14.02.2021 12:03
B.v. Kári RE 195. TFQD.
Botnvörpungurinn Kári RE 195 var smíðaður
hjá Deutsche Schiffs und Maschinenbau A.G.Weser í Bremen í Þýskalandi, en
skipið klárað hjá A.G.Seebeck í Wesermunde (Bremarhaven) í Þýskalandi í
nóvember árið 1936 fyrir MacLane Ltd í London (Leverhulme Ltd), fær nafnið
Northern Gift LO 166. 620 brl.1000 ha. 3 þennslu gufuvél. Smíðanúmer 556. Var
einn af hinum svonefndu "sáputogurum". Seldur í október 1937, Northern Trawlers
Ltd í London. Frá 1 september 1939 til 30 október 1945 var togarinn í þjónustu
breska sjóhersins. Árið 1946 er hann gerður út af H. Markham Cook Ltd í Grimsby
en togarinn var ekki skráður þar. Seldur 18 maí 1947, h/f Alliance í Reykjavík
, fær nafnið Kári RE 195. Seldur 1950, Ludwig Janssen & Co í Wesermunde í
Þýskalandi, hét Grönland. Seldur W.Ritscher í Hamborg til niðurrifs og var
rifinn þar í mars árið 1957.
B.v. Kári RE 195. Trúlega er þetta hafnsögubáturinn Nóri til hægri. Úr safni Kjartans Traustasonar.
Alliance
kaupir togara
Alliance h.f. hefir nýlega fest kaup á togara í Bretlandi,
og fór áhöfn sú er sigla á togaranum hingað heim áleiðis til Bretlands í
gærkveldi með Ingólfi Arnarsyni. Togari þessi er af sömu gerð og
Patreksfjarðartogarar Ólafs Jóhannessonar h.f., Gylfi og Vörður. Hefir Alliance
gefið hin um nýja togara sínum nafnið Kári, eftir sínu gamla skipi, er fjelagið
seldi til Færeyja á s. l. vori. Einkennisstafir Kára verða RE-195.
Morgunblaðið. 24 maí 1947.
St. Northern Gift LO 166. (C) John Clarkson.
Ensku
"sáputogararnir"
Fyrir stríð könnuðust margir landsmenn við ensku
"sáputogarana", sem svo voru nefndir. Þeir stunduðu þá flestir veiðar hér
við land. Þetta voru stærri og glæsilegri skip, heldur en þá stunduðu almennt
veiðar á íslandsmiðum. Á stríðsárunum voru þessi skip öll tekin í þjónustu
flotans til kafbátaleitar og verndar skipalestum. Þrjú þeirra fórust á
stríðsárunum, en að stríðinu loknu snéru tólf þeirra aftur til veiða. Stunduðu
mörg þeirra veiðar hér við land fram á sjöunda áratuginn og voru þá vel þekkt í
íslenzkum höfnum.
Þessi skip voru smíðuð í Þýzkalandi, í Bremen og Wesermúnde, og afhent árið
1936. Seebeck-fyrirtækin voru þá tekin að blómstra á ný eftir valdatöku
Hitlers, en þau höfðu riðað til falls í upphafi heimskreppunnar upp úr 1930.
Kaupandinn var Unilever, dótturfyrirtæki sápu- og matvælaframleiðandans
Liverholme Group of Companies, sem sameinaðist hollenzka smjörlíkisframleiðandanum
Van Den Berghs 1930. Andvirði skipanna var sagt, að Unilever hafi reitt af
hendi í vöruskiptum með framleiðslu verksmiðja sinna, Sunlight Soap. Sumir
nefndu þessa togara því "Sunlight-togarana", en algengara var að þeir væru
nefndir "sáputogararnir." Skipin voru 15 og báru eftirfarandi nöfn:
Northern Chief, Northern Duke, Northern Gem, Northern Isles, Northern Princess,
Northern Rover, Northern Spray, Northern Wave, Northern Dawn, Northern Foam,
Northern Gift, Northern Pride, Northern Reward, Northern Sky og Northern Sun.
Skipin fóru upphaflega öll til Fleetwood og var skráður eigandi Mac Line Ltd.,
London, en eftir erfiðan rekstur þar, voru þau öll seld árið 1937 til William
Bennet, sem stofnaði útgerðarfélagið Associated Fisheries Ltd. í Grimsby 1929.
Þetta var mikil lyftistöng fyrir höfnina í Grimsby sem skömmu áður hafði aukið
þjónustu við togaraflotann með byggingu á skipadokk nr. 3. Fram yfir 1930 voru
flest skip, sem stunduðu veiðar á Íslandsmiðum,
í Hvítahafinu, Barentshafinu og við strendur Noregs, 130-140 fet á lengd og
yfirleitt um 320-400 rúmlestir. (Árið 1945 var meðalstærð íslenzkra togara 335 rúmlestir).
"Sáputogararnir" voru aftur á móti 181 fet og mældust 620-625 rúmlestir.
Þeir höfðu margt fram yfir eldri skip enska flotans, voru t.d. búnir ýmsum
siglinga og fiskileitartækjum, sem ekki voru í eldri togurum. Vistarverur
skipverja voru einnig allt aðrar, fullkomnari og betri og hreinlætisaðstaða
skipverja önnur og betri. Þeir voru taldir mjög góð sjóskip og voru auðþekktir
á brúnni, sem var tveggja hæða. Á stríðsárunum var þriðju hæðinni síðan bætt
ofan á brúna. Upphaflega voru togararnir allir með 1000 ha. gufuvél,
kolakyntir, en fljótlega eftir stríðið var breytt yfir í olíukyndingu.
Strax í stríðsbyrjun voru
Northern-togararnir teknir í þjónustu flotans til kafbátaleitar og til verndar
skipalestum, sem voru í flutningum til og frá íslandi og víðar. Voru þeir búnir
fallbyssum og djúpsprengjum. Höfðu margir þeirra aðstöðu í Hvalfirði öll
stríðsárin. Togarinn Northern Gem bjargaði áhöfn Libertyskipsins J. L. M. Curry
út af Austfjörðum veturinn 1943 og flutti áhöfnina til Seyðisfjarðar. Togarinn
Northern Reward var eitt af fylgdarskipum skipalestarinnar, sem Goðafoss var í,
þegar þýzkur kafbátur réðist á skipalestina á Faxaflóa 10. nóvember 1944 og
sökkti Goðafossi og fleiri skipum skammt frá Garðskaga. Skipverjum á Goðafossi
hafði þá nýverið tekizt að bjarga 19 skipverjum af olíuskipinu Shirvan, sem
kafbáturinn hafði áður skotið niður með tundurskeyti. Togarinn kom á vettvang
tíu til fimmtán mínútum eftir að Goðafoss sökk. Hófu skipverjar togarans þá að
varpa djúpsprengjum þar sem kafbáturinn var talinn lúra. Það voru talin
nauðsynleg viðbrögð til að útrýma hættunni, svo að togarinn sjálfur yrði ekki
fyrir árás kafbátsins, ef hann færi að bjarga fólki, eíns og reynslan var með
Goðafoss. Annað skip kom einnig á vettvang, þegar Goðafossi var sökkt. Það var
dráttarbáturinn Empire World, en honum var ætlað að bjarga olíuskipinu Shirvan,
en kom aldrei framar til hafnar. Álitið var í fyrstu, að kafbáturinn hefði
grandað dráttarbátnum, en síðar kom í ljós, að hann mun hafa farizt vegna
óveðurs, en ekki af hernaðarvöldum. Togarinn Northern Reward flutti síðan
skipbrotsmennina af Goðafossi til hafnar í Reykjavík. Eins og áður segir fórust
þrír Northern-togararnir í stríðinu: Þýzkur kafbátur sökkti Rover við Orkneyjar
í stríðsbyrjun, 30. október 1939, annar þýzkur kafbátur sökkti Princess undan
Ameríkuströnd 7. marz 1942 og Isles strandaði nærri Durban í Afríku 19. janúar
1945.
Jón Páll Halldórsson. Sjómannabl. Víkingur 1 feb. 2006.