28.05.2017 09:53

B. v. Hannes ráðherra RE 268. LBCM / TFHC.

Hannes ráðherra RE 268 var smíðaður hjá Cook Welton & Gemmell Ltd í Beverley á Englandi árið 1926 fyrir h/f Alliance í Reykjavík. 445 brl. 800 ha. 3 þennslu gufuvél. Hannes ráðherra mun hafa verið fyrsti Íslenski togarinn sem stundaði veiðar á fjarlægum miðum í Norðurhöfum. Var það við Bjarnarey laust fyrir 1930. Togarinn strandaði á Músaskerjum við Brautarholt á Kjalarnesi 14 febrúar árið 1939. Áhöfnin, 18 menn, bjargaðist í skipsbát og þaðan um borð í björgunarskútuna Sæbjörgu. Togarinn var á heimleið frá Englandi eftir söluferð og villtist af leið til Reykjavíkur. Skipið eyðilagðist á strandstað.


B.v. Hannes ráðherra RE 268 að veiðum.                                     (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Hér fyrir neðan eru tvær frásagnir sem Finnur Daníelsson skipverji á Hannesi ráðherra skrifaði um veru sína á togaranum og birtust þær í Víkingnum, 8 tbl. 1985.

      Hannes ráðherra verður fyrir áfalli

Ég ætla að lýsa hér tveim atvikum er komu fyrir á þeim árum sem ég var háseti á Hannesi ráðherra, RE 268. Hið fyrra gerðist er við vorum á heimleið frá Englandi um miðjan janúar 1934. Við áttum stutt eftir vestur fyrir Dyrhólaey, á var stórviðri af austan eða aust-suðaustan og það var lensað með hægri ferð. Klukkan tólf á hádegi vorum við að koma á vakt og urðum að sæta lagi og fara eftir lúgunum upp á spilið og síðan á brúarvæng. Ég leysti af við stýrið og nokkrum mínútum síðar sást til stórbrots. Skipinu var snúið hart til stjórnborða uppí sjó og vind, en þegar brotið lenti á stjórnborðskinnungi skipsins, þá var það fallið, en aflið var það mikið að það kastaði Hannesi á bakborðshlið, þannig að sjór rann inn um glugga á brúnni, er var opin til hlés. Lanternubrettið sem var útslegið fór af og luktin með, stöng er var á afturmastri, er hélt uppi loftneti, fór af við höggið, þ.e. brotnaði og fór fyrir borð og hékk á stögum. Urðum við að höggva hana frá, því við náðum henni eigi inn.
Kolin köstuðust úr stjómborðsboxi yfir í bakborða og einnig frammá fýrpláss og skipið fékk mikla slagsíðu til bakborða. Vaktin sem var komin frammi, kom strax upp og afturí og við unnum allir við að færa kolin yfir til stjórnborða. Skipinu var haldið upp í sjó og vind meðan á þessu stóð, því það tók nokkurn tíma að rétta það við. Vegna þess að loftnetið slitnaði frá, vorum við sambandslausir.
Þetta var nú eina hættulega atvikið er kom fyrir á þessum árum. Það bilaði eigi neitt eða brotnaði, þannig að sjór kæmist niður í skipið. Brotið var hrikalega stórt, það stærsta er ég hefi séð á mínum sjómannsferli. Allan timann meðan við unnum við að rétta skipið, var Guðmundur skipstjóri einn í brúnni. Markús sonur hans, síðar skipstjóri, var með föður sínum þessa Englandsferð, þá tíu ára gamall. Síðdegis gekk veður niður og þá var hægt að koma upp loftneti og loftskeytamaðurinn gat tengt það við sín tæki. Síðan var haldið heim til Reykjavíkur og komið þangað daginn eftir.


B.v. Hannes ráðherra RE 268.                                                    (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

    Óveðrið þegar vitaskipið Elbe 1 fórst

Annað eftirminnilegt atvik gerðist í Þýskalandi í október 1936. Við vorum komnir til Bremerhaven til að selja þar ísvarinn fisk, en með því að það voru tveir eða þrír togarar þaðan sem áttu að selja sama daginn, þá varð að ráði að Hannes var látinn fara til Cuxhaven og landa þar, þvi þar áttu engin önnur skip að selja. Á leiðinni til Cuxhaven fór veður vaxandi af norð-vestan en þangað komum við síðdegis og hófst löndum um kvöldið. Um kvöldið og nóttina gerði hið versta veður af norð-vestan með þrumum og eldingum. Þrýstingurinn á sjónum var það mikill upp fljótið að flæddi uppá götur í Cuxhaven og vorum við skipverjar sem vorum í landi, kallaðir um borð til að binda skipið betur og vinna að ýmsu í sambandi við það.
Við hásetarnir vorum látnir hjálpa til við að koma fiskikössum á markaðnum uppá flutningatæki, því þeir bókstaflega flutu upp, slíkur var þrýstingurinn á sjónum upp fljótið. Veðurhæðin var ofsalega mikil og varla stætt í verstu hryðjunum. Hávaðinn í þrumunum var ærandi, engu líkara en björg væru að rifna og bjart sem að degi til, þegar eldingarnar gengu yfir. Loftið var hrikalegt, með æðandi skýjabólstrum og ýmsum litbrigðum. Þessi djöfulgangur lofts og lagar stóð mikinn hluta nætur. Það sorglegasta og um leið eftirminnilegasta er gerðist þessa nótt, var varðandi vitaskipið Elbe 1 sem legið hafði fyrir sínum múrningum og flætt fyrir hinum æðisgengnu brotsjóum er æddu upp fljótið á móti straumi. Að sögn manna á skipum er lónuðu í nánd við Elbe 1, höfðu verið mjög djúpir öldudalir og æðandi brotsjóirnir hvolft sér yfir skipið og sökkt því og Ijós þess þar með horfið sjónum þeirra. Eigi var hægt að koma við neinum björgunaraðgerðum vegna veðurofsa og náttmyrkurs.
Vitaskipið svaraði ekki kalli og þótti þá sýnt hvað orðið var. Daginn eftir var mikill sorgardagur um allt Þýskaland og hjá öllum sjófarendum er notið höfðu þess öryggis er skipið veitti, þar sem Ijós þess sást er skip komu af hafi. Þarna hafði það legið við múrningar og skipverjar unnið sín skyldustörf, svo árum skipti, en nú var það horfið af yfirborði sjávar. Er við fórum niður fljótið daginn eftir, var það sannarlega þögul skipshöfn er horfði á auðan sjóinn þar sem Elbe 1 hafði verið. Slíkar stundir gleymast eigi.


B.v. Hannes ráðherra RE 268 á leið til síldveiða.                                             Mynd úr safni mínu.


Áhöfnin á Hannesi ráðherra RE 268.                                                     (C) Arnbjörn Jóhannesson.


B.v. Hannes ráðherra RE 268.                                                  Málverk eftir Jón Guðmundsson.

    Hannes ráðherra" strandar við Kjalarnes

Togarinn "Hannes ráðherra" strandaði nokkru eftir miðnætti í nótt á Músarsundi við Kjalarnes. Var togarinn að koma frá Englandi á innsiglingu til Reykjavíkur. Togarinn fjekk strax talsamband við loftskeytastöðina hjer. Skipverjar vissu í upphafi ekki glögglega hvar þeir voru, hjeldu jafnvel að skipið hefði strandað nálægt Gróttu. Veður var mjög dimmt. Báðu þeir um að send yrðu skip til þeirra hið fyrsta.
Brátt kom á daginn, að togarinn var við Kjalarnes. Skipstjórinn Guðmundur Markússon hafði ekki farið með togaranum í þessari Englandsferð. Fjekk hann talsamband við skipið. Lagði hann svo fyrir, að kynt yrði bál á þilfari skipsins. Nokkru síðar sást bálið hjerna frá hafnarskrifstofunni. Talsamband hjelst milli togarans og Loftskeytastöðvarinnar einn hálftíma eftir að togarinn strandaði. En þá var kominn sjór í vjelarrúm skipsins, svo slökkt var undir vjelinni, svo ljós sloknuðu og loftskeytasamband þvarr. En nokkru seinna tókst loftskeytamanni að koma á talsambandi að nýju með batteríum. Meðan þessu fór fram lagði Sæbjörg af stað á strandstaðinn, og hafnarbáturinn Magni litlu síðar. Þetta var kl. að ganga tvö. Logn var á strandstaðnum, er skipin komu, en talsverð alda. Eigi var talið að skipverjar á Hannesi ráðherra væru í neinni lífshættu. Frá Brautarholti á Kjalarnesi var símað í nótt, nokkru eftir að togarinn strandaði. Var sagt þaðan, að hann væri um 500 metra frá landi um háflóð. Flóð var kl. 2. Jón Bergsveinsson og Guðmundur Markússon skipstjóri fóru landveg á strandstaðinn með björgunartæki á vörubíl, línubyssu og annað, til þess að vera þar viðbúnir, ef þess þyrfti með, að taka mennina í land í björgunarstól.
Kl. 3.30 átti blaðið tal við Ólaf Bjarnason í Brautarholti. Logn var þar þá, en þung alda. Sagði hann, að togarinn myndi vera 500 metra frá landi. En þegar væri hálffallið út, um kl. 6 f. h., yrði hægt að komast út á klett, sem ekki væri nema 2-300 metra frá skipinu. Fyrir þann tíma verður björgunarsveitin með línubyssuna komin uppeftir. Magni sneri við aftur vegna þoku, en Sæbjörg er nálægt togaranum og hefir talsamband við hann. Fullvissa skipverjar á Hannesi ráðherra skipverja á Sæbjörgu um það, að engin lífshætta sje á ferðum.
Klukkan 4.45 voru allir skipverjar af Hannesi ráðherra komnir um borð í Sæbjörgu. Þótti ekki ráðlegt að vera lengur í togaranum. Því fóru þeir í björgunarbát frá Hannesi ráðherra út í Sæbjörgu. Voru farnar tvær ferðir. Í fyrra skifti komu þeir til Sæbjargar kl. 4. Skiluðu þá af sjer 8 togaramönnum. 4 reru til baka í togarann. 14 fóru síðan í björgunarbátnum. Allir sluppu heilir á húfi í björgunarskútuna, að því er blaðið frjetti síðast. Ægir fór hjeðan kl. 4 í nótt á strandstaðinn, til þess að athuga um björgun á togaranum. Um horfur á því er blaðinu ekki kunnugt

Morgunblaðið. 14 febrúar 1939.








Skrifað af Þórhalli S Gjöveraa.
Tengill á færslu
Bæta við áliti
Flettingar í dag: 1882
Gestir í dag: 116
Flettingar í gær: 421
Gestir í gær: 22
Samtals flettingar: 1192284
Samtals gestir: 83672
Tölur uppfærðar: 31.3.2025 22:39:31