Færslur: 2017 Maí

31.05.2017 20:50

Gömul póstkort frá sjávarsíðunni.

Ég á svo mikið af gömlum póstkortum frá sjávarsíðunni og af landi og þjóð sem ég hef sankað að mér um tíðina. Það er vel við hæfi að byrja á myndum frá átthögunum, Neskaupstað. Neskaupstaður er einstaklega fallegur bær, svo ég tali ekki um Norðfjörð. Sannkallaðar náttúruperlur frá náttúrunnar hendi að öllum öðrum stöðum ólöstuðum. Stutt að fara í Hellisfjörð og Viðfjörð, sem Þórbergur Þórðarson gerði ódauðlegan í bókinni, Viðfjarðarundrin sem kom út árið 1943. Norðfjörður á sér mikla sögu, allt frá landnámi, eins og stendur í Landnámu,; Egill inn rauði hét maðr, er nam Norðfjörð ok bjó á Nesi út. Hans Sonr var Óláfr, er Nesmenn eru frá komnir.:


Þessi mynd er tekin á Neseyrinni við slippinn á Norðfirði árið 1965-67. Þessir ungu Norðfirðingar sen sitja við enda bryggjunnar eru, Gunnar Víkingur og Jón Ingi Benediktsson.         (C) Litbrá h/f.


Smábátahöfnin í Neskaupstað um 1980. Næsta áratuginn átti svo sannarlega eftir að bætast við trilluflotann á Norðfirði, því að um 1990, voru gerðar út frá Neskaupstað eitthvað á annað hundrað trillur. Það var oft á þessum tímum sem togararnir þurftu að þræða sig í gegnum trillumergðina til að ná til hafnar í Neskaupstað.                                                          (C) Snorri Snorrason. 

30.05.2017 09:35

305. Auðbjörn ÍS 17. TFPG.

Auðbjörn ÍS 17 var smíðaður í Djupvik í Svíþjóð árið 1929. Eik og fura. 43 brl. 90 ha. Ellwe vél. Eigendur voru Hinrik Guðmundsson, Sigurður Ingvarsson og fl. á Ísafirði frá september 1929. 3 nóvember 1943 var Samvinnufélag Ísfirðinga á Ísafirði skráður eigandi bátsins. Ný vél (1943) 120 ha. Vittop vél. Ný vél (1945) 160 ha. Lister díesel vél. Báturinn var talinn ónýtur og tekinn af skipaskrá árið 1968.
Í gömlum Íslenskum sjómannaalmanökum frá 1931 og síðar er Auðbjörn sagður smíðaður í Gautaborg. Tvær aðrar heimildir segja hann smíðaðan í Djupvík í Svíþjóð, ásamt Gunnbirni ÍS 18. Það er spurning hver hinn rétti smíðastaður er.


Auðbjörn ÍS 17.                                                                                             (C) Jón & Vigfús.


Auðbjörn ÍS 17 á pollinum á Ísafirði.                                                  (C) Sigurgeir B Halldórsson.

         Nýjir Samvinnufélagsbátar

Smíði Samvinnufélagsbátanna nýju miðar vel áfram. Er annar þeirra nær fullsmíðaður og hefur hlotið nafnið Auðbjörn í S. 17. Siglir Eiríkur Einarsson honum upp, en Hinrik Guðmundsson, Sigurður Ingvarsson, Hermann Erlendsson og Jón Valgeir Magnússon verða með honum. Fóru þeir á Íslandi síðast.

Skutull 12 september 1929.

            Auðbjörn ÍS 17 kominn 

Hinn nýi bátur Samvinnufélagsmanna kom hingað í nótt um kl. hálf tólf. Hafði hann verið hálfan tíunda sólarhring á leiðinni frá Svíþjóð, en lá um kyrrt vegna veðurs rúma 2 sólarhringa af þeim tíma. Ferðin gekk vel og telja skipsmenn bátinn ágætt sjóskip. Mjög er Auðbjörn líkur hinum bátunum að ytra útliti, þótt hann sé smíðaður á öðrum stað. En innrétting er nokkuð önnur og frágangur undir þiljum vandaðri, en á norsku bátunum. Sama stærð er á þessum bát og hinum og jafn stór diselvél frá Maskinverken í Södertelju. Eiríkur Einarsson, sem hefir eftirlit með smíði bátanna, sigldi Auðbirni hingað og fer aftur út á Íslandi til að sækja hinn bátinn.
Skipstjóri á Auðbirni verður Hinrik Guðmundsson og stýrimaður Sigurður Ingvarsson. Auðkennisstafir skipsins eru Í S 17.

Skutull 4 október 1929.

29.05.2017 06:15

1055. Árni Friðriksson RE 100. TFJA.

Síldarrannsóknarskipið Árni Friðriksson RE 100 var smíðaður hjá Brook Marine Ltd í Lowestoft á Englandi árið 1967 fyrir Hafrannsóknarstofnun í Reykjavík. 474 brl. 2 x 498 ha. MAN díesel vélar. Skipið var selt til Færeyja 4 september árið 2001. Árið 2005 hét skipið Mars Chaser og var þá skráð í Kingston á Jamaika sem gæsluskip. Ekki er mér kunnugt um hvar skipið er niður komið í dag eða hvort það sé komið í hinn illræmda pott.


Árni Friðriksson RE 100 í Reykjavíkurhöfn.                               (C) Vigfús Markússon. Brimbarinn.

 Síldarrannsóknaskipið "Árni Friðriksson"


Undanfarin ár hefur veiðisvæði íslenzkra síldveiðiskipa aukizt hröðum skrefum. Jafnframt þessu hefur veiðitímabilið einkum norðanlands og austan tvöfaldast. Af þessum sökum hefur þörfin á vel skipulagðri síldarleit vaxið ár frá ári. Öflugri síldarleit verður þó ekki haldið uppi nema á góðum og hentugum skipum, sem eingöngu eru til þessarar starfsemi ætluð. Fram til ársins 1965 var síldarleit eingöngu rekin með varðskipinu Ægi og á leiguskipum, sem voru misjafnlega vel útbúin og sum þeirra því óhentug til starfsins, svo að ekki sé meira sagt. Í ársbyrjun 1965 var svo 250 lesta skip, v.s. Hafþór, afhentur síldarleitinni til fullra umráða. Hann hefur síðan verið búinn nýjum siglinga- og leitartækjum og hefur reynzt hið bezta í leitinni, enda var góð reynsla fengin áður af sams konar skipi, v.s. Pétri
Thorsteinssyni, sem leigður var til síldarleitar á árunum 1962-1965.



Árni Friðriksson RE í smíðum í Lowestoft.                                     (C) Hjálmar R Bárðarson.
  
Þeim, sem til þekkja, var þó Ijóst, að auk Hafþórs var mikil nauðsyn á að fá nýtt skip sérstaklega smíðað til síldarleitar, enda myndi slíkt skip gegna forystuhlutverki í síldarleitinni og koma í stað Ægis. Hafði máli þessu oft verið hreyft á fundum sjómannasamtakanna. 1 september 1965 ritaði Jakob Jakobsson ríkisstjórninni ítarlegt bréf um málið og óskaði þess, að hafin yrði smíði nýs síldarleitarskips Þegar á árinu 1966. Á aðalfundi Landssambands íslenzkra útvegsmanna, sem haldinn var í desember 1965, var samþykkt tillaga frá fulltrúum Eyfirðinga um smíði síldarleitarskips og fjáröflun til smíði þess. Skömmu síðar samþykkti þing Farmanna- og fiskimannasambands íslands sams konar tillögu. Einnig bárust samþykktir frá öðrum sjómannasamtökum varðandi málíð. Í þessum tillögum var gert ráð fyrir, að útvegsmenn, sjómenn og síldarkaupendur stæðu straum af byggingarkostnaði skipsins, sem síðar yrði afhent hinu opinbera til reksturs.


Árni Friðriksson RE og Skógey SF í Leirvík á Hjaltlandseyjum.                             (C) J. A. Hugson.  

Þá þegar hafði ráðuneytið falið Jakobi Jakobssyni að gera athuganir á smíði slíks skips og leita tilboða. Hinn 25. marz 1966 skipaði sjávarútvegsmálaráðherra fimm menn í nefnd, þá Guðmund Oddsson, Jón L. Arnalds, Kristján Ragnarsson, Svein Benediktsson og Jakob Jakobsson, formann. Hlutverk nefndarinnar var að taka ákvarðanir um smíði og kaup á síldarleitarskipi, og semja uppkast að frumvarpi til laga um innheimtu gjalds af síldarafurðum. Nefndin tók við þeim upplýsingum, sem Jakob Jakobsson hafði aflað og hélt áfram starfi hans. Nefndin samdi frumvarp til laga um smíði síldarleitarskips og um síldargjald. Frumvarp þetta var síðan samþykkt sem lög frá Alþingi í maímánuði 1966. Lögin gera ráð fyrir, að skipið verði eign ríkissjóðs og ábyrgist hann allar greiðslur og skuldbindingar vegna smíði þess. Síldargjald það sem lögin gera ráð fyrir rennur hins vegar í ríkissjóð, unz stofnkostnaður skipsins er að fullu greiddur. Ríkissjóður sér um innheimtu gjaldsins. Gert er ráð fyrir í lögunum, að það nemi 0,3% af útflutningsverði síldarmjöls og síldarlýsis, en 0,2% af útflutningsverði annarra síldar- og síldarafurða.


Árni Friðriksson RE 100.                                                                         Ljósmyndari óþekktur.
 
Eftir rækilega athugun komst nefndin að þeirri niðurstöðu, að hagstætt tilboð í fullkomið síldarleitarskip væri fáanlegt frá skipasmíðastöðinni Brooke Marine Ltd. í Lowestoft í Englandi. Lagði hún til, að tilboði þessu yrði tekið. Skip það, sem hér um ræðir, er í öllum aðalatriðum eins og rannsókna- og leitarskip, sem skipasmíðastöðin hefur þegar lokið smíði á fyrir brezku hafrannsóknirnar, en undirbúningur að smíði þess skips tók sérfræðinga langan tíma og var í alla staði mjög til hans vandað. Var nefndin þess fullviss, að hér væri um mjög hagstætt tilboð að ræða, ekki sízt vegna þess, að hér nytum við allrar þeirrar miklu undirbúningsvinnu, sem lögð var í brezka skipið og þess öryggis og hagræðis, sem í því felst, að skipasmíðastöðin hefur þegar smíðað sams konar skip. Ítarlegar athuganir höfðu verið gerðar á teikningum og smíðalýsingu skipsins og voru kallaðir til aðstoðar við það starf margir íslenzkir sérfræðingar. Ríkissjóður átti kost á allt að 80% af andvirði skipsins að láni og eru ársvextir 5%. Með hliðsjón af þessu tók ríkisstjórnin ákvörðun um smíði sildarleitarskipsins í samræmi við tillögur nefndarinnar. Samningar um smíði skipsins voru síðan undirritaðir hinn 17. maí 1966. Árni Friðriksson RE 100 er 450 rúmlestir, hann er um 41,4 m. langur, 9,7 m. breiður og um 4,6 m. djúpur. Aðalvélar skipsins eru tvær 498 ha M.A.N. dieselvélar, sem tengdar eru á einn öxul. Ljósavélar verða einnig tvær. Knýr önnur 125 kw riðstraumsrafal, en hin 28 kw rafal. Auk þess verður 125 kw rafall knúinn af aðalvélum. Skiptiskrúfa er sænsk af Ka Me Va gerð.


Árni Friðriksson RE 100 eftir breytingarnar árið 1990. Þar var m.a. byggt yfir afturþilfar skipsins, innréttuð ný rannsóknarstofa og skipt um togbúnað.                      (C) Hafrannsóknarstofnun.  

Í vélarúmi er hljóðeinangraður stjórn-og vinnuklefi, en auk þess er unnt að stjórna vélbúnaði frá lyftingu. Þar er einnig viðvörunarkerfi. Vélarúmið er allt hljóðeinangrað og allar vélar, gírkassi, dælur og rafalar eru á gúmmístoðum til að hindra titring í skipinu. Að utan hefur byrðingur skipsins verið gerður eins sléttur og kostur er. Hvorki verður ytri kjölur né veltibretti á skipinu. Í þess stað er svokallaður veltitankur eða geymir, sem nær þvert yfir skipið. Hann er hálffylltur af sjó og er ætlast til að sjórinn streymi jafnan á móti veltu skipsins og dragi allt að 50- 60% úr veltunni. Framangreindar ráðstafanir hafa verið gerðar til að leitarhæfni fiskileitartækjanna komi að sem beztum notum og góð starfsskilyrði verði fyrir hvers konar nákvæmnisvinnu um borð. Leitartækin verða af Simrad gerð. Í fyrstu verður aðalfiskritinn venjulegur S. B. Simrad Sonar (Stóri Simrad), en í ársbyrjun 1968 verður mun stærra leitartæki, sem nú er hafin smíði á, sett í skipið.


Mars Chaser í Tromsö í Noregi árið 2005.                                              (C) Hildur Pétursdóttir.  

Þetta nýja tæki er sérstaklega gert eftir okkar kröfum og óskum. Auk þeirra tæknilegu ráðstafana, sem þannig hafa verið gerðar til þess, að skipið geti sem bezt gegnt hlutverki sínu, er það einróma álit þeirra sem til þekkja að hér sé um mjög gott og traust sjóskip að ræða. Þá ber að geta þess, að skipið verður útbúið til skuttogs- og hringnótaveiða. Vindur verða frá Brattvág í Noregi. Tvær rannsóknastofur eru í skipinu, þar sem aðstaða verður til úrvinnslu nauðsynlegra gagna við síldarleitina o.fl. Smíðaverð skipsins er um 40 millj. kr. Smíði þess hófst síðla sumars 1966, og hinn 1. marz s.l. var það sjósett og gefið nafnið Árni Friðriksson, en hann var fyrsti forstöðumaður Fiskideildar Atvinnudeildar Háskólans og síðar framkvæmdastjóri Alþjóðahafrannsóknaráðsins í mörg ár. Mesta afrek dr. Árna á sviði síldarrannsókna má tvímælalaust telja kenningar hans um hinar miklu síldargöngur milli Íslands og Noregs. Dr. Árni Friðriksson lézt á s.l. hausti. Skipið var afhent hinn 5. þ.m. og gekk 12,9 sjómílur í reynsluferð.

Ægir. 16 tbl. 15 september 1967.

28.05.2017 09:53

B. v. Hannes ráðherra RE 268. LBCM / TFHC.

Hannes ráðherra RE 268 var smíðaður hjá Cook Welton & Gemmell Ltd í Beverley á Englandi árið 1926 fyrir h/f Alliance í Reykjavík. 445 brl. 800 ha. 3 þennslu gufuvél. Hannes ráðherra mun hafa verið fyrsti Íslenski togarinn sem stundaði veiðar á fjarlægum miðum í Norðurhöfum. Var það við Bjarnarey laust fyrir 1930. Togarinn strandaði á Músaskerjum við Brautarholt á Kjalarnesi 14 febrúar árið 1939. Áhöfnin, 18 menn, bjargaðist í skipsbát og þaðan um borð í björgunarskútuna Sæbjörgu. Togarinn var á heimleið frá Englandi eftir söluferð og villtist af leið til Reykjavíkur. Skipið eyðilagðist á strandstað.


B.v. Hannes ráðherra RE 268 að veiðum.                                     (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Hér fyrir neðan eru tvær frásagnir sem Finnur Daníelsson skipverji á Hannesi ráðherra skrifaði um veru sína á togaranum og birtust þær í Víkingnum, 8 tbl. 1985.

      Hannes ráðherra verður fyrir áfalli

Ég ætla að lýsa hér tveim atvikum er komu fyrir á þeim árum sem ég var háseti á Hannesi ráðherra, RE 268. Hið fyrra gerðist er við vorum á heimleið frá Englandi um miðjan janúar 1934. Við áttum stutt eftir vestur fyrir Dyrhólaey, á var stórviðri af austan eða aust-suðaustan og það var lensað með hægri ferð. Klukkan tólf á hádegi vorum við að koma á vakt og urðum að sæta lagi og fara eftir lúgunum upp á spilið og síðan á brúarvæng. Ég leysti af við stýrið og nokkrum mínútum síðar sást til stórbrots. Skipinu var snúið hart til stjórnborða uppí sjó og vind, en þegar brotið lenti á stjórnborðskinnungi skipsins, þá var það fallið, en aflið var það mikið að það kastaði Hannesi á bakborðshlið, þannig að sjór rann inn um glugga á brúnni, er var opin til hlés. Lanternubrettið sem var útslegið fór af og luktin með, stöng er var á afturmastri, er hélt uppi loftneti, fór af við höggið, þ.e. brotnaði og fór fyrir borð og hékk á stögum. Urðum við að höggva hana frá, því við náðum henni eigi inn.
Kolin köstuðust úr stjómborðsboxi yfir í bakborða og einnig frammá fýrpláss og skipið fékk mikla slagsíðu til bakborða. Vaktin sem var komin frammi, kom strax upp og afturí og við unnum allir við að færa kolin yfir til stjórnborða. Skipinu var haldið upp í sjó og vind meðan á þessu stóð, því það tók nokkurn tíma að rétta það við. Vegna þess að loftnetið slitnaði frá, vorum við sambandslausir.
Þetta var nú eina hættulega atvikið er kom fyrir á þessum árum. Það bilaði eigi neitt eða brotnaði, þannig að sjór kæmist niður í skipið. Brotið var hrikalega stórt, það stærsta er ég hefi séð á mínum sjómannsferli. Allan timann meðan við unnum við að rétta skipið, var Guðmundur skipstjóri einn í brúnni. Markús sonur hans, síðar skipstjóri, var með föður sínum þessa Englandsferð, þá tíu ára gamall. Síðdegis gekk veður niður og þá var hægt að koma upp loftneti og loftskeytamaðurinn gat tengt það við sín tæki. Síðan var haldið heim til Reykjavíkur og komið þangað daginn eftir.


B.v. Hannes ráðherra RE 268.                                                    (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

    Óveðrið þegar vitaskipið Elbe 1 fórst

Annað eftirminnilegt atvik gerðist í Þýskalandi í október 1936. Við vorum komnir til Bremerhaven til að selja þar ísvarinn fisk, en með því að það voru tveir eða þrír togarar þaðan sem áttu að selja sama daginn, þá varð að ráði að Hannes var látinn fara til Cuxhaven og landa þar, þvi þar áttu engin önnur skip að selja. Á leiðinni til Cuxhaven fór veður vaxandi af norð-vestan en þangað komum við síðdegis og hófst löndum um kvöldið. Um kvöldið og nóttina gerði hið versta veður af norð-vestan með þrumum og eldingum. Þrýstingurinn á sjónum var það mikill upp fljótið að flæddi uppá götur í Cuxhaven og vorum við skipverjar sem vorum í landi, kallaðir um borð til að binda skipið betur og vinna að ýmsu í sambandi við það.
Við hásetarnir vorum látnir hjálpa til við að koma fiskikössum á markaðnum uppá flutningatæki, því þeir bókstaflega flutu upp, slíkur var þrýstingurinn á sjónum upp fljótið. Veðurhæðin var ofsalega mikil og varla stætt í verstu hryðjunum. Hávaðinn í þrumunum var ærandi, engu líkara en björg væru að rifna og bjart sem að degi til, þegar eldingarnar gengu yfir. Loftið var hrikalegt, með æðandi skýjabólstrum og ýmsum litbrigðum. Þessi djöfulgangur lofts og lagar stóð mikinn hluta nætur. Það sorglegasta og um leið eftirminnilegasta er gerðist þessa nótt, var varðandi vitaskipið Elbe 1 sem legið hafði fyrir sínum múrningum og flætt fyrir hinum æðisgengnu brotsjóum er æddu upp fljótið á móti straumi. Að sögn manna á skipum er lónuðu í nánd við Elbe 1, höfðu verið mjög djúpir öldudalir og æðandi brotsjóirnir hvolft sér yfir skipið og sökkt því og Ijós þess þar með horfið sjónum þeirra. Eigi var hægt að koma við neinum björgunaraðgerðum vegna veðurofsa og náttmyrkurs.
Vitaskipið svaraði ekki kalli og þótti þá sýnt hvað orðið var. Daginn eftir var mikill sorgardagur um allt Þýskaland og hjá öllum sjófarendum er notið höfðu þess öryggis er skipið veitti, þar sem Ijós þess sást er skip komu af hafi. Þarna hafði það legið við múrningar og skipverjar unnið sín skyldustörf, svo árum skipti, en nú var það horfið af yfirborði sjávar. Er við fórum niður fljótið daginn eftir, var það sannarlega þögul skipshöfn er horfði á auðan sjóinn þar sem Elbe 1 hafði verið. Slíkar stundir gleymast eigi.


B.v. Hannes ráðherra RE 268 á leið til síldveiða.                                             Mynd úr safni mínu.


Áhöfnin á Hannesi ráðherra RE 268.                                                     (C) Arnbjörn Jóhannesson.


B.v. Hannes ráðherra RE 268.                                                  Málverk eftir Jón Guðmundsson.

    Hannes ráðherra" strandar við Kjalarnes

Togarinn "Hannes ráðherra" strandaði nokkru eftir miðnætti í nótt á Músarsundi við Kjalarnes. Var togarinn að koma frá Englandi á innsiglingu til Reykjavíkur. Togarinn fjekk strax talsamband við loftskeytastöðina hjer. Skipverjar vissu í upphafi ekki glögglega hvar þeir voru, hjeldu jafnvel að skipið hefði strandað nálægt Gróttu. Veður var mjög dimmt. Báðu þeir um að send yrðu skip til þeirra hið fyrsta.
Brátt kom á daginn, að togarinn var við Kjalarnes. Skipstjórinn Guðmundur Markússon hafði ekki farið með togaranum í þessari Englandsferð. Fjekk hann talsamband við skipið. Lagði hann svo fyrir, að kynt yrði bál á þilfari skipsins. Nokkru síðar sást bálið hjerna frá hafnarskrifstofunni. Talsamband hjelst milli togarans og Loftskeytastöðvarinnar einn hálftíma eftir að togarinn strandaði. En þá var kominn sjór í vjelarrúm skipsins, svo slökkt var undir vjelinni, svo ljós sloknuðu og loftskeytasamband þvarr. En nokkru seinna tókst loftskeytamanni að koma á talsambandi að nýju með batteríum. Meðan þessu fór fram lagði Sæbjörg af stað á strandstaðinn, og hafnarbáturinn Magni litlu síðar. Þetta var kl. að ganga tvö. Logn var á strandstaðnum, er skipin komu, en talsverð alda. Eigi var talið að skipverjar á Hannesi ráðherra væru í neinni lífshættu. Frá Brautarholti á Kjalarnesi var símað í nótt, nokkru eftir að togarinn strandaði. Var sagt þaðan, að hann væri um 500 metra frá landi um háflóð. Flóð var kl. 2. Jón Bergsveinsson og Guðmundur Markússon skipstjóri fóru landveg á strandstaðinn með björgunartæki á vörubíl, línubyssu og annað, til þess að vera þar viðbúnir, ef þess þyrfti með, að taka mennina í land í björgunarstól.
Kl. 3.30 átti blaðið tal við Ólaf Bjarnason í Brautarholti. Logn var þar þá, en þung alda. Sagði hann, að togarinn myndi vera 500 metra frá landi. En þegar væri hálffallið út, um kl. 6 f. h., yrði hægt að komast út á klett, sem ekki væri nema 2-300 metra frá skipinu. Fyrir þann tíma verður björgunarsveitin með línubyssuna komin uppeftir. Magni sneri við aftur vegna þoku, en Sæbjörg er nálægt togaranum og hefir talsamband við hann. Fullvissa skipverjar á Hannesi ráðherra skipverja á Sæbjörgu um það, að engin lífshætta sje á ferðum.
Klukkan 4.45 voru allir skipverjar af Hannesi ráðherra komnir um borð í Sæbjörgu. Þótti ekki ráðlegt að vera lengur í togaranum. Því fóru þeir í björgunarbát frá Hannesi ráðherra út í Sæbjörgu. Voru farnar tvær ferðir. Í fyrra skifti komu þeir til Sæbjargar kl. 4. Skiluðu þá af sjer 8 togaramönnum. 4 reru til baka í togarann. 14 fóru síðan í björgunarbátnum. Allir sluppu heilir á húfi í björgunarskútuna, að því er blaðið frjetti síðast. Ægir fór hjeðan kl. 4 í nótt á strandstaðinn, til þess að athuga um björgun á togaranum. Um horfur á því er blaðinu ekki kunnugt

Morgunblaðið. 14 febrúar 1939.








27.05.2017 08:44

B. v. Goðanes NK 105 í hrakningum.

23 janúar árið 1950 brotnaði stýri togarans Goðaness NK 105 frá Neskaupstað sem þá var að veiðum austur af Stokksnesi í miklu hvassviðri og þungum sjó. Togarinn náði strax sambandi við varðskipið Ægi. Fór varðskipið honum til aðstoðar og dró togarann til hafnar í Reykjavík. Ferðin þangað sóttist svo seint sökum óveðursins sem þá gekk yfir landið að varðskipið kom ekki með togarann þangað fyrr en að kvöldi hins 26 janúar.


B.v. Goðanes NK 105 að leggjast að bryggju í Neskaupstað árið 1955.            (C) Björn Björnsson.


Nýsköpunartogarinn Goðanes NK 105 á útleið frá Neskaupstað.                       (C) Björn Björnsson.

       Björgun togarans "Goðaness"

Mánudaginn 23. janúar 1950. Varðskipið Ægir var statt við Vestmannaeyjar. Kl. 04,00 var haldið vestur um fyrir Reykjanes. Veður: VSV 8 stórsjór. Kl. 12,00 var varðskipið satt 10 sjómílur SA af Reykjanesi. Veður þá: V 7 mikill sjór. Heyrðist þá, að togarinn Goðanes var að tilkynna, að hann væri með bilað stýri, ca. 10 mílur SA af Stokksnesi, og þyrfti hjálp. Mjög illt var að komast í samband við hann, vegna lofttruflana, er munu hafa stafað af éljaveðri. Fyrst var athugað, hvort nokkur skip væru nálægt Goðanesi, er gætu veitt því hjálp, en það reyndist ekki neitt. Var þá Goðanesi boðin hjálp, og kl. 12,47 var haldið með fullri ferð austur um í áttina að Goðanesi. Siglt var sem leið liggur austur með landi. Þriðjudaginn hinn 24. Kl. 08,30 var komið að Goðanesi, er var á reki 14,5 sjóm. í réttv. 105° frá Stokksnesi. Var þá strax settur í togarann vír, 4,5" sver, og honum lásað í stjórnborðskeðju togarans og gefið út 60 metrar af keðjunni og 240 metrar af vírnum, og haldið af stað kl. 09,10 með togarann í eftirdragi, var þá gott veður.
Þess skal getið, að þótt stýri togarans væri brotið, var það hart í stjórnborða og varð ekki hreyft þaðan. Þess vegna vildi togarinn rása mikið til stjórnborðshliðar, og var þar af leiðandi erfiður í drætti. Kl. 10,00 fór að vinda aftur af vestri, og á hádegi kominn V 7, sjór tilsvarandi. Stefnan var sett 12 mílur undan Ingólfshöfða. Kl. 16,40 var bætt við vírinn ca. 100 metrum og gefið út 30 metra af keðju togarans í viðbót. Um kl. 20,00 gekk vindur til SSV með éljaveðri. Ekki var hægt að hafa úti vegmæli, línan fór á vírinn, vegna þess hvað togarinn rásaði mikið. Kl. 20,35 var farið framhjá Ingólfshöfða í 10,7 sjómílna fjarlægð. Var þá vindur SSV 6, sjór tilsvarandi og éljaveður. Miðvikudaginn hinn 25. Kl. 00,17 varð að stöðva vegna smábilunar á Ægi. Vildu þá skipin dragast saman, vegna þunga vírsins er lagðist í botn, voru þá bæði skipin í nokkurri hættu. Kl. 00,40 var búið að leysa úr sambandi, einn bullustrokkinn, er bilunin var í, var þá hægt að halda áfram með minnkaðri ferð. Kl. 01,16 var viðgerð lokið. Var þá stoppað aftur meðan strokkurinn var settur í samband. Kl. 01,28 var viðgerð lokið og haldið áfram. Frá Ingólfshöfða var stefnan sett 20 mílur undan Mýrartanga, sama undan Dyrhólaey, síðan 15 mílur undan Geirfuglaskeri út af Vestmannaeyjum.
Vindur fór vaxandi af SSV, einnig sjór. Kl. 16,00 var vindur orðinn 10 vindstig, og hélst það, sem eftir var dagsins. Kl. 20,00 gekk vindur í S með sama ofsa. Fimmtudaginn hinn 26. Sama veður S 10. Kl. 05,00 gekk vindur í SA með sama veðurofsa og dimmviðri og stórsjó. Var þá ratsjá skipsins biluð, en bergmálstækið lóðaði sama og ekkert vegna sjógangs. Vegmælir var ekki í gangi, þar eð línan fór strax í dráttarvírinn, en Goðanes hafði vegmæli úti. Um kl. 09,00 var farið framhjá Reykjanesi, til lands sást þó ekki vegna roksins. Kl. 10,00 var komið fárviðri. Kl. 11,00 slitnaði dráttarvírinn. Voru skipin þá út af Hafnarleir. Voru þá strax vírslítrin dregin inn, nýr vír, 200 faðma langur og 5" sver, tekinn upp úr geymslurúmi, síðan lagt að Goðinesi aftur, línu skotið yfir, og síðan fest í Goðanes eins og áður. Kl. 12,30 var þessu öllu lokið og haldið af stað. Kl. 15,00 var farið framhjá Garðskaga, var vindur þá S 11. Kl. 19,05 var varpað akkeri á Reykjavíkurytrihöfn, var þá vindur S 7. Tveir dráttarbátar drógu Goðanes inn að bryggju, og þar með var björguninni lokið.

Útdráttur úr dagbók varðskipsins Ægis.
Eiríkur Kristófersson skipherra.
Ægir. 1 tbl. 1 janúar 1951.

25.05.2017 18:21

Sævar NK 88.

Sævar NK 88 var smíðaður á Borgundarhólmi í Danmörku árið 1907. Eik og fura. 13 brl. 15 ha. Bolinder vél. Hét Hjálparinn ÁR 107 og eigandi hans var Einarshafnarverslun á Eyrarbakka frá árinu 1917. Báturinn var seldur árið 1919, Lárusi Halldórssyni, Bryngeiri Torfasyni og Guðmundi Gíslasyni í Vestmannaeyjum, hét Hjálparinn VE 232. Ný vél (1923) 30 ha. Alpha vél. Ný vél (1931) 30 ha. Bolinder vél. Árið 1937 var Bryngeir Torfason einn eigandi bátsins. Seldur 5 október 1939, Guðjóni Runólfssyni, Sigurði Ólafssyni og Þorsteini Jónssyni í Vestmannaeyjum, sama nafn og númer. Seldur 21 júlí 1941, Ragnari Péturssyni útgerðarmanni og fyrrv. bæjarstjóra í Neskaupstað, báturinn hét Sævar NK 88. Báturinn var seldur til Færeyja 7 júlí árið 1945.

 
Sævar NK 88.                                                                                           (C) Björn Björnsson.

22.05.2017 06:32

Vonin EA 19. LBDK / TFRJ.

Vonin EA 19 var smíðuð í Rudköbing í Danmörku árið 1885 sem skonnorta. Eik. 27 brl. Eigendur voru  Kristinn Havsteen, Guðmundur Jónsson og Eggert Snorrason, á Siglufirði, frá 2. marz 1885. Bjarni Einarsson bátasmiður á Akureyri, eignaðist bátinn sennilega á árinu 1924-25, en þá var báturinn endurbyggður og stækkaður á Akureyri. Einnig var sett í hann 76 ha. Hera vél, árgerð 1925. Mældist eftir það 38 brl. Seldur 8. desember 1937 Þorsteini Jónssyni og Sigurði P. Jónssyni á Dalvík og Þorsteini Antonssyni, Efstakoti og Árna Antonssyni Kvíum í  Eyjafirði, báturinn hét Vonin EA 119. Ný vél (1938) 90 ha. June Munktell vél. Seldur 20. nóvember 1940 Ragnari Bjarnasyni í Sandgerði og Stefán Franklín í Keflavík, báturinn hét Björn ll GK 397. Báturinn var lengdur 1941 og mældist þá 46 brl. Báturinn sökk í Faxaflóa eftir að mikill leki kom að honum 12 febrúar árið 1944. Áhöfnin, 5 menn, bjargaðist um borð í vélbátinn Fylki MB 6 frá Akranesi.


Vonin EA 19.                                                                         (C) Hallgrímur Einarsson.


Hákarlaskip á Oddeyrartanga á Akureyri. Vonin er fremst á myndinni.     Ljósmyndari óþekktur.

              Hákarlaskipið Vonin

Hákarlaskipið Vonin var smíðuð í Danmörku veturinn 1885-86. Létu þeir smíða hana Christian (Kristinn) Havsteen, þáverandi verslunarstjóri á Siglufirði, Eggert Snorrason og Guðmundur Jónsson, sem lengi var skipstjóri hennar, alkunnur sjómaður og aflamaður. Drukknaði hann síðar (1901) niður um ís á Eyjafirði. Guðmundur var utanlands, meðan Vonin var smíðuð, og sigldi henni upp snemma um vorið. Vonin var smíðuð úr eik, mjög sterk og ágætt sjóskip, enda hefur hún margann garðinn þolað. Hún var upphaflega með skonnortusiglingu, og þá að stærð 26,8 brúttólestir, en hefur nú verið lengd og siglingu hennar breytt í kútter og sett í hana gangvél.
Vonin lenti í miklum hrakningum í aprílmánuði árið 1891. Þá hraktist skipið austur um land, náði landi á Seyðisfirði. Hrakningarnir stóðu í nærfellt 6 vikur og fór Vonin hringinn umhverfis landið. 

Frásögn Kristins Ásgrímssonar skipverja á Voninni. Skútuöldin lV bindi.

            Björn ll GK 397 sekkur

                        Mannbjörg

M.b. Björn II. G. K. 397 hafði róið með öðrum Akranesbátun. Skipstjóri á honum var Kristinn Jónsson, góðkunnur aflamaður, áður skipstjóri á m.b. Hermóði. Morgunblaðið náði tali af Kristni seint í gærkvöldi. Hann skýrði svo frá : Um kl. 9 í gærmorgun (laugardag) fórum við að draga línuna, en urðum að yfirgefa hana kl. 12. Ljet jeg því skera á línuna og vorum við þá búnir að draga 16 bjóð af 28. Vorum við þá staddir um 18 sjómílur NV frá Akranesi. Einnig voru þar bátarnir Fylkir, Hrefna, Sigurfari og Ásbjörn, allir frá Akranesi. Vegna særoks sást ekki nema örskammt frá skipunum. Samt tókst okkur að halda hópinn í ca. 1/2 klukkustund. Hjeldum við upp í vindinn í SA og SSA til þess að forðast Mýrarnar. Um kl. 1.30 var grunnbrot framundan. Var þá snúið upp og var dýpið 18 fm.
Hjeldum við og hinir bátarnir á hægri ferð upp í V og SV og var lóðað af og til og dýpi sama og grunnbrot ekki langt frá. Um kl. 2.30 kom óstöðvandi leki að Birni II. Dælan hafði ekki við og þótt tveir hásetar færu í lífaustur, hafðist ekkert við lekanum. Þegar hjer var komið hafði jeg misst sjónar af hinum bátunum, nema m.b. Fylki. Gat jeg gefið skipstjóranum, Njáli Þórðarsyni, merki um að tala við mig í talstöðina og ljet hann vita í henni, hvernig komið væri. Giska jeg á, að þessir snúningar hafi tekið um 10 mínútur. Á meðan hafði sjórinn í lúkarnum hækkað um einn meter og var hann kominn á móts við efri kojur í lúkarnum, þegar jeg kom til baka. Sjór var einnig kominn í vjelarúm, en vjelin í gangi. Bað jeg skipstjórann á m.b. Fylki að koma strax til hjálpar, meðan vjelin í Birni hjeldist í gangi og hægt væri að hafa nokkra stjórn á bátnum. Settum við allir á okkur björgunarbelti, þar sem báturinn var kominn að því að sökkva.
Andæfðu báðir bátarnir. Kom Fylkir strax til hjálpar. Helti hann olíu í sjóinn til þess að lægja öldurnar. Lagði hann upp með m.b. Birni II. að aftan á hljeborða. Hentum við til hans kastlínu og drógum til okkar línu, sem hann hafði útbúið og bundum við hana undir hendurnar á einum skipverja, sem var dreginn á línunni yfir í m.b. Fylki, en við drógum línuna aftur til baka á snæri, sem fest var í hana. Var bilið á milli bátanna þá 10-15 faðmar. Var okkur fimm, sem vorum á Birni II., bjargað þannig yfir í Fylki og "höfðum við björgunarbeltin spent um okkur og munum hafa verið um mínútu í sjónum hver okkar. Mun kl. hafa verið um 2,40, þegar björgunin hófst, og eftir hálftíma vorum við allir komnir um borð í m.b. Fylki. Stöðvaðist vjelin í m.b. Birni II til fulls í þessum svifum og eftir ca. 10 mínútur maraði hann í kafi fyrir flötu og braut á honum. Ef við á m.b. Birni II. hefðum ekki fengið svo skjóta og góða hjálp frá Njáli Þórðarsyni skipstjóra og skipshöfn hans á m.b. Fylki, væri jeg ekki hjer í símanum til frásagnar, því hjer mátti engu muna. Bið jeg Morgunblaðið að færa Njáli og skipverjum hans fyrir mína hönd og skipverja minna, innilegustu þakkir fyrir björgunina.

Morgunblaðið. 13 febrúar 1944.

21.05.2017 09:15

2917. Sólberg ÓF 1. TFYY.

Sólberg ÓF 1 var smíðaður hjá Tersan Shipyard í Yalova í Tyrklandi árið 2017. 3.720 Bt. 6.306 ha. Wartsila 8L32, 4.640 Kw. Smíðanúmer NB1065. Skipið kom til heimahafnar í Fjallabyggð 19 maí og er hið glæsilegasta á að líta. Í gær, 20 maí var skipinu formlega gefið nafn og afhent eigendum sínum, Ramma h/f. Síðan var bæjarbúum í Fjallabyggð, gestum og gangandi boðið að skoða skipið og þiggja veitingar í boði útgerðarinnar. Sólberg er 79,8 metrar á lengd, 15,40 á breidd og djúprista þess er 6,15 m. Skipið er hannað hjá Skipsteknisk í Noregi. Myndirnar hér að neðan fékk ég sendar frá Hauki Sigtryggi Valdimarssyni á Dalvík og þakka ég honum afnot þessara frábæru mynda sem hann tók af skipinu nú um helgina.


2917. Sólberg ÓF 1.                                                      (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.


2917. Sólberg ÓF 1.                                                         (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.


2917. Sólberg ÓF 1.                                                     (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.


2917. Sólberg ÓF 1.                                                         (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.


2917. Sólberg ÓF 1.                                                          (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.


2917. Sólberg ÓF 1.                                                          (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.


2917. Sólberg ÓF 1 við bryggju á Siglufirði.                      (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.


2917. Sólberg ÓF 1. Líkan.                                                 (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.


2917. Sólberg ÓF 1. Líkan.                                               (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.

     Sólberg komið til Siglufjarðar

Nýr frystitogari útgerðarfyrirtækisins Ramma í Fjallabyggð kom til hafnar á Siglufirði á hádegi í dag. Skipið var smíðað í Tyrklandi og var kaupverðið rúmlega fimm milljarðar króna.
Frystitogarinn, sem hefur fengið nafnið Sólberg ÓF-1, mun leysa tvo eldri frystitogara af hólmi, Sigurbjörgu og Mánaberg, sem hafa þjónað útgerðinni svo áratugum skiptir. "Við erum að endurnýja gömul skip með nýju og mjög fullkomnu skipi. Við ætlum að minnka eldsneytisnotkun frá því sem var og auka aflaverðmæti með því að vinna afurðir sem ekki hafa áður verið unnar úti á sjó," segir Ólafur Marteinsson, framkvæmdastjóri Ramma.
Tvær áhafnir verða á skipinu og 34 einstaklingar manna hvora áhöfn. Það eru talsvert færri sjómenn en voru samtals á Sigurbjörgu og Mánabergi. Þá er Sólberg útbúinn nýjustu tækni í veiðum og vinnslu sem kallar á minna vinnuafl um borð. Ólafur segir því að nokkrir hafi misst vinnuna í breytingunum, en sömuleiðis hafi verið nokkuð um tilfærslur innan áhafnarinnar, með fækkun yfirmanna.

ruv.is 19 maí 2017.

20.05.2017 10:32

735. Karmöy ÍS 526.

Karmöy ÍS 526 var smíðaður í Noregi árið 1934. Eik og fura. 8 brl. 24 ha. Rapp vél. Eigendur voru Símon Ólsen og Ole Gabriel Syre á Ísafirði frá árinu 1936. Ný vél (1957) 52 ha. Lister díesel vél. Karmöy sökk í Mjóafirði á Ísafjarðardjúpi 25 september 1961 og fórust með honum tveir menn, feðgarnir Símon Ólsen og Kristján Ragnar Ólsen. Báturinn náðist upp og var ekkja Símonar, Magnúsína Ólsen, eigandi bátsins frá janúar 1963. Báturinn var seldur 23 júlí 1964, Kjartani H Sigmundssyni á Ísafirði, hét Reynir ÍS 526. Báturinn sökk 13 ágúst 1974. Áhöfnin, 2 menn, björguðust um borð í Jóhönnu ÍS 159.


Karmöy ÍS 526.                                                                                           Ljósmyndari óþekktur.

  Upphaf rækjuveiða og rækjuvinnslu

Sumarið 1935 byrjuðu Norðmennirnir Símon Ólsen og Ole Gabriel Syre rækjuveiðar með útflutning í huga. Þeir öfluðu ágætlega og um sumarið var selt nokkuð af ísaðri rækju til Englands, en hún líkaði ekki og var því ekki um frekari sölu að ræða. Rækjan sem veiddist í Ísafjarðardjúpi var of smá, til að vera markaðsvara sem ferst vara í Bretlandi. Fyrstu tilraunir til rækjuveiða í Ísafjarðardjúpi gerðu þeir félagar reyndar árið 1924.
Veiðin gekk vel, en ekki reyndist nokkur leið að selja rækjuna, svo að félagarnir snéru sér að öðrum verkefnum. Fjórum árum seinna gerði Sveinn Sveinsson frá Felli tilraun til rækjuveiða, en hún bar lítinn árangur. Árið 1934 gerðu þeir Símon Olsen og Syre svo aðra tilraun sína. Sláturfélag Suðurlands tók þá af þeim ópillaða rækju og hafði til sölu í matardeild félagsins í Hafnarstræti í Reykjavík. En áhugi kaupenda á Íslandi reyndist ennþá takmarkaður. Árið eftir fóru þeir svo að reyna fyrir sér með útflutning í huga, eins og áður sagði. Þeir félagar áttu báðir eftir að koma mikið við sögu þessarar nýju atvinnugreinar á Ísafirði.  

Heimild: Frá línuveiðum til togveiða. Jón Páll Halldórsson 1999.


Rækjuvarpan á Karmöy ÍS 526.                                                         Ljósmyndari óþekktur.

       Rækjuverksmiðjan á Ísafirði

Sumarið 1935 byrjuðu tveir Norðmenn á Ísafirði að veiða rækjur og öfluðu þeir ágætlega. Þá um sumarið var selt lítilsháttar af ísuðum rækjum til Englands, en þær líkuðu ekki og var því ekki um frekari sölu að ræða. Síðan hefir, að minnsta kosti þrívegis, verið reynt til að koma ísuðum rækjum á markað í Englandi, en farið á sömu lund og áður. Talið er að þær rækjur, sem til þessa hafa veiðzt vestra, séu of litlar, til þess að senda þær ferskar á Lundúnamarkaðinn. Síðari hlula sumars 1935, þótti það þegar sýnt, að svo mikið væri um rækjur í Ísafjarðardjúpi, að þeirra hluta vegna væri tiltækilegt að reisa niðursuðuverksmiðju, er gerði þær að markaðshæfri og seljanlegri vöru. Snemma vetrar, þetta sama ár, var svo hafinn undirbúningur að því að verksmiðjan yrði reist. Um miðjan júni 1936 var verksmiðjan komin upp og tók þá þegar til starfa. Ísafjarðarkaupstaður reisti verksmiðjuna með tilstyrk Fiskimálanefndar.


Ekkert op var á pokanum til losunar, heldur var rækjan háfuð úr pokanum með handháf. Feðgarnir Kristján og Símon Ólsen að háfa rækju úr nótinni.     Ljósmyndari óþekktur.
  
Þorvaldur Guðmundsson var ráðinn til þess að veita verksmiðjunni forstöðu. Snemma á árinu 1935 sigldi Þorvaldur til Danmerkur og Þýzkalands, til þess að kynna sér ýmiskonar niðursuðu. Dvaldi hann aðallega í niðursuðuverksmiðjum og rannsóknarstofum, er snertu þessa grein framleiðslunnar. Í þessari sömu ferð fór hann og einnig til Noregs og athugaði þar margar verksmiðjur. Í fyrstu eftir að rækjuverksmiðjan tók til starfa stundaði aðeins einn bátur rækjuveiðar, Karmöy, en þeim fjölgaði brátt upp í 7 og voru þeir allir við veiðar fram á haust, en þá fækkaði þeim aftur og hafa ekki verið nema þrír og fjórir í vetur. Veiðin hefir yfirleitt gengið ágætlega og mikla betur en menn bjuggust við í upphafi. Mestur afli, sem komið hefir á einn bát á dag er um 1400 kg. Til samanburðar má geta þess, að í Danmörku er það talin góð veiði, ef bátur fær 100 -200 kg á dag.

Ægir. 30 árg. 1 mars 1937.


Toggálginn á Karmöy.                                                                Ljósmyndari óþekktur.

    Báts er saknað í Ísafjarðardjúpi

              Feðgar eru á bátnum

Rækjuveiðabátsins Karmöy frá Ísafirði er saknað frá því í gær. Haldið hefur verið uppi leit að bátnum á sjó og landi í dag, en án árangurs. Á bátnum eru tveir menn , feðgar, Símon Olsen og Kristján sonur hans.
 Karmöy, sem er 8 tonn að stærð fór frá Ísafjarðardjúpi í gærmorgun og veiddi í Mjóafirði. Veður var allhvasst af NA. Er báturinn kom ekki að landi á tilskildum tíma í gær, var reynt að hafa talsamband við hann, en það tókst ekki. Var þá hafin leit að bátnum. Snemma í morgun fór vélbáturinn Hrönn frá Ísafirði út að leita hans. Sigldi Hrönn um allt Ísafjarðardjúp og inn í alla firði, en skipverjar urðu einskis varir. Símasaband var haft við alla bæi í djúpinu, sem símasamband er við, og fólk beðið um að skyggnast eftir Karmöy. Fyrir hádegi í dag fór flokkur manna frá Ísafirði inn í Djúp, til að ganga á fjörur, þar sem engin byggð er nærri, en þegar síðast fréttist höfðu þeir ekki heldur orðið varir við nokkuð, sem bent gæti til afdrifa bátsins og mannanna tveggja. Veður er mjög slæmt til leitar. NA stormur og dimmviðri. 
Síðustu fréttir Seint í gærkvöldi fregnaði mbl að fundizt hefðu snemma í gærmorgun rækjukassar í Þernuvík, sem ugglaust væri talið að væru af Karmöy.

Morgunblaðið. 27 september 1961.

      Feðgarnir á "Karmöy" taldir af

Fullvíst er nú talið, að rækjuveiðabáturinn Karmöy frá Ísafirði hafi farizt og með honum tveir menn, feðgarnir Simon og Kristján Ragnar Olsen. Eins og skýrt var frá í blaðinu í gær, fór báturinn til veiða á mánudagsmorgun í og út af Mjóafirði. Veður var vont, og þegar báturinn kom ekki fram um kvöldið, var hafin leit og leitað alla nóttina. Á þriðjudagskvöld fundust svo hlutir í Þernuvík, utarlega í Mjóafirði, og grennd, sem eru ugglaust úr Karmöy. Þar á meðal má nefna rækjukassa, hluta af lúkarkappa, lestarhlera og reimuð stígvél.
Í gær var lítt sem ekkert hægt að leita á fjörum vegna veðurs, en ekki er talið, að mennirnir séu lengur á lífi. Simon Olsen var 63 ára að aldri, ættaður frá eynni Körmt (Karmöy) í Noregi. Hann ásamt öðrum Norðmanni var upphafsmaður rækjuveiða hér við land og því höfundur merkilegs kafla í atvinnusögu Íslands. Hann lætur eftir sig konu og 2 uppkomin börn. Kristján Ragnar, sonur hans, var 23 ára gamall. Hann lætur eftir sig konu og barn á fyrsta ári.

Morgunblaðið. 28 september 1961.




18.05.2017 20:27

Bátar á Norðfirði í vetrarskrúða.

Þessa mynd tók Björn Björnsson ljósmyndari á Norðfirði af nokkrum Norðfjarðarbátum í vetrarskrúða. Ekki þekki ég þessa báta, en fallegir eru þeir þarna í snjódrífunni. Björn hefur sennilega tekið þessa mynd um miðja síðustu öld. Eftir hann liggur mikið safn ljósmynda hvaðanæva af landinu en þó mest frá Norðfirði og nærsveitum. Sannarlega ómetanlegar heimildir um mannlíf og atvinnusögu löngu liðinna tíma.


Norðfjarðarbátar í vetrarskrúða.                                                             (C) Björn Björnsson.

17.05.2017 06:20

B. v. Kaldbakur EA 1. TFBC.

Í dag eru 70 ár frá komu fyrsta Nýsköpunartogara Akureyringa, Kaldbaks EA 1. Mikill fjöldi fólks safnaðist saman á ytri Torfunefsbryggjunni til af fagna komu þessa glæsilega skips. Miklar vonir um meiri atvinnu og betri kjör voru bundnar við skipið. Kaldbakur EA 1 var smíðaður hjá Cochrane & Sons Ltd í Selby á Englandi fyrir Útgerðarfélag Akureyringa. 654 brl. 1.000 ha. 3 þennslu gufuvél. Skipið var selt til Spánar í brotajárn 18 apríl árið 1974.


Kaldbakur EA 1 á ytri höfninni í Reykjavík. Fjær má sjá í Norðfjarðartogarann Gerpi NK 106. Sannarlega glæsileg skip þarna á ferð.              (C) Snorri Snorrason. Úr safni Hauks Sigtryggs Valdimarssonar.


Kaldbakur EA 1 við komuna til heimahafnar.                                                Ljósmyndari óþekktur.


Kaldbakur EA 1 kemur nýr til heimahafnar í fyrsta sinn 17 maí 1947. Á brúarvæng standa forseti bæjarstjórnar og stjórnarmenn í ÚA, framkvæmdastjóri og Sæmundur Auðunnsson skipstjóri.


Verið er að ísa Kaldbak EA 1 á Akureyri.                                                      Ljósmyndari óþekktur.


Kaldbakur EA 1 í erlendri höfn.                                                                 Ljósmyndari óþekktur.


132. Kaldbakur EA 1. Líkan.                                             (C) Haukur Sigtryggur Valdimarsson.

                 Kaldbakur EA 1

Laust fyrir klukkan 5 e. h. sl. laugardag sigldi hinn nýi togari Útgerðarfélags Akureyringa h.f. "Kaldbakur" hér inn á höfnina, og lagðist litlu síðar á ytri Torfunefsbryggju. Hér var skipinu fagnað hið bezta. Skip í höfninni og hús í bænum voru fánum prýdd, og mikill mannfjöldi safnaðist saman niður við höfnina til þess að sjá hið nýja skip og taka þátt í móttökuathöfninni.
Með skipinu kom frá Reykjavík framkvæmdastjóri Útgerðarfélagsins, Guðmundur Guðmundsson, en stjórnarnefndarmenn og forseti bæjarstjórnar héldu strax um borð, og þaðan ávarpaði Þorsteinn M. Jónsson mannfjöldann og skipsmenn og bauð skipið velkomið.
Guðmundur Guðmundsson lýsti skipinu. Samkvæmt frásögn hans er Kaldbakur 175 feta langur, 30 fet á breidd og 16 fet á dýpt. Hann er 642 brúttó rúmlestir og 216 nettó lestir. Burðarmagn hans er 500 smálestir, með 81 cm. borð fyrir báru. Bolurinn er hólfaður sundur með 7 vatnsþéttum skilrúmum, en alls eru í skipinu 20 vatnsþétt hólf. Botn þess er tvöfaldur frá vélarrúmi og fram úr og skiptist í geyma fyrir olíu,  vatn og lýsi. Eru vatnsgeymar fyrir 60 smálestir, olíugeymar fyrir 245 smálestir og lýsisgeymar fyrir 20 smáIestir. Framrúmi er skipt í tvö fiskirúm, en þeim aftur í 12 stíur, sem hver er útbúin með 4 hillum. Rúmar skipið þannig 300 smálestir af ísfiski. Fyrir framan fiskirúmið er stór veiðarfærageymsla með skápum og hillum. Íbúðir skipverja eru í stafni, eru íbúðir í tveimur hæðum fyrir 24 menn alls. Eru þar rúmgóðir svefnsalir og setustofa, snyrting o. fl. Hverri hvílu fylgir klæðaskápur og fleiri þægindi. Í skut eru einnig íbúðir á tveimur hæðum fyrir yfirmenn og vélamenn. Eru herbergi öll útbúin með hvílum, stoppuðum og klæddum legubekkjum, borðum og skápum, en þiljur allar úr gljáðum við. Þarna er einnig matsalur skipverja, rúmgóður og vistlegur, snyrtiherbergi o. fl. Fyrir framan borðsalinn er rúmgott eldhús með olíukyntri eldavél.
Undir stjórnpalli er íbúð skipstjóra, mjög rúmgóð og vel búin öllum þægindum. Skipið hefir 1390 hestafla gufuvél, sem keyrir það áfram með 13 mílna hraða á klst. Vél þessi, ásamt hjálparvélum, eru þær fullkomnustu er nú þekkjast og eru brezk framleiðsla, eins og allt annað um borð að undanteknum loftskeytatækjum, sem keypt eru hjá þekktu dönsku fyrirtæki. Ný tegund vökvastýrisvélar er tengd beint við stýrið og er virk frá stýrishúsi. Er þetta mikil endurbót. Togvinda skipsins  er eimknúin og er hún 300 hestafla og tekur 1200 faðma af 3 þumlunga vír. Þá eru í skipinu 2 diesel vélar, hvor 120 hestöfl, með átengdum rafal fyrir 80 kw, sem framleiðir alla raforku fyrir aukavélar og til Ijósa. Að loknum ræðum hyllti mannfjöldinn skipið og skipshöfnina með húrrahrópum.
Lúðrasveit Akureyrar lék nokkur lög á undan og eftir. Um kvöldið hafði Útgerðarfélagið boð inni fyrir skipshöfn, blaðamenn og fleiri. Voru þar margar ræður fluttar. Helgi Pálsson, formaður Útgerðarfélagsins, lýsti sögu togarakaupanna og þakkaði þeim, er höfðu lagt málinu lið. Aðrir ræðumenn voru: Þorsteinn Stefánsson, settur bæjarstjóri, Jakob Frímannsson, framkvæmdastjóri, Þorsteinn M. Jónsson, forseti bæjarstjórnar, Jón Ingimarsson og Friðgeir Berg, sem flutti skipinu fagra kveðju í ljóðum.  Sæmundur Auðunsson skipstjóri þakkaði allan vinarhug í garð skipshafnarinnar. Daginn eftir var blaðamönnum boðið að ganga um skipið undir leiðsögn framkvæmdastjóra félagsins og skipstjórans. Virðist vinna öll og útbúnaður vera vandaður og smekklegur og skipið allt hið glæsilegasta hvar sem á það er litið. Mikill mannfjöldi skoðaði skipið á sunnudaginn og luku alllir upp einum munni um að allt virtist þar vel úr garði gert og með miklum nýtízku brag. Skipið fer væntanlega á veiðar í þessari viku. Áhöfn er 33 menn. Skipstjóri er Sæmundur Auðunsson, ungur maður og rösklegur, 1. vélstjóri er Henry Olsen, en 1. stýrimaður Þorsteinn Auðunsson. Að undanteknum þessum yfirmönnum, bátsmanni og netamönnum, er áhöfnin héðan úr bænum.

Dagur. 21 maí 1947.

15.05.2017 06:27

745. Gunnbjörn ÍS 18. TFGH.

Gunnbjörn ÍS 18 var smíðaður í Gautaborg í Svíþjóð árið 1929. Eik og fura. 46 brl. 90 ha. Ellwe vél. Eigendur voru Guðmundur Kr Guðmundsson og fl. á Ísafirði frá 21 desember árið 1929. 3 nóvember 1943 var Samvinnufélag Ísfirðinga Ísafirði skráður eigandi skipsins. Ný vél (1945) 120 ha. Ruston díesel vél. Báturinn var seldur haustið 1955, Karli Stefánssyni og Hjálmari Gunnarssyni á Grundarfirði, hét Sigurfari SH 105. Ný vél (1958) 200 ha. Lister díesel vél,(árgerð 1949). Árið 1961 mældist báturinn 45 brl. ný vél (1963) 220 ha. Caterpillar díesel vél. 2 desember voru Hjálmar Gunnarsson og Jenný Ásmundsdóttir í Grundarfirði skráðir eigendur. Talinn ónýtur og tekinn af skrá 18 ágúst árið 1981. Var þá búinn að liggja í reyðileysi í um 4 ár.


Gunnbjörn ÍS 18.                                                                                (C) Sigurgeir B Halldórsson.

             Gunnbjörn ÍS kominn

M.b. Gunnbjörn kom hingað á miðvikudagsmorgun eftir fjögurra sólarhringa ferð frá Færeyjum. Þangað var hann þrjá sólarhringa frá Svíþjóð. Í Norðursjónum hreppti hann fárviðri, en allt gekk slysalaust. Eru nú bátar samvinnufelagsmanna orðnir 7.

Skutull. 16 desember 1929.

     Samvinnufélag Ísfirðinga Ísafirði

Samvinnufélag Ísfirðinga tók til starfa nú um áramótin. Félagið var formlega stofnað og lög þess samþykt i árslok 1927. Var síðan sótt til Alþingis um að ríkisstjórninni heimilaðist, að ábyrgjast allt að 4/5 kaupverðs báts hvers, er félagið hafði sett sér að markmiði að útvega félagsmönnum. Ábyrgðarheimild sú, er Alþingi samþykti í þessu skyni, nam allt að 320 þús. kr. Jafnfram var áskilið, að Ísafjarðarkaupstaður væri á undan ríkissjóði í nefndri ábyrgð, svo og að sjálfsögðu eigendur hvers skips, og að lokum skipin sjálf með 1. veðrétti. Eigendur hafa lagt til 1/5 hluta kaupverðs, svo ábyrgðin er ekki nema fyrir 4/5 verðsins, eins og áður segir. Bátarnir, sem keyptir hafa verið eru 5, smíðaðir í Risör í Noregi, með Elve vélum. Bátarnir komu hingað um og eftir áramótin. Þeir eru rúmlega 40 smálestir með 90 hesta vélum, lagleg skip og rúmgóð.
Þeir heita Ásbjörn, Ísbjörn, Sæbjörn, Valbjörn og Vébjörn. Eigendur bátanna eru fyrst og fremst skipstjórar þeirra, hvors um sig, og fleiri og færri menn í félagi með þeim. Hvert bátsfélag er sérstök og sjálfstæð deild innan Samvinnufélagsins, þannig að hvert bátsfélag ábyrgist einungis skuldbindingar sínar, nema að því leyti sem viðskiftin við Samvinnufélagið snertir. Bátarnir hafa reynst nokkuð dýrari en áætlað var í fyrstu, en ekki svo að ábyrgðarheimild Alþingis sé tæmd með þessum 5 bátum. Býst ég ekki við að aukið verði við fleiri bátum fyrst um sinn. Aðallánin til bátskaupanna eru fengin erlendis með góðum lánskjörum. Því hefir verið fleygt, að Alþingi hafi sýnt gáleysi með nefndri ábyrgð. En þegar þess er gætt að Ísafjarðarkaupstaður, eigendur skipanna, auk 1. veðréttar í skipunum, ganga á undan ábyrgð ríkissjóðs, þá verður ekki með sanngirni sagt, að Alþingi hafi sýnt óvarkárni í þessu efni. Að öðru leyti verður reynslan og framtíðin að sýna hvernig þessu reiðir af. Kreppur og erfið ár geta öllu grandað, þótt í aðalatriðum sé stefnt í rétta átt.

Ísafirði, 19. janúar 1929. Kristján Jónsson frá Garðsstöðum.

Ægir. 19 janúar 1929.

14.05.2017 10:13

Hólmsteinn ÍS 155.

Hólmsteinn ÍS 155 var smíðaður í Skipasmíðastöð Marselíusar Brenharðssonar á Ísafirði árið 1940. Eik og fura. 15 brl. 44 ha. Kelvin díesel vél. Eigandi bátsins var h/f Kaldbakur á Þingeyri frá 16 nóvember sama ár. Hólmsteinn var skotinn niður af þýska kafbátnum U-204 um 30 sjómílur út af Deild 31 maí árið 1941. Áhöfnin, 4 menn fórust í þessari fólskulegu árás. Kafbátsmönnum hefndist stuttu síðar fyrir þetta níðingsverk.


Hólmsteinn ÍS 155.                                                               (C) Jón Bjarnason. Mynd úr safni mínu.

                    Nýr vélbátur

Í þessari viku hljóp af stokkunum í skipasmíðastöð Marselíusar Bernharðssonar hér á Ísaflrði nýr vélbátur, Hólmsteinn að nafni, 14,03 smálestir. Báturinn er úr eik og með sama lagi og Ðísirnar og Páll Pálsson frá Hnífsdal. Í bátnum er ensk vélartegund, og heitir hún Kelvin. Eigandi þessa báts er nýtt hlutafélag á Þingeyri í Dýraflrði. Það heitir Kaldbakur. Í stjórn þess eru Edvard Proppé, Matthías Guðmundsson vélaverkfræðingur og Óskar Jóhannesson hreppstjóri, sem gekkst fyrir stofnun félagsins og er formaður stjórnarinnar. Skipstjóri á bátnum verður Björn Jónsson frá Þingeyri, Jóhannssonar.
Báturinn er heitinn eftir Jóni Hólmsteini Guðmundssyni, lengi bónda á Granda í Brekkudal, föður Guðmundar, sem nú er skipstjóri á e. s. Eddu. Jón Hólmsteinn var lengi skipstjóri á seglskipum frá Þingeyri, aflamaður í bezta lagi og stjórnandi ágætur. Hann var. lengst skipstjóri á skonnortunni Phönix, sem áður hét Rósamunda, en það skip hafði einkennisbókstafína ÍS 155, og
hefir Hólmsteinn hlotið þá í arf. Hólmsteinn er hin fríðasta og vandaðasta fleyta, og er þess að vænta, að honum fylgi gæfa og gengi svo sem nafna hans Jóni Hólmsteini. Færi betur, að Dýrflrðingar gætu sem fyrst bætt við sig svo sem tveimur, þremur bátum af svipaðri stærð og þessi er og ekki síður vönduðum að allri gerð.

Skutull. 16 nóvember 1940.

       Óttast um bát með 4 mönnum

"Vjelbáturinn "Hólmsteinn", 14 smálestir að stærð, réri frá Þingeyri s.l. föstudag, en hefir ekki komið fram síðan, og er farið að óttast um afdrif bátsins og fjögra manna, sem á honum voru. Veður var hið besta fyrir Vesturlandi þangað til í gær, að nokkuð hvesti og komst vindurinn upp í 6-7 vindstig, og er því næsta óskiljanlegt, hvað orðið hefir að hjá bátnum. Vjelbátur frá Þingeyri fór að leita ,,Hólmsteins" á hvítasunnudag. Fundu bátverjar 6 bjóð af lóð ,,Hólmsteins", en hann var alls með 14 bjóð. Slysavarnafjelagið hefir beðið skip að svipast um eftir bátnum, en hann hefir ekki fundist. Flugvjelin Haförnin ætlaði kl. 3 í nótt til að leita bátsins.

Morgunblaðið. 4 júní 1941.

     Hólmsteinn ÍS 155 skotinn niður

Föstudaginn 30.maí 1941 fór Hólmsteinn í hefðbundinn róður út af Vestfjörðum. Um borð voru fjórir þaulvanir sjómenn og veður hið ákjósanlegasta til fiskveiða á miðunum vestur af Dýrafirði. Síðan spurðist ekkert til Hólmsteins né áhafnarinnar og í landi var fólk farið að óttast um hann. Bátur var þá sendur frá Þingeyri til leitar ásamt varðskipinu Óðni. Einnig leitaði flugvél (Haförninn) á stóru svæði, en ekkert fannst nema 6 bjóð. Þann 5 júní fann síðan vélbáturinn Kveldúlfur frá Hnífsdal tvo tóma lóðastampa (hálftunnur) um 28 sjómílur NV af Deild.(beint út af Dýrafirði) og talið var víst að lóðastamparnir væru frá Hólmsteini komnir.
Það vakti athygli manna að lóðastamparnir frá Hólmsteini vor með kúlnagötum, auk þess sem í þeim fannst sprengjubrot sem benti til þess að skipverjar á Hólmsteini hefðu lent í skothríð. Það var hald manna að Hólmsteinn hafi óvart lent á átakasvæði Þýskra og Breskra herskipa sem börðust nú um yfirráðin yfir Atlantshafi.
Hólmsteinn hafði verið við fiskveiðar út af Dýrafirði í sæmilegu veðri þegar Walter Kell foringi á kafbátnum U-204 varð var við Vb.Hólmstein. Um kl 5:15 um morguninn (31.maí) kom kafbáturinn úr kafi og réðst á fiskibátinn fyrirvaralaust með vélbyssu og sökkti honum. Stóð árásin í um klukkustund. Í árásinni fórust einnig skipverjarnir fjórir.
Hólmsteinn var fyrsta fórnarlamb Walter Kell á kafbátnum U-204. Erfitt er að glöggva sig á hvað Walter gekk til með að ráðast á svo lítilfjörlega bráð sem augljóslega hafði engan tilgang og hafði í raun ekkert með gang styrjaldarinnar að gera. Hinsvegar höfðu þjóðverjar lýst því yfir að N-Atlantshafið væri ófriðarsvæði og að öll skip og bátar sem þar færu um væru lögmæt skotmörk.
Skipverjar á Hólmsteini voru:
Ásgeir Sigurðsson formaður frá Bolungarvík, Níels Guðmundsson, Helgi Jóhannsson og Guðmundur Kristjánsson, allir frá Þingeyri.
Vélbáturinn Hólmsteinn ÍS 155 var 14 tonna eikarbátur, gerður út frá Þingeyri vorið 1941. Eigandi var Kaldbakur hf.
Walter Kell var fæddur 14.desember 1913. Hann fórst með kafbátnum U-204 þann 19 oktober 1941 þegar honum var sökkt af korvettunni  HMS Mallow.

Sagnabrunnurinn. 10 júlí 2010.


13.05.2017 10:34

B. v. Glaður RE 248. LCJV.

Glaður RE 248 var smíðaður hjá Schiffsbau Geselleschafts Unterweser í Lehe (Bremerhaven) í Þýskalandi árið 1921. 316 brl. 600 ha. 3 þennslu gufuvél. Smíðanúmer 188. Eigendur voru feðgarnir Sigfús Blöndahl og Magnús Th.S.Blöndahl frá vori 1922. Þeir keyptu skipið í þýskalandi ásamt öðrum togara sem var Gulltoppur RE 247. Fljótlega var stofnað félag um rekstur skipanna og hét það h/f Sleipnir. Voru skipin gerð út frá Reykjavík. Skipið var selt í árslok 1925, Ólafi Jóhannessyni & Co á Patreksfirði, skipið hét Leiknir BA 151. Togarinn strandaði austan Kúðaóss 21 nóvember árið 1931. Áhöfnin, 19 menn, bjargaðist á land með hjálp heimamanna í Álftaveri en skipið eyðilagðist. Enn í dag má sjá í flak Leiknis í sandinum þar austurfrá.

Glaður RE 248.                                                                                (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Glaður RE 248.                                                                                (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Leiknir BA 151.                                                                                             Mynd í minni eigu.

Leiknir BA 151.                                                                               (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Togarinn "Leiknir" strandar við Kúðaós. 

                      Mannbjörg 

Fyrir fáum dögum barst hingað sú fregn, að togarinn »Leiknir« frá Patreksfirði hefði hefði strandað við Kúðaós, fram af Álftaveri. Fregn þessi hafði borist með loftskeyti frá togaranum, og hafði Loftskeytastöðin í Reykjavik náð fregninni. Var sýslumanninum í Skaftafellssýslu þegar tilkynnt um strandið, en hann gerði ráðstafanir til þess, að Álftveringar færu á strandstaðinn. Þeir voru komnir á strandstaðinn kl. 9-10 . Loftskeytastöðin hér í bænum hafði samband við »Leikni« til kl. 2; taldi skipstjóri víst, að skipverjar kæmust allir í land með fjöru. Kl. um 1 voru 6 skipverjar komnir á land. Aðstandendur skipverja voru mjög áhyggjufullir er ekkert fréttist siðari hluta dags en áður dimma tók, fréttist að allir væru komnir á land. Þau fara að verða nokkuð mörg slysin á sjó og haldi þau áfram líkt og hin siðustu 6 ár, má eiga það vist, að erlendu félögin, sem endurtryggja skaða hér, hækki svo iðgjöld að til vandræða horfi fyrir skipaeigendur. Sjótjón hin siðustu 6 ár eru þessi og aðeins nefndir togarar:
»Leifur heppni« 8. febr. 1925. Fórst á rúmsjó.
»Ása« 20. des. 1925. Við Jökul. '
»Eiríkur rauði« 2. marz 1927. Við Sandana.
»Ása« 3. apríl 1927. Við Grindavík.
»Austri« 7. sept. 1927; Við Vatnsnes nyrðra.
»Jón forseti« 27. febr. 1928. Við Stafnes.
»Menja« 12. júní 1928. Sökk á rúmsjó.
»Apríl« 1. des. 1930. Fórst á rúmsjó.
»Barðinn« 21. ágúst 1931. Við Þjót.
»Leiknir« 21. nóvember. Við Kúðaós.
Þannig lítur þessi sorglegi listi út. Frá 1. desember 1930 til 21. nóvember 1931, er tæpt ár og á því farast 3 dýr skip og 10 togarar, sumir að heita nýir, síðan árið 1925. Hið siðasta strand, »Leiknis« er órannsakað er Ægir verður prentaður, en 23. nóvember sendi Sjóvátryggingarfélag Íslands reyndan skipstjóra, austur á strandstaðinn og varðskipið »Ægir« mun gera tilraun til að ná skipinu út. Sjóréttur var haldinn í Vík í Mýrdal hinn 24. nóvember og framhaldspróf mun haldið hér í Reykjavik. Á þrem mánuðum hafa 2 togarar strandað, sem vátryggðir hafa verið hjá Sjóvátryggingarfélagi Íslands fyrir um 600 þúsund krónur.
»Leiknir« var smíðaður í Þýzkalandi árið 1921 fyrir hlulafélagið Sleipni í Reykjavik, og hét fyrst »Glaður«. Var hann 316 smálestir brúttó. Fyrir nokkrum árum seldi Sleipnir skipið, Ólafi Jóhannessyni & Co. á Patreksfirði, og hefur það síðan verið gert út þaðan.

Ægir. 11 tbl. nóvember 1931.



11.05.2017 20:33

Veitt í salt á Barða NK í Barentshafi sumarið 1994.

Hér eru nokkrar myndir sem ég tók í saltfisktúr á Barða NK 120 í smugunni í Barentshafi í ágúst og september árið 1994. Hann gat nú gefið sig annað slagið  sá guli, en annars var reytingur eða alger ördeyða. Ég er með nokkrar myndir aðrar sem ég set inn hér á síðuna á næstunni. Eru það myndir af áhöfninni og af millidekkinu svo eitthvað sé nefnt. 

Trollið tekið og aflinn vænn þorskur.                                               (C) Þórhallur S Gjöveraa. 1994. 


Trollið látið fara.                                                                         (C) Þórhallur S Gjöveraa. 1994.


Sigurður Sveinsson bátsmaður aftur í skut, Daði Benediktsson og síðuhöfundur á góðri stundu á dekkinu á Barða NK 120.                                                          (C) Þórhallur S Gjöveraa. 1994.


Gott hal á leið upp rennuna.         Þórhallur S Gjöveraa. 1994.
Flettingar í dag: 211
Gestir í dag: 20
Flettingar í gær: 1134
Gestir í gær: 51
Samtals flettingar: 1062836
Samtals gestir: 76985
Tölur uppfærðar: 11.12.2024 12:52:48