02.04.2018 16:12

Sæmundur SK 1. TFOQ.

Vélbáturinn Sæmundur SK 1 var smíðaður í Hallevikstrand í Svíþjóð árið 1946. Eik. 53 brl. 170 ha. Polar díesel vél. Eigandi var Útgerðarfélag Sauðárkróks h/f á Sauðárkróki frá 9 maí sama ár. Báturinn var seldur 5 nóvember 1955, Steindóri Péturssyni í Keflavík, hét Sæmundur KE 9. Ný vél (1955) 280 ha. MWM díesel vél. Seldur 6 janúar 1961, Hlutafélaginu Faxa í Keflavík, hét Gunnfaxi KE 9. Báturinn sökk um 12 sjómílur norðvestur af Eldey 16 mars árið 1964. Áhöfnin, 6 menn, bjargaðist um borð í vélskipið Helga Flóventsson ÞH 77 frá Húsavík.


Sæmundur SK 1. Sauðárkrókur í baksýn.                                                    (C) Kristján Runólfsson.

                     Sæmundur SK 1  

 Lýsing samkvæmt fyrstu skipaskrá: Lengd 20,22 metrar. Breidd 5,21m. Dýpt 2,20m. Stærð rúmlestir 53 brúttó. Tala þilfara 1, siglna (mastur) 2, lóðrétt stefni og sporbaugslagað hekk. Skrokkurinn með sléttsúð (plankabyggður) úr eik og innsúð talin fullkomin. Þá er í afturskipi káeta fyrir yfirmenn, lúkar í framskipi fyrir háseta og þar var einnig eldunaraðstaða. Þá var einnig kortaklefi (bestikk) aftast í stýrishúsi með koju fyrir skipstjóra. Í bátnum var aðalvél af gerðinni Polar Diesel 170 hestöfl smíðuð árið 1946 með tilheyrandi skrúfubúnaði. Ekki var um ljósavélar í bátum af þessari stærð að ræða á þessum tíma heldur rafall reimdrifinn frá aðalvél, oftast 32 volta spenna.
Búnaður á þilfari var spil með tveimur tromlum og koppum sitt hvoru megin. Öxuldrifið frá aðalvél notað sem snurpuspil á síldveiðum en togspil væri báturinn á togveiðum. Þá var einnig svokallað línuspil framarlega á þilfarinu nærri stjórnborðslunningu og var það notað við línu og netadrátt en algengt var að bátar frá norðurlandi færu suður á vetrarvertíð á þessum tímum.
Í stýrishúsi var ekki mikill tækjabúnaður fyrir utan stjórntæki fyrir vél og áttaviti. Í besta falli dýptarmælir og þá oftast Kelvin Huges neistamælir sem virkaði nú ekki alltaf. Þá var að sjálfsögðu stýri í stýrishúsinu og var tegund þess svokölluð keðjustýri þar sem keðja lá í keðjuhjóli framan við stýrishjól og þaðan í rörum ofandekks þar til hún tengdist stýrisás í skut bátsins. Ekki eru til heimildir um heimsiglingu bátsins en fyrsta lögskráning fer fram hjá Sýslumannsembætti Skagafjarðarsýslu þann 26. júní 1946.
Skipstjóri Finnbogi Halldórsson frá Siglufirði, stýrimaður Helgi Einarsson frá Akranesi, síðar Sauðárkróki og fyrsti vélstjóri Ásgeir Ágústsson frá Eskifirði. Báturinn var í eigu Útgerðarfélags  Sauðárkróks til ársins 1955 er hann var seldur til Keflavíkur og er afsal til handa Steindóri Péturssyni dagsett 3/11 ´55.
Meðan báturinn var í eigu ÚS (hins fyrra) var hann á síld á sumrin og gekk vel og var hann oft með aflahærri síldarbátum. Þess utan var hann á togveiðum og þá aðallega hér innfjarða á Skagafirði, þó mátti hann ekki vera fyrir innan eyjar þó ef til vill hafi verið misbrestur á því.
Þeir eru nú ekki margir eftirlifandi sem voru skipverjar á Sæmundi á þessum tíma en einn af þeim er Sigurfinnur Jónsson frá Steini á Reykjaströnd og man hann vel þessa tíma. Finnbogi Halldórsson var skipstjóri á Sæmundi þar til í júlí 1947 að hann tekur við skipstjórn á vélbátnum Eiríki SK 2 sem var í eigu sama félags. En við skipstjórn á Sæmundi SK 1 tók Stefán Sigurðsson, Sauðárkróki en einnig var Jón Guðjónsson, frá Siglufirði, skipstjóri með bátinn á síldveiðum.
Eftir komuna til Keflavíkur hélt hann sama nafni en skipt var um vél í bátnum árið 1955 og sett var í hann Mannheim vél 280 hestöfl. Áfram var báturinn í Keflavík en fékk síðar nafnið Gunnfaxi KE 9. Endalok bátsins urðu svo þau að 16. mars 1964 sökk hann og er þess getið að mannbjörg hafi orðið.

Feykir.is 13 ágúst 2017
Steinar Skarphéðinsson skrifar um gamla báta.


Sæmundur SK 1.                                                                               (C) Steinar Skarphéðinsson.

      Útgerðarfélag Sauðárkróks h/f

Útgerðarfélag Sauðárkróks h.f., Sauðárkróki. Tilgangur, a) Að reka útgerð. b) Að sjá um verkun, hagnýtngu og sölu á afurðum félagsins. c) Að útvega vandaðar útgerðarvörur með sem hagfelldustum kjörum. Hlutafé: kr. 125.000,00. Stjórn:
Haraldur Júlíusson kaupmaður, Guðmundur Sveinsson fulltrúi, Magnús Bjarnason kennari, Gísli Vilhjálmsson útgerðarmaður og Kristófer Eggertsson skipstjóri.

Frjáls verslun. 9 árg. 4-5 tbl. 1947.


Sæmundur KE 9. TFOQ. Líkan Gríms Karlssonar.                           (C) Þórhallur S Gjöveraa.


Gunnfaxi KE 9 að sökkva.Skipverjar á leið í gúmmíbjörgunarbátinn. (C) Skipverji af Gunnfaxa.

     V/b Gunnfaxi sekkur út af Eldey  

Á milli klukkan átta og níu, að morgni 16. mars 1963, sökk v.b. Gunnfaxi KE 9, tólf sjómílur NV af Eldey. Skipverjar voru að draga línuna og höfðu dregið fimm bjóð, er lekans varð vart. Áhöfnin var öll á dekki nema skipstjóri, sem var í stýrishúsi. Veitti hann þvi þá athygli, að smurmælir vélarinnar tók að falla. Fór hann nú niður í vélarrúm og sá, að sjór var kominn allhátt upp á vélina, svo vélin var farin að banka, sem kallað er. Stöðvaðist vélin innan skamms. Skipverjar notuðu þá dekkdælu, en lekinn hélt áfram, og þeir höfðu ekki undan. Skipstjórinn, Sigurður Guðmundsson, sendi nú út hjálparbeiðni. Fljótlega kom v.b. Helgi Flóventsson Þ.H. til aðstoðar. Ekki var mjög hvasst en þungur sjór. Fóru fjórir menn af áhöfn Gunnfaxa yfir í Helga og notuðu til þess gúmbátinn. Skipstjóri og vélstjóri urðu síðan eftir í Gunnfaxa til að athuga möguleika á að bjarga bátnum.


Áhöfnin á Gunnfaxa KE 9. Frá v: Sigurður Guðmundsson skipstjóri, Skúli Bjarnason, Sverrir Bjarnason, Sigurður Jónsson stýrimaður, Svanur Jónsson vélstjóri og Victor Þórðarson matsveinn.
(C) Alþýðublaðið.  

En þær tilraunir báru ekki árangur. Yfirgáfu þeir bátinn innan stundar. Var ætlunin, að Helgi Flóventsson tæki Gunnfaxa í tog, en ekki varð af þvi. Lónaði nú Helgi hjá Gunnfaxa, uns séð varð að hann myndi sökkva. Sökk báturinn á u.þ.b. fjórum mínútum, kl. 12.25. Helgi Flóventsson hélt þegar til Keflavíkurog kom þangað kl. 15.35 síðdegis. Á Gunnfaxa voru sex menn. Skipstjórinn, Sigurður Guðmundsson, var frá Hafnarfirði. Sigurður var síðar með Þerney, sem strandaði í Keflavíkurhöfn 1970. Gunnfaxi var smíðaður í Svíþjóð 1946. Hann var fimmtíu og þrjár lestir að stærð, úr eik. Eigandi bátsins var Faxi hf. Axel Pálsson og synir hans: Birgir, Páll og Magnús. Allir búsettir í Keflavík.

Faxi. 1 mars 1988.


Flettingar í dag: 1257
Gestir í dag: 115
Flettingar í gær: 421
Gestir í gær: 22
Samtals flettingar: 1191659
Samtals gestir: 83671
Tölur uppfærðar: 31.3.2025 22:18:30