Draupnir SI 62

Axel Jóhannsson hefir fengið nýjan vjelbát frá Danmörku, 17 smálestir með 50 hk. Tuxham vjel. Hann kostaði um 30 þús. kr.

Siglfirðingur. 13 maí 1931.

       M.b. Draupnir Í.S. 322 ferst

Föstudagskvöldið 12. febrúar fór v/b Draupnir frá Súðavík í fiskiróður og fórst með allri áhöfn. Lagði hann lóðir sínar 18-20 sjómílur undan Deild. Laugardaginn 13. febrúar gerði ofsaveður og urðu flestir bátar fyrir miklu veiðarfæratjóni og sumir svo þungum áföllum, að lán má heita að eigi hlauzt stórfelldara manntjón að. v/b Hjördís frá Ísafirði átti lóðir sínar nærri v/b Draupnir og var Draupnir að draga, er Hjördís hélt til lands. Eftir það hefir ekkert spurst til bátsins. Skipshöfn bátsins voru eftirtaldir menn, sem drukknað hafa allir á bezta aldursskeiði:
Guðmundur Hjálmarsson, skipstjóri, 28 ára, átti heimili í Súðavík. Eftirlifandi ekkja hans er Elísabet Sigurðardóttir, Péturssonar, Níelssonar frá Hnífsdal, og eitt barn þriggja ára. Foreldrar Guðmundar eru: Hjálmar Hjálmarsson fyrr bóndi í Hlíð í Álftafirði og kona hans María Rósinkransdóttir, bæði nú búsett á Ísafirði.
Einar Kristjánsson, vélstjóri, átti heimili í Árnesi í Súðavík, 36 ára. Eftirlifandi ekkja hans er Kristín Þórðardóttir og 3 börn á aldrinum 1-5 ára.
Janus Valdimarsson, 31 árs, átti heimili í Tröð í Álftafirði, var ógiftur og barnlaus en fyrirvinna aldraðrar móður sinnar, Sigríðar Albertsdóttur í Tröð.
Rögnvaldur Sveinbjörnsson frá Uppsölum í Seyðisfirði, 22 ára, ógiftur, sonur hjónanna Sveinbjarnar Rögnvaldssonar bónda og Kristínar Hálfdánardóttur á Uppsölum.
Sigurbjörn Guðmundsson frá Hrafnabjörgum í Laugardal í Ögurhreppi, 31 árs, ógiftur. Foreldrar hans látnir, en 5 systkini hans lifa hann.
Þrátt fyrir hið versta veður gerðu eftirlitsskipið Richard og allir stærstu fiskibátarnir frá Ísafirði, tveir bátar h/f Hugins og 4 bátar Samvinnufélagsins, mikla leit að m/b Draupnir. Hófst leitin jafn skjótt og unnt var og lauk ekki fyrr en á mánudaginn 15. febr. Að tilhlutun Slysavarnafélagsins tók einnig flugvél þátt í leitinni. En öll leitin varð þó árangurslaus um nokkra vitneskju um afdrif m/b Draupnis, sem líklegast er að farist hafi af þungum áföllum á heimleið sinni. Álftfirðingar hafa á seinustu 20 árum ekki farið varhluta af slíkum raunum. Á því tímabili hafa þeir misst 4 fiskibáta sína með samtals 17 mönnum. 1922 Tjald með 3 mönnum, 1930 Sæbjörn með 5 mönnum, 1938 Högna með fjórum mönnum og nú síðast Draupni með 5 mönnum. Er það mikið manntjón og eigna svo fámennu byggðarlagi að eiga á eigi lengri tíma á bak að sjá jafn stórum hóp úrvalsmanna sinna, flestra á bezta aldurskeiði, og fjórum skipum. Þrátt fyrir þessi þungu áföll hefir þó sjávarútgerð Áftfirðinga á þessu tímabii sízt orðið eftirbátur annara nágrannabyggðarlaga að framförum og góðum vexti.
M/b Draupnir var eign h/f Andvara í Súðavík, keyptur frá Siglufirði haustið 1940, traustur og góður vélbátur, 16 smál. að stærð, eikarbyggður í Danmörku haustið 1931.

Sjómannablaðið Víkingur. 3 tbl. 1 mars 1943.

            Strand og hrakningar

Snemma á síðastliðnu vori strandaði á Breiðamerkursandi í Skaftafellssýslu enskur botnvörpungur "Clyne Castle" og komust allir menn af. Voru þeir eftir ráðstöfun sýslumanns fluttir austur á Hornafjörð og þaðan sjóleiðis til Seyðisfjarðar. Tilraun var gerð, af björgunarskipinu "Geir", til þess að ná hinu strandaða skipi út, en hepnaðist eigi. Það var síðan keypt af nokkrum Austfirðingum og fl., er hafa verið við strandið í sumar við tilraunir að koma því á flot, sem einnig hefir mistekist. Síðan hafa þeir unnið úr því og flutt burt það, er fémætt var. Þar með var einnig vélasmiður Gissur Filippusson héðan úr Reykjavík. Fékk hann fyrir stuttu lítinn mótorbát af Austfjörðum, er var við strandstaðinn, til þess að flytja sig þaðan og út á Síðufjörur. Er þangað kom vildu bátsmenn, sem voru aðeins þrír, eigi setja hann á land, þar sem þeir óttuðust að þeir ef til vill kæmnst ekki út aftur. Fékk hann þá hjá þeim bátshorn, er þeir höfðu aftaní, til þess að fara einn í upp í fjörurnar og skolaði honum upp. Komst hann til bygða og er nú kominn hingað. En það er af mótorbátnum að segja, að hann lenti í mestu hrakningum, því að á skall stormur, er hann hélt austur, og kom hann eigi fram. Um sama leyti var hingað símað austan úr Skaftafellssýslu, til sýslumanns Gísla Sveinssonar alþingismanns, að mannlaus mótorbátur væri rekinn upp á Fossfjöru þar í sýslunni, tómur en lítið skemdur. Þótti þegar líklegt, að þetta væri austanbáturinn, og skömmu seinna fékk eigandi hans, Valdór Bóasson á Reyðarfirði, fregn um það símleiðis, að mennirnir væru komnir heilir á húfi til Englands, höfðu komist af í brezkan botnvörpung.

Ísafold. 15 september 1919.

           V.b. Eggert GK 521

Vjelbáturinn "Eggert" kom í gær frá Frederikssund í Danmörku. Báturinn er ca. 20 tonn að stærð og er byggður við Frederikssund Skibsværft. Eigandi bátsins er Gísli Eggertsson frá Kothúsum í Garði o. fl., og verður hann skipstjóri bátsins, sem ætlaður er til fiskiveiða hjer við flóann. Skipstjóri á bátnum frá Danmörku var Kristján Kristjánsson, sem var skipstjóri á m.k. Gotta í Grænlandsförinni síðastliðið sumar. Báturinn virðist vera mjög vandaður og reyndist góður í sjó að leggja, og fjekk þó talsvert slæmt veður, einkum þegar dró að Vestmannaeyjum. Báturinn var 11 daga frá Frededikssund, þar af lá hann einn sólarhring í Noregi, tvo í Færeyjum og eina nótt í Vestmannaeyjum.

Morgunblaðið. 27 febrúar 1930.

 Óttast um vjelbát með 7 mönnum

Mjög er óttast um afdrif vjelbátsins "Eggerts" frá Keflavík, sem fór í róður með reknet s.l. föstudag, en er ókominn að enn. Bátar og flugvjel hafa leitað bátsins, en árangurslaust. Sjö menn voru á "Eggert". "Eggert" réri frá Keflavík, s.l. föstudag í besta veðri. Lagði hann net sín um 16-18 sjómílur SSV af Garðskaga. Klukkan 10 á föstudagskvöld töluðu skipverjar á "Eggert" við menn af öðrum .bátum, er voru þarna á líkum slóðum, og var þá allt í lagi, enda veður ágætt. Klukkan 3 um nóttina hvessti skyndilega af suðri. Á sunnudagsmorgun var hafin leit að bátnum. Tóku þátt í þeirri leit varðskipið "Ægir" og 9 vjelbátar frá Keflavík. Einnig tók þátt í leitinni bresk flugvjel, en leitin bar engan árangur. Ýmislegt ofandekks úr bátnum hefir fundist í Garðssjó, svo sem hlerar og belgir, en báturinn gæti verið ofansjávar fyrir því.

Morgunblaðið. 26 nóvember 1940.

  Sjö menn fórust með vjelbátnum             "Eggert" frá Keflavík

Vjelbáturinn "Eggert" frá Keflavík. sem fór í róður s.l. föstudag, er nú talinn af og hafa farist með bátnum 7 ungir menn. "Eggert" var 22 smálestir að stærð, byggður í Frederikssund árið 1930 úr eik og furu og var talinn traust skip. Báturinn var með 64 ha. Tuxham vjel. Eigandi bátsins var Loftur Loftsson útgerðamaður. Á "Eggert" voru þessir menn:
Þorsteinn Eggertsson, formaður, 35 ára, kvæntur og átti tvö börn.
Gunnar Haraldsson, vjelstjóri, Skeggjastöðum, Garði, 23 ára, ókvæntur.
Jón Guðbrandsson, Reykjavík, 42 ára, ókvæntur.
Arnar Árnason, Lambakoti, Miðnesi, 22 ára, ókvæntur.
Eiríkur Guðmundsson, Keflavík, 32 ára, kvæntur og átti 1 barn.
Karl Celin, Keflavík, 27 ára, kvæntur, átti 2 börn.
Ragnar Einarsson, Haga, Miðnesi, 23 ára, ókvæntur.
Ekki er vitað með hvaða hætti báturnin hefir farist, en rekald úr honum hefir fundist í Garðssjó, á þeim slóðum, sem síðast varð vart við bátinn.

Morgunblaðið. 29 nóvember 1940.

        Nýr bátur til Hafnarfjarðar 

Nýr bátur kom til Hafnarfjarðar í gær frá Danmörku. Nefnist hann Hafnfirðingur, er 66 smálestir að stærð og eign hlutafélagsins "Stefnir" í Hafnarfirði. Guðjón Illugason var skipstjóri á bátnum hingað upp, en Eggert Kristjánsson mun taka við stjórn hans hér. Þetta er þriðji báturinn sem "Stefnir" h. f. kaupir í Danmörku, hinir heita Fram og Stefnir og eru báðir 66 smálestir.

Þjóðviljinn. 8 febrúar 1947.


Um borð í Hafnfirðingi GK 330.                                                                       Ljósmyndari óþekktur.


Hafnfirðingur GK 330 til hægri ásamt Fiskaskaga AK 47.                  Ljósmyndari óþekktur.

Dekkið á bátnum var þakið skothylkjum

  Tveir aldraðir sjómenn rifjuðu upp daginn þegar
 Hafnfirðingur GK 330 breyttist í léttvopnað herskip.

Þeir voru rúmlega tvítugir og hásetar á Hafnfirðingi GK 330 sem var einn af mörgum bátum á síldveiðum á Faxaflóanum. Notuð voru reknet og eins og oft áður voru háhyrningavöður til vandræða. Dýrin eru yfirleitt nokkur saman í vöðu eða hóp, þau elta síldina og tæta í sundur reknetin. Þórir Sigurjónsson og Gunnar Hallgrímsson í Vogum á Vatnsleysuströnd eru báðir komnir í land enda búnir að skila sínu á sjónum. En um miðjan sjötta áratuginn, þá minnir að þetta hafi verið árið 1954, voru þeir ungir menn og muna vel eftir tveim óvenjulegum gestum frá varnarliðinu. "Við vorum á Hafnfirðingi fram undir 1960, hann var smíðaður í Danmörku og listasjóskip. En maður var alveg skíthræddur, þetta var hálfgerð sjóorrusta og það var svo stutt á milli bátanna á miðunum þegar þeir voru að skjóta. Þeir skutu sumir rétt yfir næsta bát," segir Gunnar. Hann segir það hafa verið lán að enginn skyldi verða fyrir slysaskoti. "Ég vissi ekki alltaf hvort þetta voru Íslendingar eða Kanar að skjóta en kúlurnar voru fljúgandi út um allt." Skipin voru frá öllum helstu höfnum á svæðinu, úr Keflavík, Sandgerði, Hafnarfirði, Reykjavík og af Akranesi. "Við vorum aðallega á Miðnessjónum en líka á Jökuldjúpinu. Ég held að það hafi verið sendir tveir hermenn með hverjum bát og í flotanum hafa sennilega verið 70 til 80 skip. Þetta hafa því verið vel á annað hundrað hermenn," segir Þórir. Þeir segja að mikið hafi verið af háhyrningi um þetta leyti en nokkur áraskipti eru á því. "Við vorum átta manns á skipinu, einn í kapli og sjö að hrista úr netunum. Það voru 60 net í dræsunni.
Í sólskini vorum við glansandi fínir, eins og pallíettur í framan af síldarhreistrinu!" segir Þórir. Þegar lagt var upp í háhyrningaleiðangurinn var klukkan líklega fimm eða sex um morguninn. Einn skipverjanna gat bjargað sér vel í ensku svo að samskiptin voru í þokkalegu lagi en ekki vita þeir Þórir og Gunnar hvaðan úr Bandaríkjunum hermennirnir tveir voru. Hermennirnir virtust báðir algerlega óvanir sjónum, greinilega úr landhernum. Þeir voru í fullum herklæðum, klyfjaðir töskum og með hermannanesti, "súkkulaði og annað dót". Báðir voru með riffla og mikið af skotfærum. Annar riffillinn var öflugur og sjálfvirkur, búinn sjónauka, hinn nokkru minni. - En hvernig stóðu þeir sig? "Annar var nokkuð seigur," segja þeir. "Hann var allan tímann uppi og virtist vera spenntur fyrir þessu, hafa gaman af. Hinn varð strax sjóveikur, alveg fárveikur. Hann fór að vísu upp á dekk, fram á stefnið og lagðist þar niður með byssuna. En hann var fljótur niður aftur og líklega náði hann ekki að skjóta nokkru skoti. Þá fékk einn hásetanna byssuna hans lánaða og skaut eitthvað og líklega skaut einn háseti í viðbót. Þeir kunnu þó að standa ölduna, það var alveg á hreinu. Hinn var allan tímann uppi í brú með sinn riffil og skaut í allar áttir. Hann var harður af sér og skaut meira að segja í sundur einn eða tvo vanta hjá okkur! Dekkið við brúna var alveg þakið tómum skothylkjum, þau runnu til í veltingnum. Og þeir voru með nóg af skotfærum." - Fór á milli mála að ætlunin var að reyna að skjóta dýrin, menn ætluðu ekki bara að hræða þau? "Nei, það var alveg ljóst, menn ætluðu að drepa þau og við sáum blóð í sjónum eftir skothríðina. Þessi dýr ollu miklu tjóni, tættu í sundur netin og stundum var allt í henglum, það var nóg að gera á netaverkstæðunum. Einn skipstjórinn reyndi að hífa dauðan háhyrning upp úr sjónum með bómunni en hún brotnaði, þoldi alls ekki svona mikinn þunga. Þetta var eini dauði háhyrningurinn sem við sáum þennan dag."
Ekki vita þeir til þess að hermenn hafi verið sendir út með síldarbátum annars staðar en á Faxaflóa en muna eftir frásögnum af sprengjuárásunum sem síðar voru gerðar úr lofti á hvalina. - Hvert var upphafið að þessum aðgerðum? Rædduð þið skipverjarnir um þær og hvað fannst ykkur? "Við tókum þátt í þessu alveg af lífi og sál!" segir Gunnar og hlær. "Þetta voru skaðræðisskepnur hérna á miðunum. Þeim fór fjölgandi ár frá ári." Hann telur að skýringin geti verið að meira hafi verið af síld en áður og hvalir elti hana gjarnan, syndi í kringum torfurnar til að þétta þær áður en lagt er til atlögu. En hann efast um að drápin hafi haft umtalsverð áhrif, þau hafi ef til vill fækkað eitthvað dýrunum og fælt þau burt í svolítinn tíma en síðan hafi þau komið aftur. "Ég man að menn voru eitthvað að ræða um þetta á sínum tíma í talstöðvunum, að eitthvað þyrfti að gera í málinu," segir Þórir. "En það þurfti náttúrulega að fara í gegnum ríkisstjórnina þegar varnarliðið var beðið um aðstoð, annað var útilokað. Það voru engir hvalavinir um borð og ekkert spáð í það hvort það væri í lagi að fara svona með dýrin. Það var bara ákveðið að reyna að koma þessum skepnum burt, með öllum ráðum og ekkert reynt að fela það. Ég held að enginn hafi verið á móti þessu þá. En þetta var alvörumál á þessum tíma. Menn vildu losna við skepnurnar til þess að hægt væri að veiða síldina í friði fyrir þeim," segir Þórir að lokum.

Morgunblaðið. 21 september 2003.

              Nýir bátar á sjó

Síðari hluta vetrar árið 1938 var stofnað hér á Ísafirði hlutafélagið Njörður. Hlutverk þess skyldi vera að láta smíða vélbáta til fiskveiða og gera þá út héðan frá Ísafirði. Hluthafar í félaginu er margt þeirra manna hér í bænum, sem hafa föst laun hjá bænum eða fyrirtækjum hans, eða hjá Kaupfélagi Ísfirðinga. Þá eru hluthafar skipstjórar og vélstjórar á bátum félagsins og loksins nokkrir menn aðrir en þeir, sem þegar hefir verið um getið. Loks er Kaupfélagið hluthafi og ennfremur hafnarsjóður og bæjarsjóður. Stjórn félagsins skipa Guðmundur Gíslason Hagalín, Ketill Gruðmundsson, Grímur Kristgeirsson, Ólafur Magnússon og Eiríkur Einarsson. Ketill Guðmundsson er framkvæmdastjóri félagsins. Félagið samdi vorið 1938 við Bárð Tómasson skipaverkfræðing um smíði á fimm vélbátum. Skyldu þeir allir vera um 15 smálestir og allir eins að lagi og búnaði öllum. Í desember 1938 voru tveir af bátunum fullbúnir og byrjuðu róðra, en nú s.l. laugardagskvöld fóru hinir þrír á sjó í fyrsta skipti. Í öllum bátunum eru 40-45 hestafla June Munktel vélar. Bátar þeir, sem fullbúnir voru 1938, heita Ásdís og Sædís. Hinir, Bryndís, Hjördis og Valdís. Bátarnir eru allir eins, og þykja hin beztu og fríðustu skip. Skipstjórar á þeim eru:
Sigmundur Jóhannesson á Ásdisi,
Guðmundur Guðmundsson á Bryndísi,
Sigurvin Júlíusson á Hjördísi,
Pálmi Sveinsson á Sædísi og
Björgvin Pálsson á Valdísi.
Allt eru þetta ungir menn, sumir aðeins liðlega tvítugir. Engir höfðu þeir áður haft á hendi skipstjórn, en voru þaulvanir sjómenn og kunnir að dugnaði. Þeir tveir, sem nú þegar hafa stjórnað skipi í rúmlega eitt ár, hafa reynzt hinir farsælustu til forystu. Á bátunum eru samtals 45 menn, hið vaskasta lið. Þá er byrjað verður að salta afla bátanna, mun margt manna fá atvinnu við aðgerð, og auk þess verður svo allmikil vinna við verkun fiskjarins. Er þess að vænta, og Nirði og bátum hans vegni sem bezt.

Skutull. 1 tbl. 13 janúar 1940.

Hér eru 3 af 5 "dísunum" svonefndu í smíðum í Skipabraut Ísafjarðar, skipasmíðastöð Bárðar G. Tómassonar skipaverkfræðings á Torfunesi. Þetta voru nýsmíði stöðvarinnar nr. 12, 13 og 14. Frá vinstri eru skipin Hjördís, Bryndís og Valdís. Þeim var hleypt af stokkunum 27., 28. og 29. desember 1939. Árinu áður var Sædísi hleypt af stokkunum 9. nóvember, og Ásdísi 10. nóvember 1938. Á plankana, sem tengja saman skut skipanna, var letrað: "Íslensk skip fyrir íslenska sjómenn", og á plankann milli stefnanna: "Hollt es heima hvat".    (C) H.R.B.


Skipasmíðastöð Bárðar G Tómassonar á Torfunesi.                                                         (C) H.R.B.


                        "Dísirnar"

"Dísirnar" voru smíðaðar á Torfunesi á árunum 1938 og 1939 teiknaði og smíðaði Bárður G. Tómasson skipaverkfræðingur 5 fiskiskip um 15 brl. að stærð í skipasmíðastöð sinni á Torfunesi á Ísafirði fyrir útgerðarfélagið Njörð hf. á Ísafirði. Eitt þessara skipa var Hjördís. Fyrsti skipstjóri á Hjördísi, og á meðan hún var í eigu Njarðar hf., var Sigurvin Júlíusson, bróðir Ólafs Júlíussonar, sem var skipstjóri á ms. Sæbirni.
Hjördís hefur oft skipt um eigendur, en haldið nafni sínu alla tíð og verið mikið happaskip í þau rúm 50 ár sem hún hefur verið í notkun, en eins og kunnugt er sökk Hjördís KE 133 við Stafnes 23. mars síðastliðinn.
Þessi skip og önnur sem Bárður G. Tómasson smíðaði í stöð sinni á Ísafirði teiknaði hann á grundvelli þeirra staðla, sem hann samdi um smíði plankabyggðra tréskipa. Þessa staðla keypti atvinnumálaráðuneytið síðan af Bárði, og fól honum að semja íslenskar reglur um smíði tréskipa á grundvelli þeirrar reynslu, sem þegar hafði fengist af gerð og styrkleika þessara skipa við íslenskar aðstæður. Að grunni til eru þessar reglur ennþá í gildi. Vegna þessa verkefnis og annarra fyrir ráðuneytið, flutti Bárður G. Tómasson til Reykjavíkur á stríðsárunum, og seldi þá skipasmíðastöð sína Marsellíusi Bernharðssyni, en Eggert B. Lárusson, sem var yfirverkstjóri í skipasmíðastöð Bárðar á Torfunesi, hélt því starfi áfram eftir að Marsellíus hafði tekið við stöð Bárðar.
Árið 1943 lét Njörður hf. svo smíða sjöttu dísina, Jódísi ÍS 73, í skipasmíðastöð Marsellíusar Bernharðssonar, að mestu eftir sömu teikningum og fyrstu 5 "dísirnar", sem smíðaðar voru í stöð Bárðar, árin 1938 og 1939.

Morgunblaðið. 31 mars 1990.
Hjálmar R. Bárðarson.

       Ásgeirsverslunin á Ísafirði

Vorið 1852 fékk Ásgeir Ásgeirsson skipherra frá Rauðamýri í Inn-Djúpi útmælda lóð til verslunar í Miðkaupstaðnum á Ísafirði. Þar reisti hann sér íbúðarhús, sölubúð og vörugeymslur og hafði að auki fiskreita um eyrina þvera. Ásgeiri farnaðist höndlunin vel og verslunin óx jafnt og þétt. Hann átti fjögur þilskip sem hann hélt til veiða og aflann flutti hann sjálfur á markaði erlendis og seldi. Þegar á leið varð útflutningurinn svo mikill að Ásgeir ákvað að ráðast í smíði á skonnortu til flutninga milli landa. Hún hlaut nafnið S. Louise og var afhent árið 1872. Skonnorta þessi sigldi síðan með saltfisk til Miðjarðarhafslanda á hverju hausti, allt þar til hún týndist í hafi árið 1900. Ásgeir skipherra var ákafur stuðningsmaður Jóns Sigurðssonar og þjóðfrelsisbaráttunnar. Veitti hann Jóni ríflegan fjárstuðning og mun tíðum hafa sent honum matföng.
Ekki voru þeir þó alltaf sammála og gátu orðið snarpar sennur þegar þeir ræddu landshagi og sambandið við Dani. Ásgeir hikaði ekki við að segja Jóni til synda ef hann taldi ástæðu til en aldrei veiktist vinátta þeirra af þeim völdum. Ásgeir brást jafnan drengilega við þegar stjórnmálastarfi Jóns varð fjár vant þó að sjálfur kysi hann að halda sig til hlés. Þegar Ásgeir lést haustið 1877 var hann sagður langauðugastur íslenskra kaupmanna. Engu að síður varð Ásgeirsverslun ekki ýkja stór um hans daga, að minnsta kosti ekki í samanburði við það sem hún varð undir stjórn sonar hans, Ásgeirs Guðmundar Ásgeirssonar. 

Hæstikaupstaður um árið 1920.                                                             (C) Byggðasafn Vestfjarða.

Ásgeir yngri hafði verið hægri hönd föður síns við reksturinn um nokkurt skeið og tók við stjórninni 21 árs að aldri. Um líkt leyti kom til starfa við verslunina annar maður sem átti ekki síður eftir að hafa áhrif á vöxt hennar og viðgang. Það var Árni Jónsson faktor (verslunarstjóri), mágur Ásgeirs yngra, kvæntur Lovísu systur hans. Ásgeir G. Ásgeirsson var aðalforstjóri verslunarinnar og hafði aðsetur í Kaupmannahöfn en dvaldist á Ísafirði á sumrum. Árni stýrði hins vegar versluninni á Ísafirði, stjórnaði útgerð og fiskverkun og hafði yfirumsjón með útibúum eftir að þau voru sett á stofn. Fyrstu árin undir stjórn Ásgeirs yngra var verslunin rekin með sama sniði og áður eða fram til 1883. Þá andaðist Bendix Wilhelm Sass, kaupmaður í Neðstakaupstað, og Ásgeirsverslun keypti aðstöðuna þar. Við þessi kaup gerbreyttist staða fyrirtækisins til hins betra, ekki síst vegna reitaplássins sem fylgdi í kaupunum. Mjög var þá farið að sneyðast um pláss til saltfiskþurrkunar í Miðkaupstað.
Nú var hægt að auka útgerð og fiskverkun til muna. Neðstikaupstaður var gerður að miðstöð fiskverkunar og útgerðar Ásgeirsverslunar auk þess að vera afgreiðslustaður fyrir þungavöru á borð við kol, salt og timbur.


Fiskþurrkun í Neðstakaupstað árið 1910. Til hægri á myndinni eru Ásgeir G Ásgeirsson og J.M. Riis að fylgjast með vinnu fólksins.    (C) Byggðasafn Vestfjarða.

Hin eiginlega sölubúð var í Miðkaupstað og þar hjá var vínbúð verslunarinnar, kölluð Brennivínshornið. Hún var ein af örfáum sérverslunum landsins á þessum tíma. Þess má geta, að núna er vínbúð ÁTVR nánast á sama stað. Tímabilið frá 1885 og fram yfir aldamót var mesta blómaskeiðið í sögu Ásgeirsverslunar. Þá óx útgerð fyrirtækisins hraðast, útibú voru sett á stofn og fiskverkun og fiskútflutningur færðust mjög í aukana. Þilskipaflotinn hafði verið þrjú til fimm skip en upp úr 1885 lét Ásgeir smíða mörg 10-20 lesta skip sem hentuðu vel til handfæraveiða.
Þau voru frábrugðin venjulegum þilskipum að byggingarlagi og voru í daglegu tali kölluð Árnapungar í höfuðið á Árna faktor. Floti Ásgeirsverslunar var orðinn 16 þilskip árið 1893 en árið 1915 voru 12 þilskip eftir auk þess sem verslunin hafði eignast 5 vélbáta. Árið 1902 voru um 500 manns í vinnu hjá fyrirtækinu. Eftir að útibúum Ásgeirsverslunar fjölgaði jókst þörfin fyrir örugga flutninga um Ísafjarðardjúp. Árabátar og seglskip sem notuð höfðu verið til að flytja fisk útvegsbænda til verslunarinnar önnuðu því vart lengur.


Eyrin á Ísafirði um aldamótin 1900.                                              (C) Byggðasafn Vestfjarða.

Árið 1889 keypti Ásgeir þess vegna 36 lesta gufuskip, sem nefnt var Ásgeir litli í höfuðið á systursyni Ásgeirs. Þetta var fyrsta gufuskipið sem Íslendingar eignuðust. Ásgeiri litla var ætlað að sigla með varning um Djúp á vegum verslunarinnar. Með samningi við sýslunefnd var ákveðið að nota hann jafnframt til áætlunarferða um Djúpið auk ferða til Önundarfjarðar og Súgandafjarðar og norður í Grunnavík. Ásgeir litli var í þessum áætlunarferðum á hverju sumri til 1904 þegar annar bátur leysti hann af hólmi. Árið 1893 réðst Ásgeir í kaup á 849 lesta gufuskipi fyrir eiginn reikning. Skipið kom til Ísafjarðar næsta ár og var nefnt Á. Ásgeirsson eftir föður Ásgeirs yngra en var jafnan kallað Ásgeir stóri. Þetta var fyrsta gufuknúna millilandaskipið í eigu Íslendinga og flutti vörur til og frá versluninni og sigldi með saltfisk til Miðjarðarhafslanda á haustin. Sífellt vaxandi umsvif Ásgeirsverslunar urðu til þess að stofnuð voru útibú á Flateyri, Hesteyri og Arngerðareyri, í Höfn í Hornvík, í Bolungarvík og á Suðureyri. Að auki hafði verslunin fiskmóttöku víða um Djúp og Hornstrandir. Líkur hafa verið leiddar að því, að Ásgeirsverslun hafi á mektarárum sínum átt 10-15% alls saltfisks sem fluttur var frá Íslandi, miðað við verðmæti, og stundum mun meira. Saltfiskur var langmikilvægasta útflutningsafurð Íslendinga á þessum tíma og vafasamt að nokkurt annað fyrirtæki hafi í annan tíma átt eins mikla hlutdeild í heildarútflutningi þjóðarinnar.


Saltfiskur á reitunum í Miðkaupstað. Íbúðarhús Ásgeirs Ásgeirssonar skipherra til hægri og sölubúð Ásgeirsverslunar vinstra megin.   (C) Byggðasafn Vestfjarða.
  
Ásgeir kom einnig á fót hvalveiðistöð á Uppsalaeyri í Seyðisfirði í Djúpi í félagi við Norðmanninn Stixrud og gerðu þeir út tvo hvalveiðibáta. Þeir voru einnig sagðir eiga marmaranámu í Noregi en það er óstaðfest. Ásgeir G. Ásgeirsson varð bráðkvaddur í Danmörku árið 1912 og gekk dánarbúið þá óskipt til móður hans, frú Sigríðar Ásgeirsson. Verslunin var rekin áfram til ársins 1918 undir stjórn J. M. Riis, mágs Ásgeirs. Sigríður Ásgeirsson lést 1915 og ákváðu erfingjar hennar að selja fyrirtækið. Nokkur útibúanna voru seld kaupmönnum á svæðinu en Hinar sameinuðu íslensku verslanir keyptu meginhlutann. 30. nóvember 1918 var síðasti dagurinn í 66 ára sögu Ásgeirsverslunar. Fyrirtækið sem í upphafi tengdist Jóni Sigurðssyni og þjóðfrelsisbaráttunni sterkum böndum hætti þannig starfsemi daginn áður en Íslendingar fengu fullveldi.

Byggðasafn Vestfjarða.

             Nýr bátur á Ísafjörð

Ísleifur heitir nýr vélbátur, sem kom hingað sunnan úr Reykjavík í gærdag, smíðaður þar af Magnúsi Guðmundssyni skipasmið, fyrir þá Magnús Thorberg símstjóra og Guðmund P. Guðmundsson formann. Bátur þessi er einn af stærstu bátum, sem smíðaður hefir verið hér á landi og gefur hinum útlendu bátum síst eftir að útliti og frágangi, og er sagður einkar traustur og vandaður að smíði. Báturinn er um 30 lestir að stærð og kvað kosta um 35 þús, krónur.

Vestri. 23 tbl. 20 júní 1916.


Ísleifur VE 63.                                                                                               (C) Tryggvi Sigurðsson.


Flakið af Ísleifi VE 63. Buda vélin, árgerð 1958 sést vel.             (C) Friðrik Ingvar Alfreðsson 1976.

                 Nýjir vélbátar

Til landsins hafa verið keyptir 3 nýjir vélbátar og eru 2 þeirra smíðaðir nú í ár, en einn þeirra 1936. Vélbáturinn "Vísir" T. H. 59 kom til landsins 13. maí og er hann 21 smál. að stærð brúttó og hefir 65 hestafla vél. Eigandi hans er Þórhallur Karlsson o. fl. á Húsavik.
Vélbáturinn "Ársæll" kom til landsins 1. júni. Er hann 22 smál. brúttó. Eigandi hans er Magnús Ólafsson, Höskuldarkoti. Báðir þessir bátar eru byggðir í Frederikssund. Þriðji báturinn er frá Grimsby, en byggður í Svíþjóð 1936. Þessi bátur heitir "Keilir" G. K. 92. Er hann 60 smál. brúttó og hefir 120 h.a. Bolindirvél. Eigendur hans eru Haraldur Böðvarsson & Go., Sandgerði.

Ægir. 6 tbl. 1 júní 1938.


Ársæll GK 527. Líkan Gríms Karlssonar skipstjóra.                                    (C) Þórhallur S Gjöveraa. 

      Vélbáturinn Ársæll GK ferst

Síðari hluta dags í fyrradag vildi það slys til, að einn vélbátanna frá Suðurnesjaverstöðvunum, sem var þá á heimleið, fékk á sig brotsjó, og hvolfdi honum þegar. Fimm menn voru á bátnum og fórust fjórir þeirra, en nærstöddum bát tókst að bjarga einum mannanna.
Bátur þessi var v.b. "Ársæll" frá Ytri-Njarðvík. Var hann staddur um 4-5 mílur út af Skaga, á heimleið, þegar hann fékk á sig brotsjó, og hvolfdi honum þegar. Vélbáturinn "Ásbjörg" frá Hafnarfirði var nærstaddur og tókst honum að bjarga einum manni af "Ársæli", Símoni Gíslasyni vélstjóra, sem var staddur í stýrishúsinu, ásamt skipstjóranum, Þorvaldi Jóhannssyni, þegar brotsjórinn skall yfir bátinn. Vélbáturinn "Ásbjörg" beið all lengi á slysstaðnum, en varð einskis var. Þeir, sem fórust með "Ársæli" voru þessir:
Þorvaldur Jóhannsson, skipstjóri frá Njarðvík, 42 ára, kvæntur og átti 2 börn.
Pétur Sumarliðason frá Ólafsvík, en nýfluttur til Njarðvíkur. Hann var 26 ára, kvæntur og átti 2 börn. Guðmundur Sigurjónsson frá Lundi í Njarðvík. Hann var 24 ára, ókvæntur.
Trausti Einarsson frá Ólafsvík.
Vélbáturinn "Ársæll" var 22 smálestir, smíðaður í Frederikssund í Danmörku 1938. Eigendur var sameignarfélagið "Ársæll" í Njarðvík.

Þjóðviljinn. 6 mars 1943.

     Skip strandar við Raufarhöfn

Færeyska vélskipið "Normanner" strandaði í nótti við innsiglingu á Raufarhöfn. Skipið er óbrotið. "Normanner" átti að taka síldarmjöl til Reykjavíkur. Hætta er á að skipð brotni, ef veður spillist. Skip þetta mun hafa verið á vegum Magnúsar Andréssonar í Reykjavík síðustu 5 ár, en nú á förum fyrir Ríkisskip.

Morgunblaðið. 10 nóvember 1945.


Normanner TN 330.                                                                    www.vagaskip.dk

"Eyfirðingur" fórst við Hjaltlandseyjar            á miðvikudag með allri áhöfn,                                   sjö mönnum 
Þau hörmulegu tíðindi bárust hingað til lands í gærdag , að vélskipið Eyfirðingur frá Akureyri hafi farizt með allri áhöfn, sjö mönnum , á aldrinum 21 til 48 ára, á Hjaltlandseyjum á miðvikudaginn var. Skipið strandaði og sökk. Eyfirðingur, sem var 174 rúmlestir, var á leið til Belgíu, er slysið bar að höndum . Eyfirðingur er þriðja skipið í flotanum, sem ferst með allri áhöfn síðan um áramót . Eftir því, sem Mbl. tókst að afla sér upplýsinga um í gær er einn hinna látnu sjómanna fjölskyldumaður. Um annan var ekki vitað. Hinir mennirnir voru einhleypir. Sjömenningarnir áttu allir heima hér í bænum, að einum undanskyldum. Skipshöfnin var þessi:
Benedikt Kristjánsson, skipstjóri, 46 ára, Skipasundi 19. Hann lætur eftir sig konu og eitt barn, tveggja ára, og tvö stjúpbörn, 11 og 14 ára. Hann var fæddur í A-Skaftafellssýslu.
Marvin Ágústsson, stýrimaður, hefði orðið þrítugur á sunnudaginn kemur, til heimilis að Nesvegi 58. Fæddur í N-Ísafjarðarsýslu.
Erlendur Pálsson, vélstjóri, 47 ára, Laugarneskampi 10. Hann var Seyðfirðingur.
Vernharður Eggertsson, matsveinn, 42 ára, Suðurlandsbraut 9. Vernharður gekk undir nafninu "Dagur Austan". Hann var Akureyringur.
Guðmundur Kr. Gestsson, háseti, 25 ára. Hann átti annað hvort heima á Laugaveg 5B, eða að Bragagötu 29A. Hann var Reykvíkingur.
Sigurður G. Gunnlaugsson, háseti, 21 árs, Brávallagötu 12. Hann var Eyfirðingur.
Guðmundur Sigurðsson, háseti. Hann var elzti maðurinn á Eyfirðingi, 48 ára að aldri. Hann átti heima að Leiti í Dýrafirði og var Dýrfirðingur.
Eyfirðingur fór héðan frá Reykjavík laust fyrir miðnætti miðvikudaginn 6. febrúar. Hér hafði skipið lestað brotajárn og átti að flytja það til Belgíu. Ekki er kunnugt um hvar á Hjaltlandseyjum skipið fórst og ekki er kunnugt um aðdraganda þessa sviplega sjóslyss.

Morgunblaðið. 15 febrúar 1952.

   Björgunarbátur gat ekki hjálpað              "Eyfirðingi" vegna veðurs

Fregnir hafa borizt um að þrjú lík skipverja af "Eyfirðingi" hafi rekið, ásamt allmiklu af braki. Nokkru nánari fregnir hafa borizt Utanríkisráðuneytinu um hið sviplega slys. Eyfirðingur strandaði á svonefndri Edey í Orkneyja-klasa, er hún í innanverðum eyjaklasanum. Það var á mánudagsmorgun um klukkan 7 að skipið fórst. Var þá á stórviðri og þungur sjór. Þegar kunnugt varð um hættu þá er Eyfirðingur var í, var björgunarbátur sendur á vettvang til að reyna að koma skipinu til hjálpar. En hann gat ekkert aðhafst vegna veðurs. Við Edey er straumkast mikið og rak skipið upp og fórst án þess að nokkrum af skipshöfninni yrði bjargað. Eftir síðustu fregnum hefur þrjú lík rekið. Eigandi Eyfirðings er Njáll Gunnlaugsson, Öldugötu 9 hér í bæ.
Eyfirðingur var upphaflega franskt skip, smíðað fyrir hinn fræga vísindamann, dr. Charcot, er drukknaði upp við Mýrar. Hér var því bjargað af strandi, en þá var það færeyskt. Var það endurbyggt í slippnum og hlaut nafnið "Eyfirðingur".

Morgunblaðið. 16 febrúar 1952.

Ekki verður um það deilt, að Halinn sé mesta og bezta togfiskimið í heimi, því að ekkert fiskimið þekkist, hvorki hér við land né annars staðar, þar sem asfiski getur verið á öllum tímum árs, nema á Halanum, enda hafa íslenzkir togarar undanfarin styrjaldarár fengið þar fullfermi túr eftir túr. Og er víst ekki of djúpt tekið í árina, þótt sagt sé, að tveir þriðju hlutar togaraaflans séu fengnir á Halanum. Á þessu geta allir séð, hve mikil gullnáma þetta veiðisvæði er. Það verða nú bráðlega þrjátíu ár síðan fyrst var reynt með botnvörpu á þessu miði, og hefir mér því komið til hugar að segja tildrög þess, að þar var reynt með botnvörpu. Árið 1911 hafði orðið allmikil fjölgun í íslenzka togarflotanum. H. f. Ísland hafði keypt "Lord Nelson", stórt og mikið skip, Thor Jensen o. fl. höfðu keypt Snorra Goða, eldra, Th. Thorsteinsson o. fl. leigt tvo togara frá Aberdeen og Eggert Ólafsson var keyptur til Patreksfjarðar. Þetta ár tók ég við skipstjórn á Snorra Sturlusyni; hann var byggður í Hull árið 1900, 75 smálestir nettó. Heldur þótti Snorri lítið sjóskip og togskip varla í meðallagi. Undanfarin vor hafði verið fiskað í Faxaflóa, en nú hafði hann síðustu tvær til þrjár vorvertíðir fyllzt af frönskum togurum, svo að íslenzku skipstjórarnir höfðu ekki mikla trú á, að þar aflaðist, innan um alla Fransmennina. Hugðu því flestir til að reyna við Austurland, því að heyrzt hafði, að enskir togarar fiskuðu þar vel um þennan tíma árs, en fiskur var þar frekar smár. Ég hafði verið þar árið 1908 á saltfiskveiðum með enskum togara, "Lysander", skipstjóri var Árni Eyjólfsson Byron. Afli var heldur rýr og að mestu smáfiskur, og veðráttan þokusöm.

Kveldúlfstogarinn Þórólfur RE 134 á veiðum.                                           (C) Guðbjartur Ásgeirsson.
  
Um 20. maí fórum við austur á Snorra Sturlusyni, vorum þar 5-6 daga og fengum sæmilegan afla af smáfiski, höfðum á þessum tíma fengið sem svarar hálfum túr, en þá bilaði vélin svo að ekki var hægt að toga svo að gagni væri. Var því haldið til Reykjavíkur og leitað viðgerðar á vélinni. Fátt var þá um leikna vélaviðgerðarmenn og lítið um verkfæri. Eftir um viku dvöl í Reykjavík var viðgerðinni lokið, vélin reynd og reyndist sæmilega. Var svo undirbúinn annar túr og haldið á veiðar. Ekki leizt mér á að fara austur aftur, var það aðallega af því að togvinda okkar tók ekki nema 300 faðma af togvír hvorumegin, en dýpi er víðast hvar mikið fyrir austan. Var því haldið vestur, reynt báðum megin við Ísafjarðardjúp, djúpt og grunnt, en afli var tregur; sömuleiðis reyndum við undir Kögri, bæði djúpt og grunnt, en fengum lítinn afla. Háseti var með mér þetta úthald, Þórður Sigurðsson, þá um fimmtugt; hafði hann lengi verið stýrimaður á skútum frá Reykjavík, bæði á færafiski og reknetum. Þórður var ágætur sjómaður og eftirtektarsamur mjög. Vorum við að kippa austur og Þórður við stýrið. Við vorum að tala saman um aflatregðu, og sagðist þá Þórður vel geta trúað að fiskur væri á 85-90 föðmum N.-A. af Horni. Kvaðst hann hafa verið með Bandaríkjamönnum á flyðruveiðum á þessum slóðum um þetta leyti árs og oft fiskað mikið af þorski á lóðirnar. Botn hélt hann dágóðan, og töluðum við um þetta fram og aftur. Fórum við svo niður í kortaklefa og athuguðum kortið, því að Þórður kunni góð skil á notkun sjókorta. Var svo haldið út N.-A. af Horni á 85-90 faðma dýpi og byrjað að toga. Þar var ágætis afli, en nokkuð var það til tafar, að mikið var af allstóru, lausu grjóti í botninum og vildi því oft verða gat á pokanum.


Skallagrímur RE 145 (til hægri) mætir hér Garðari GK 25 á toginu.        (C) Guðbjartur Ásgeirsson.  

Settum við þar niður dufl og tók þá von bráðar fyrir að við fengjum steina í pokann. Vorum við þarna í vikutíma og fylltum skipið af vænum þorski. Ekkert skip sáum við þarna, nema Súluna, sem var þá á lóðaveiðum og var gerð út frá Norðfirði. Hún var langt fyrir austan okkur, svo að við sáum hana ekki nema í kíki. Á heimleið átti ég langt tal við Þórð um hvort hann héldi ekki að til væri fleiri góð togmið, sem ekki hefðu verið reynd áður, þar sem hann hefði fiskað með Bandaríkjamönnum. Sagði hann þá, að eitthvert bezta mið þeirra hefði verið að vestanverðu við Djúpið, alveg úti í kanti. Þar gengi all-langur tungulagaður tangi í A.N.A út í Ísafjarðardjúp. Þar hefðu þeir fengið á 100-150 faðma dýpi mjög góðan afla, en botn hélt hann að væri þar frekar slæmur, þar væri líka mikill straumur og illviðrasamt. Að lönduninni lokinni var farið aftur á sömu slóðir og fékkst þar annar sæmilegur túr. Síðan hafa íslenzkir togarar stundað veiðar á Hornbanka og oft fengið góðan afla, einkanlega síðara hluta maí og í júnímánuði og sömuleiðis vetrarmánuðina desember og janúar. Haustið 1915 að síldveiðum loknum, sendi h.f. Kveldúlfur togara sína, Skallagrím, Snorra Goða og Snorra Sturluson til viðgerðar til Kaupmannahafnar. Komum við úr þeirri ferð snemma í desember og var þá búizt á veiðar 10.-12. desember. Veðrátta var mjög slæm, sífelld austan stórviðri og hvergi fisk að fá, enda ekki hægt að fiska nema á grunnmiðum. Eftir viku tíma vorum við að toga, í mjög slæmu veðri, grunnt undan Skálavík og var lítill afli. Síðustu fjóra dagana höfðum við verið á líkum slóðum og Skallagrímur; skipstjóri á honum var þá Guðmundur Jónsson á Reykjum. Um hádegisbilið talaði hann við okkur, hafði hann verið úti nokkuð lengur en við, sagði hann, að hér fyrir vestan væri ekkert að fá, nema illviðrið. Sagðist hann ætla suður í Faxaflóa og hélt að fiskur myndi vera í Garðsjó, sem algengt var um þetta leyti árs, nokkru fyrir jól.


Veitt í salt á Garðari GK 25 á Grænlandsmiðum.                                  (C) Guðbjartur Ásgeirsson.
  
Nokkru síðar héldum við inn á Hesteyri og lögðumst þar. Heldur þótti mér horfa óvænlega með túrinn og var nú farið að athuga, hvernig vænlegast væri að bjarga honum. Kolin voru slæm, tekin í Höfn, og vorum við búnir að nota mikið af þeim. Datt mér þá í hug mið það, sem Þórður hafði talað um 1911, út með Djúpinu og var nú ákveðið að reyna þar þegar lygndi. Um kl. 3 um morguninn var vindur  nokkru hægari, og hafði mig dreymt fiskilega um nóttina. Var þá akkerum létt og haldið út. Þótti það æði langt að halda fimm tíma beint til hafs. Austan stormur var, en fór heldur lygnandi. Klukkan 10 f.h. var kastað á 85 faðma dýpi, mjög nálægt þeim slóðum, sem Þórður hafði lýst. Var þar ágætur afli, en ekki þó mok. Komumst við á um eða yfir 100 faðma og var þar mikið af karfa. Héldum við okkur á 85-90 föðmum og rifum ekki mjög mikið. Aflinn var vænn þorskur og mjög mikið af smá- og stofnlúðu. Á aðfangadag vorum við orðnir íslausir og mikill fiskur á þiljum; var þá haidið til Patreksfjarðar eftir ís. Austan strekkings storumr var alla dagana, en sjólítið. Ekkert skip sáum við þessa daga, enda var skyggni slæmt. Þegar við höfðum siglt rúman klukkutíma á leið til Patreksfjarðar, fórum við framhjá botnvörpungnum Apríl, dálítið á stjórnborða, skipstjóri á honum var Þorsteinn Þorsteinsson; fyllti Apríl sig í þessari ferð á mjög skömmum tíma. Hjalti Jónsson fór svo með skipið til Fleetwood kortalaus eða kortalítill, eins og getið er um í bókinni Eldeyjar-Hjalti. Við fengum ísinn mjög fljótt á Patreksfirði og lágum þar til kl. 2 f. h. á jóladag.


Pokinn hífður inn fyrir lunninguna og tæmdur.                                         (C) Guðbjartur Ásgeirsson. 
 
Aðfangadagskvöld var ég í boði hjá Ólafi sál. Jóhannessyni konsúl og konu hans, og verður þetta kvöld mér lengi minnisstætt fyrir þær ágætu móttökur, sem ég hlaut þar, og er það ágætasta aðfangadagskvöld, sem ég hef notið utan heimilis míns. Var það í fyrsta, en ekki í síðasta sinni, sem ég naut hinnar landskunnu gestrisni, sem á því heimili ríkti. Við fórum út eins og áður er getið kl. 2 f. h. á jóladag í sama austan stormi. Héldum við suður á Röst, fiskuðum þar um það bil í sólarhring, og var góður reitingur af kola. Við komum inn á þriðja í jólum og héldum svo til Fleetwood og fengum ágætan markað. Ekki fórum við þarna út aftur í næsta túr, enda var sífellt illviðri. Þennan vetur var tíð ákaflega slæm, en um mánaðamótin janúar og febrúar gerði mjög góða tíð, og var vertíðin 1916 vanalega nefnd vertíðin góða. Mátti heita að ekki tæki úr dag.
Árið 1921 sendi h.f. Kveldúlfur þrjú af skipum sínum á saltfiskveiðar í miðjum nóvember sem var algengt í þann tíma. Voru það Skallagrímur yngri, Þórólfur og Snorri Sturluson yngri; var ég þá skipstjóri á Þórólfi, afburða góðu skipi, og var það álitið bezta skip togaraflotans og er það líklega enn. Reynt var á þessum vanalegu stöðum, báðum megin við Ísafjarðardjúp, á Hornbanka og víðar.


Snæbjörn Stefánsson skipstjóri á Ver GK 3 teygjir sig yfir lanternljósið á brúarvængnum til að sjá hve mikill fiskur sé í þessu holi.                                                            (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Fiskur var mjög tregur, en tíð frekar góð. Öll skipin höfðu farið út um líkt leyti, því að verkfall hafði verið um haustið og öll skip voru á ísfiskveiðum nema þessi þrjú frá Kveldúlfi. Eftir að hafa reynt til og frá, datt mér í hug að reyna á sömu slóðum og um jólaleytið 1915. Hélt ég suður fyrir Djúp og út með því. Veður var gott og sást vel til lands. Kastaði ég þar á 95-100 föðmum og hitti strax á mokafla, hreinan þorsk. Setti ég niður dufl á 95 föðmum, en rétt fyrir utan það voru 150 faðmar. Allmiklar tafir urðu að því, að netin báðum megin reyndust fúin. Höfðum við farið til veiða, að loknum síldveiðum þetta ár, á Nýfundnalandsbankana mánuðina september og október. Botn var þar víðast góður og netin sýndust lítið slitin, en voru orðin fúin. Við urðum því að slá undir nýjum netum og eftir það fengum við ágætis afla, 6-7 poka eftir 30 mínútur. Klukkan mun hafa verið 12 á hádegi þegar byrjar var, en um miðnætti var komið austan hvassviðri, var þá hætt með mikinn fisk á þilfari. Héldum við okkur svo við duflið á meðan gert var að, en töpuðum því nokkru síðar. Nokkru eftir að aðgerð var lokið, var haldið upp í eina klukkustund og síðan austur að vesturkanti Ísafjarðardjúps og haldið sér við Djúpið. Um kvöldið var haldið út aftur, var þá nokkuð lygnara, og byrjað að toga á líkum slóðum og daginn áður. Fengum við um nóttina tvo til þrjá dágóða drætti, en megnið var ufsi, annars rifrildi og festur hvað eftir annað.


Það hefur verið mikill afli í þessu holi, því alls eru um 20 menn í aðgerð.    (C) Guðbjartur Ásgeirsson.  

Um morguninn, nokkru eftir birtingu, var haldið austur yfir Djúpið og ætlaði ég að reyna í austurhalla þess þegar lokið væri viðgerðum netanna. Þegar komið var austur á kantinn mættum við þar Skallagrími; skipstjóri á honum var Guðmundur Jónsson frá Reykjum. Töluðum við saman, og sagðist hann hvergi hafa fengið fisk, en ég sagði honum frá afla þeim,sem við höfðum fengið þar úti. Ákváðum við að halda þangað út aftur og var svo snúið við og byrjað á nýjan leik. Var þá komið bezta veður og hélzt í næstu 4-5 daga, og bætti það mjög aðstæður allar. Aldrei áður hafði ég þá komizt í annað eins netarifrildi og festur, og aldrei í annað eins mok af fiski, þegar vel gekk, tvo til þrjá drætti rifrildi og festur, næstu tvo til þrjá máske 7-8 pokar eftir 20-30 mínútur. Komum við svo þarna niður á kantinum sínu duflinu hvor, og fór þá heldur að minnka rifrildi, en var þó alltaf mjög mikið. Afli virtist beztur á 115-120 föðmum, oft hreinn þorskur. Ekki var asfiski nema á þessu dýpi. Vöruðum við okkur ekki á hve kanturinn sveigði mikið til norðurs; héldum fyrst að hann mundi vera A.N.A., en hann reyndist liggja mikið meira til norðurs. Hefði þá komið sér vel að hafa dýptarmæli. Héldum við, svo áfram veiðum þar til við vorum alveg orðnir í vandræðum með lifur og salt næstum því búið. Fórum við þá til Dýrafjarðar og létum í land 40-50 tunnur af lifur og tókum dálítið salt.

Hér er verið að taka inn pokan á Víði GK 450.                                      (C) Guðbjartur Ásgeirsson.
  
Var svo haldið út aftur og byrjað á líkum stað. Nokkru síðar fór Skallagrímur heim, hann losaði ekki lifur fyrir vestan. Afii var líkur, þó meiri ufsi. Eftir þrjá daga var haldið heim, var þá saltið búið og lifrarföt öll full, enda var túrinn orðinn alllangur. Fáliðaðir vorum við frekar þennan túr, tuttugu og þrír á, en einvalalið. Höfðum við eitthvað yfir 200 föt lifrar og þótti þetta mjög mikill afli á þessum tíma árs. Meira en helmingur aflans reyndist þorskur. Þegar við höfðum verið þarna í tvo til þrjá daga kom botnvörpungurinn Baldur, skipstjóri Þorgrímur Sigurðsson, og var það fyrsti túr Baldurs. Hann var á ísfiskveiðum og fyllti sig á mjög skömmum tíma. Snorri Sturluson, skipstjóri Sigurður Guðbrandsson, kom sömuleiðis og var á heimleið, hafði verið á Hornbanka allan túrinn, en fiskaði þarna úti í einn dag. Ekki hef ég heyrt, hver hefir gefið þessu fiskimiði nafn, en þennan vetur komst það á og hefir gengið undir Halanafninu síðan. Eins og sagt var í byrjun þessarar greinar, er Halinn tvímælalaust bezta togveiðimið, sem enn hefir fundizt, hvort sem um innlend eða erlend fiskimið er að ræða.


Togari Einars Þorgilssonar & Co, Garðar GK 25. Flestar af myndunum hér að ofan eru teknar af Guðbjarti Ásgeirssyni um borð í honum.                                      (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Í Sjómannablaðinu Víkingur II. árg. 1940 í grein, sem Guðmundur Jónsson skipstjóri, Reykjum skrifar og lýsir Halanum, stendur: "Guðmundur Guðmundsson, nú bóndi á Móum á Kjalarnesi, sem stýrði Þórólfi, varð til þess að reyna á Halanum fyrstur þennan vetur". Og í bókinni "Um láð og lög" eftir dr. Bjarna Sæmundsson stendur á bls. 274: "íslenzkir fiskimenn höfðu að vísu komið fyrr á þetta svæði og fiskað þar, en með litlum árangri, þangað til haustið 1921, er Kveldúlfsskipin, fyrst Þórólfur einn og svo Skallagrímur byrjuðu að fiska þar".  

Sjómannablaðið Víkingur. 11-12 tbl. 1 desember 1945.
Guðmundur Guðmundsson frá Móum.

      "Framfaraspor" Siglfirðinga

Til framfara má telja það, að keypt voru tvö allstór fiskiskip, sem halda á út til þorskveiða í vor og sumar, og jafnvel til reknetaveiða, sem menn hér hafa numið til fullnustu af frændum sínum, Norðmönnum; þeim (Norðmönnum) til verðugs heiðurs má geta þess, að þeir skutu saman allt að 300 kr. til styrktar fátækum, og var því fé varið til að kaupa korn fyrir handa kúm og mönnum; yfirleitt féll öllum vel við Norðmenn, og höfðu bændur o. fl. gott af þeim.

               Vatneyrarverslun

Verslanir Miljónafjelagsins á Vesturlandi eru seldar. Verslunina á Þingeyri hafa Proppé-bræðurnir keypt með skipum og vörubirgðum á 50 þús. kr. Einnig verslanirnar í Ólafsvík og á Sandi á 45 þús. kr. að sögn. En Bíldudalsverslun hafa þeir keypt Þórður Bjarnason verslunarstjóri og Hannes Stephensen bróðir hans á 75 þús. kr. Vatneyrarverslunina hefur Ólafur Jóhannesson konsúll keypt.

Vísir. 20 ágúst 1914.

                  Skip til sölu

Kútter "Olivette", byggð upp að nýju úr eik 1921, 37 tons, og kútter "Diddó", byggður upp að nýju 1919, stefni og bönd úr eik, kjölur úr brenni, með furuklæðning. Bæði eru skipin með 12 hesta nýjum Solovélum og í ágætu standi. Diddó er 27 tons. Skipin seljast með öllu tilheyrandi í ríkisskoðunar ástandi.
Frekari upplýsingar gefur Ólafur Jóhannesson á Vatneyri.

Hænir. 45 tbl. 5 desember 1929.

Olivette SH 3 við bryggju á Siglufirði.                                             Ljósmyndari óþekktur.

Þilskipið (kútter) Olivette BA 126.                                                           Ljósmyndari óþekktur.

        Ólafur Ólafsson skipstjóri

Árið 1913 keypti Ólafur Jóhannesson, kútterinn Olivette norður á Siglufirði, en þangað sótti nafni hans, Ólafur Ólafsson (Ólafur í Krók ) skipstjóri, hið nýja skip, sem átti eftir að verða hans annað heimili um nær tvo tugi ára, eða allt fram til ársins 1930, og var hann óslitið skipstjóri á Olivette allan þann tíma, en skipið var ávallt gert út frá Patreksfirði á vegum Ólafs Jóhannessonar. Var þá liðinn nær aldarþriðjungur síðan hann tók við skipstjórn, og átti hann því láni að fagna, að hafa aldrei hlekkzt á á sinni löngu sjómannsævi. Fullan fjórðung aldar var hann skipstjóri á útvegi síns gamla vinar og sameignarmanns að Ísafoldinni, Ólafs Jóhannessonar. Var Ólafur í senn einkar farsæll skipstjóri og aflasæll mjög, kappsfullur, og þó í hófi og aðgætinn.
Varð honum vel til manna og hélt sömu mönnum oft lengi í skiprúmi, enda þekktur orðinn að aflasæld og góðum útbúnaði skips síns, eftir því sem þá tíðkaðist.
Skip hans, Olivette, var um 38 tonn að stærð, og eins og aðrar fiskiskútur þess tíma búið seglum einum til gangs. Þægindum var litlum fvrir að fara. Ekkert skýli ofandekks, ekkert stýrishús, enginn kortaklefi, aðeins kappinn einn og svo, stýrisásinn að standa við, hvernig sem veður létu. Öryggistækin voru og færri, aðeins kompásinn, loggið og lóðið, og vegvísarnir á ströndinni engir fyrstu árin. Á seinni árum fékk Ólafur hjálparvél í skip sitt, og voru menn þá mun betur settir en áður, meðan ládeyðan gat heft för þeirra svo mörgum klukkustundum skipti.
Á slíkum skipum var jafnaðarlegast 14-17 manna áhöfn, en fækkaði er kom fram um sólstöður. Þurftu þá ýmsir að fara heim og sinna búum sínum, rúning sauðfjár, öðrum vorverkum og síðar slætti, því að margir háseta voru bændur úr nærliggjandi sveitum. Var oft ærið kapp, eða fiskirígur, milli skipstjóra hinna ýmsu kúttera, en vel mátti Ólafur jafnan una sínum hlut, enda skipið hið bezta af skipum slíkrar tegundar, vel við haldið og hið fríðasta á sjó að sjá og gott í sjó að leggja.

Sjómannablaðið Víkingur. 1 apríl 1952.
Úr grein Einars Sturlaugssonar.