Mesta björgunarafrek Íslenskra sægarpa

         breska hjálparbeitiskipinu "Andania"

Þegar skipverjar á b. v. "Hafstein " björguðu síðastliðið haust skipshöfninni af þýska skipinu Bahia Blanca, sem fórst í ís undan Vestfjörðum, var það réttilega talið mesta björgunarafrek, sem íslendingar  höfðu unnið . Nú hefir verið unnið annað björgunarafrek, sem tekur hinu fram. Skipverjar á b.v. Skallagrími björguðu 350 breskum sjóliðum, er skipi þeirra hafði verið sökkt með tundurskeyti. Tíðindamaður Vísis átti í morgun tal við Guðmund Sveinsson, skipstjóra á b.v. Skallagrími. Guðmundur lætur lítið yfir þessu afreki sínu og pilta sinna, finnst það vera innifalið í dagsverkinu og óþarfi að vera að skrifa langar blaðagreinar um það. En slíkar afrekssögur eiga ekki að liggja í þagnargildi, enda er þetta einstakur viðburður og sjálfsagt að honum sé á lofti haldið.
Fer hér á eftir frásögn Guðmundar:
 "Við vorum á útleið, er við mættum stóru skipi, sem gaf okkur til kynna, að það vildi hafa tal af okkur. Þetta var að morgni dags. Þegar skip stöðva okkur, spyrja þau venjulega, hvaðan við séum að koma, og hvert förinni sé heitið, en að þessu sinni var brugðið út af þessari venju. Sagði skipstjórinn okkur, að hann hefði ástæðu til þess að ætla, að breskt skip hefði orðið fyrir kafbátsárás 40-50 mílur vestur af þeim stað, sem við vorum staddir á. Vorum við beðnir að halda á vettvang til þess að reyna að bjarga skipshöfninni, ef því yrði við komið.
Mun skipið, sem talaði við okkur, ekki hafa þótt óhætt fyrir sig að fara þangað, vegna kafbátahættunnar, en auðvitað gat þetta verið alveg jafn hættulegt fyrir okkur. En hinsvegar gátum við ekki neitað að verða við þessari hjálparbeiðni, snerum við og komum að hinu sökkvandi skipi eftir um fimm klukkustunda siglingu. Veður var dágott, vindur að vestan 3 stig og nokkur undiralda. Skipstjórinn á hjálparbeitiskipinu, sem reyndist vera Andania (13.950 smál., smíðað 1922) vildi ekki yfirgefa skip sitt, kvaðst ekki mega það, meðan það væri enn ofansjávar. En það sökk smám saman og var horfið um kl. 7 um kveldið.  Komust allir skipverjar í bátana, fjórtán að tölu. Skipverjar voru alls 350 eða 353 að tölu og komst ég aldrei að því, hvor talan var réttari.
Tveir þeirra voru allsærðir og voru á sjúkrabörum. Björgunin tókst alveg slysalaust, en engum bátanna var hægt að bjarga. Var engin leið að taka neinn þeirra upp, sakir þrengsla. Þótti mér það þó súrt í brotið, því að tveir þeirra voru einkar fallegir og rennilegir vélbátar, eins og þeir, sem notaðir eru til þess að flytja farþega skemtiferðaskipanna, sem hér koma, milli skips og bryggju. Þegar allir voru komnir um borð hjá okkur og haldið var af stað, fór veðrið að versna, hvesti af suðvestan. Var Bretunum komið fyrir hvar sem var, jafnvel í kolaboxunum og á öllum hugsanlegum stöðum öðrum, jafnvel inni í skápum. Við tjölduðum yfir "keisinn" og bátadekkið, svo að mennirnir gæti verið í skjóli þar, vélarúmið var fult af þeim, svo að ekki var hægt að þverfóta þar, lúkarinn var fullur og sama var hægt að segja um hvern einasta stað á skipinu. Hvergi var hægt að drepa niður fingri.
Til allrar hamingju voru þetta vel agaðir sjómenn, því að annars hefði þetta ekki gengið jafnvel og raun ber vitni. Það hefði sannarlega verið öðru máli að gegna, ef við hefðum orðið að bjarga fólki af farþegaskipi. Skipstjórinn breski sagði mér, að þeir hefði aldrei komið auga á kafbátinn og skipverjar myndi varla hafa vitað, hvaða skip það var, sem þeir sökktu. Kvaðst hann gera ráð fyrir, að skotið hefði verið á skipið úr 4000 feta færi. Eitt tundurskeyti hæfði, en auk þess komu skipverjar auga á loftrákir úr þrem tundurskeytum, sem misstu marks. Um daginn fylgdist Sunderland-flugbátur með okkur um tíma, en daginn eftir hittum við tundurspilli. Var þó ekki strax hægt að hugsa um að koma mönnunum um borð í hann vegna veðurs og voru Bretarnir um borð hjá okkur í 36 klukkustundir. Allan þann tíma var ekki hægt að elda neinn mat, og var aðeins hægt að hita te og kaffi.
En bresku sjómennirnir höfðu kex í fórum sínum, sem verið höfðu í skipsbátunum svo að enginn þurfti að svelta. Loks batnaði þó veðrið og var þá ákveðið að reyna að koma Bretunum um borð í tundurspillinn. Tókst það ágætlega, en það var ekki fyrr en þeir voru komnir um borð þangað, að okkur varð ljóst hvílíkur feikna fjöldi hafði verið um borð hjá okkur. Það var blátt áfram ótrúlegt, að allir þessir menn skyldu hafa komist fyrir í litla skipinu okkar, enda hafði breski skipstjórinn orð á því við mig. Fór hann síðastur frá borði og sagði áður en hann fór: "Hvar höfum við eiginlega getað komið öllum þessum mönnum fyrir?" Var það að undra þótt hann spyrði? Þegar Bretarnir voru komnir um borð í tundurspillinn, kvöddu þeir okkur með húrrahrópum og hélt hann síðan á brott, en við héldum leiðar okkar." Lýkur hér frásögn Guðmundar og munu allir á eitt sáttir um, að hér hafi verið unnið afrek, sem á lofti mun vera, meðan Íslendingar sækja sjóinn og leggja ótrauðir til baráttu við ægi til þess að draga björg í bú.
Í breskum fregnum hefir verið skýrt frá þvi, að kafbáturinn hafi komið upp tvisvar.Í siðara sinnið skutu skyttur Andania á hann og hæfðu turninn. Sprenging varð í kafbátnum og fórst hann. Öllum skipverjum á Andania var bjargað, en ekki greint frá hvaða skip gerði það.

Vísir. 27 júní 1940.