Síldarrannsóknarskipið Árni Friðriksson RE 100 var smíðaður hjá Brook Marine Ltd í Lowestoft á Englandi árið 1967 fyrir Hafrannsóknarstofnun í Reykjavík. 474 brl. 2 x 498 ha. MAN díesel vélar. Skipið var selt til Færeyja 4 september árið 2001. Árið 2005 hét skipið Mars Chaser og var þá skráð í Kingston á Jamaika sem gæsluskip. Ekki er mér kunnugt um hvar skipið er niður komið í dag eða hvort það sé komið í hinn illræmda pott.

Árni Friðriksson RE 100 í Reykjavíkurhöfn.                               (C) Vigfús Markússon. Brimbarinn.

 Síldarrannsóknaskipið "Árni Friðriksson"

Undanfarin ár hefur veiðisvæði íslenzkra síldveiðiskipa aukizt hröðum skrefum. Jafnframt þessu hefur veiðitímabilið einkum norðanlands og austan tvöfaldast. Af þessum sökum hefur þörfin á vel skipulagðri síldarleit vaxið ár frá ári. Öflugri síldarleit verður þó ekki haldið uppi nema á góðum og hentugum skipum, sem eingöngu eru til þessarar starfsemi ætluð. Fram til ársins 1965 var síldarleit eingöngu rekin með varðskipinu Ægi og á leiguskipum, sem voru misjafnlega vel útbúin og sum þeirra því óhentug til starfsins, svo að ekki sé meira sagt. Í ársbyrjun 1965 var svo 250 lesta skip, v.s. Hafþór, afhentur síldarleitinni til fullra umráða. Hann hefur síðan verið búinn nýjum siglinga- og leitartækjum og hefur reynzt hið bezta í leitinni, enda var góð reynsla fengin áður af sams konar skipi, v.s. Pétri
Thorsteinssyni, sem leigður var til síldarleitar á árunum 1962-1965.

Árni Friðriksson RE í smíðum í Lowestoft.                                     (C) Hjálmar R Bárðarson.
  
Þeim, sem til þekkja, var þó Ijóst, að auk Hafþórs var mikil nauðsyn á að fá nýtt skip sérstaklega smíðað til síldarleitar, enda myndi slíkt skip gegna forystuhlutverki í síldarleitinni og koma í stað Ægis. Hafði máli þessu oft verið hreyft á fundum sjómannasamtakanna. 1 september 1965 ritaði Jakob Jakobsson ríkisstjórninni ítarlegt bréf um málið og óskaði þess, að hafin yrði smíði nýs síldarleitarskips Þegar á árinu 1966. Á aðalfundi Landssambands íslenzkra útvegsmanna, sem haldinn var í desember 1965, var samþykkt tillaga frá fulltrúum Eyfirðinga um smíði síldarleitarskips og fjáröflun til smíði þess. Skömmu síðar samþykkti þing Farmanna- og fiskimannasambands íslands sams konar tillögu. Einnig bárust samþykktir frá öðrum sjómannasamtökum varðandi málíð. Í þessum tillögum var gert ráð fyrir, að útvegsmenn, sjómenn og síldarkaupendur stæðu straum af byggingarkostnaði skipsins, sem síðar yrði afhent hinu opinbera til reksturs.


Árni Friðriksson RE og Skógey SF í Leirvík á Hjaltlandseyjum.                             (C) J. A. Hugson.  

Þá þegar hafði ráðuneytið falið Jakobi Jakobssyni að gera athuganir á smíði slíks skips og leita tilboða. Hinn 25. marz 1966 skipaði sjávarútvegsmálaráðherra fimm menn í nefnd, þá Guðmund Oddsson, Jón L. Arnalds, Kristján Ragnarsson, Svein Benediktsson og Jakob Jakobsson, formann. Hlutverk nefndarinnar var að taka ákvarðanir um smíði og kaup á síldarleitarskipi, og semja uppkast að frumvarpi til laga um innheimtu gjalds af síldarafurðum. Nefndin tók við þeim upplýsingum, sem Jakob Jakobsson hafði aflað og hélt áfram starfi hans. Nefndin samdi frumvarp til laga um smíði síldarleitarskips og um síldargjald. Frumvarp þetta var síðan samþykkt sem lög frá Alþingi í maímánuði 1966. Lögin gera ráð fyrir, að skipið verði eign ríkissjóðs og ábyrgist hann allar greiðslur og skuldbindingar vegna smíði þess. Síldargjald það sem lögin gera ráð fyrir rennur hins vegar í ríkissjóð, unz stofnkostnaður skipsins er að fullu greiddur. Ríkissjóður sér um innheimtu gjaldsins. Gert er ráð fyrir í lögunum, að það nemi 0,3% af útflutningsverði síldarmjöls og síldarlýsis, en 0,2% af útflutningsverði annarra síldar- og síldarafurða.


Árni Friðriksson RE 100.                                                                         Ljósmyndari óþekktur.
 
Eftir rækilega athugun komst nefndin að þeirri niðurstöðu, að hagstætt tilboð í fullkomið síldarleitarskip væri fáanlegt frá skipasmíðastöðinni Brooke Marine Ltd. í Lowestoft í Englandi. Lagði hún til, að tilboði þessu yrði tekið. Skip það, sem hér um ræðir, er í öllum aðalatriðum eins og rannsókna- og leitarskip, sem skipasmíðastöðin hefur þegar lokið smíði á fyrir brezku hafrannsóknirnar, en undirbúningur að smíði þess skips tók sérfræðinga langan tíma og var í alla staði mjög til hans vandað. Var nefndin þess fullviss, að hér væri um mjög hagstætt tilboð að ræða, ekki sízt vegna þess, að hér nytum við allrar þeirrar miklu undirbúningsvinnu, sem lögð var í brezka skipið og þess öryggis og hagræðis, sem í því felst, að skipasmíðastöðin hefur þegar smíðað sams konar skip. Ítarlegar athuganir höfðu verið gerðar á teikningum og smíðalýsingu skipsins og voru kallaðir til aðstoðar við það starf margir íslenzkir sérfræðingar. Ríkissjóður átti kost á allt að 80% af andvirði skipsins að láni og eru ársvextir 5%. Með hliðsjón af þessu tók ríkisstjórnin ákvörðun um smíði sildarleitarskipsins í samræmi við tillögur nefndarinnar. Samningar um smíði skipsins voru síðan undirritaðir hinn 17. maí 1966. Árni Friðriksson RE 100 er 450 rúmlestir, hann er um 41,4 m. langur, 9,7 m. breiður og um 4,6 m. djúpur. Aðalvélar skipsins eru tvær 498 ha M.A.N. dieselvélar, sem tengdar eru á einn öxul. Ljósavélar verða einnig tvær. Knýr önnur 125 kw riðstraumsrafal, en hin 28 kw rafal. Auk þess verður 125 kw rafall knúinn af aðalvélum. Skiptiskrúfa er sænsk af Ka Me Va gerð.


Árni Friðriksson RE 100 eftir breytingarnar árið 1990. Þar var m.a. byggt yfir afturþilfar skipsins, innréttuð ný rannsóknarstofa og skipt um togbúnað.                      (C) Hafrannsóknarstofnun.  

Í vélarúmi er hljóðeinangraður stjórn-og vinnuklefi, en auk þess er unnt að stjórna vélbúnaði frá lyftingu. Þar er einnig viðvörunarkerfi. Vélarúmið er allt hljóðeinangrað og allar vélar, gírkassi, dælur og rafalar eru á gúmmístoðum til að hindra titring í skipinu. Að utan hefur byrðingur skipsins verið gerður eins sléttur og kostur er. Hvorki verður ytri kjölur né veltibretti á skipinu. Í þess stað er svokallaður veltitankur eða geymir, sem nær þvert yfir skipið. Hann er hálffylltur af sjó og er ætlast til að sjórinn streymi jafnan á móti veltu skipsins og dragi allt að 50- 60% úr veltunni. Framangreindar ráðstafanir hafa verið gerðar til að leitarhæfni fiskileitartækjanna komi að sem beztum notum og góð starfsskilyrði verði fyrir hvers konar nákvæmnisvinnu um borð. Leitartækin verða af Simrad gerð. Í fyrstu verður aðalfiskritinn venjulegur S. B. Simrad Sonar (Stóri Simrad), en í ársbyrjun 1968 verður mun stærra leitartæki, sem nú er hafin smíði á, sett í skipið.


Mars Chaser í Tromsö í Noregi árið 2005.                                              (C) Hildur Pétursdóttir.  

Þetta nýja tæki er sérstaklega gert eftir okkar kröfum og óskum. Auk þeirra tæknilegu ráðstafana, sem þannig hafa verið gerðar til þess, að skipið geti sem bezt gegnt hlutverki sínu, er það einróma álit þeirra sem til þekkja að hér sé um mjög gott og traust sjóskip að ræða. Þá ber að geta þess, að skipið verður útbúið til skuttogs- og hringnótaveiða. Vindur verða frá Brattvág í Noregi. Tvær rannsóknastofur eru í skipinu, þar sem aðstaða verður til úrvinnslu nauðsynlegra gagna við síldarleitina o.fl. Smíðaverð skipsins er um 40 millj. kr. Smíði þess hófst síðla sumars 1966, og hinn 1. marz s.l. var það sjósett og gefið nafnið Árni Friðriksson, en hann var fyrsti forstöðumaður Fiskideildar Atvinnudeildar Háskólans og síðar framkvæmdastjóri Alþjóðahafrannsóknaráðsins í mörg ár. Mesta afrek dr. Árna á sviði síldarrannsókna má tvímælalaust telja kenningar hans um hinar miklu síldargöngur milli Íslands og Noregs. Dr. Árni Friðriksson lézt á s.l. hausti. Skipið var afhent hinn 5. þ.m. og gekk 12,9 sjómílur í reynsluferð.

Ægir. 16 tbl. 15 september 1967.