var ein heima á bænum er strandið bar að, en hún aðstoðaði við björgun skipverja með því að festa línu sem þeir létu reka í land frá skipinu. Þannig urðu sögulok fiskiskútunnar frá Dunkerque, skipsins sem varð með svo einkennilegum hætti nátengt verslunarsögu okkar síðari hluta nítjándu aldar og um leið sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar. Grána hafði þótt óvenju happasæl og fljót í ferðum að þeirra tíðar hætti. Hefur þar eflaust ráðið mestu um úrvals skipstjórn og gifta þeirra feðga, fyrst J. P. Petersen og síðar sonar hans, Lauritz Petersen. Sá síðarnefndi var í þjónustu Gránufélagsins í nær aldarfjórðung og síðast á seglskipinu Rósu, sem félagið átti um tíma. Rósa var einnig upphaflega frönsk fiskiskúta, smíðuð í Dunkerque árið 1863, 148 brúttó- rúmlestir að stærð. Tryggvi Gunnarsson keypti hana á strandstað í Fáskrúðsfirði 1878. Lauritz Petersen skipstjóri á báðum þessum skipum var sæmdur riddarakrossi Fálkaorðunnar árið 1928 fyrir störf sín í þágu íslendinga.