24.01.2016 12:17
Síldveiðiskip Hans Lindahl Falcks Konsúls við Ísland um og eftir 1900.
Reknetaveiðar Falcks konsúls hér við land. Hr. Falck konsúll í Stavangri, sem tvö síðustu árin hefir gert út gufuskip og seglskip meðfram til reknetaveiða hér við land, hefir bæði árin ritað hr. stórkaupmanni Thor E. Tulinius skýrslu um þetta fyrirtæki. Skýrslan um reknetaveiðarnar 1900 mun hafa verið prentuð í »ísafold«. Nú hefir »Norðurlandi« verið send skýrslan 1901, og er hún dagsett 12. okt. síðastl. í fyrra fekk hr. Falck 536 tunnur af síld í reknet. Síldin var góð, en meðferðinni á henni nokkuð ábótavant. Allgóð vara varð úr henni. Eftir þá reynslu, sem Falck konsúll hafði fengið fyrsta árið, bjó hann skip sín betur úr garði í ár, tvö gufuskip, »Albatros« og »Bremnæs« og tvær seglskútur, »Solo« og »Duo«. Öll þessi skip voru að fiskiveiðum hér við land og seldu fiskinn á Seyðisfirði og ísafirði. Svo var fyrir þau lagt, að þegar dimmt væri á nóttum, skyldu þau fást við síldarveiði í reknet, og seglskúturnar áttu að stunda þær veiðar, þegar tilefni væri til þess, bæði til þess að afla sér beitu og til söltunar. »Albatros« kom með 517 tunnur til Noregs, »Bremnæs« með 309 tunnur. »Solo« og »Duo« komu hvort um sig með 45 tunnur, auk þess, sem þau notuðu til beitu. Þetta verða alls 916 tunnur. Veður var ekki hagstætt og við það bættist það, að síldin kom fyr en hún var vön að koma, og þegar skipin komu á fiskistöðvarnar, var sfldin í allsmáum torfum. Eina nótt lágu »Bremnæs« og »Albatros« rétt hvort hjá öðru; þá nótt fekk »Bremnæs 100 tunnur, en »Albatros« ekki nema eina. Síldin, sem veiddist, var stórsíld, og við aðgreining á henni og söltun reyndust fara um 300 síldir í fulltroðna tunnu (90 kg.) Hún var fyrirtaks-góð, og »því engin furða, þó að eg fengi hátt verð fyrir hana,« segir konsúllinn. »Eftir þessar tilraunir er það ljóst, sem eg gerði mér í hugarlund þegar í fyrra, að við ísland og umhverfis það er fyrirtaks-góð síld, en landsmenn hafa hennar ekki not, af því að þeir eru sér ekki ( útvegum um áhöld til að veiða hana. Reyndar hefir mér veizt sú ánægja, að fleiri hafa nú gert dálitlar tilraunir til að fara sömu leiðina, og ýmsum íslendingum hefi eg veitt aðstoð með kaup á netjum og frætt þá um það, sem þeir hafa æskt eftir, um veiðina og meðferðina á síldinni. Svo mikla athygli hafa tilraunir mínar vakið á íslandi, að eg efast ekki um, að á næsta ári muni margir fleiri útvega sér net.. Þessar veiðar má reka á slúffum, skútum og gufuskipum, í stuttu máli, á hvers konar skipum, sem vera skal. En netin verða' þá að vera löguð eftir því, sem við á. Mér virðist svo, sem þessar veiðar ætti að stunda til muna á íslandi, og að íslendingar ættu að gera það, því að varan hefir þessi tvö ár, og einkum í ár, reynst svo góð, að jafnvel þótt markaðurinn sé offyltur, má búast við að fá gott verð fyrir hana. Norðurland 1 árg. 1901-1902. 6 tbl. 5.11.1901.
Árið 1899 byrjaði norskt fyrirtæki, sem hét Havfiskecompaniet, reknetaveiðar fyrir Norðurlandi, undir stjórn Hans L. Falks. Tilraunir þessar gáfust vel og einnig voru þær reyndar af öðrum við Austurland og í Faxaflóa. Næstu árin á eftir var þetta algeng veiðiaðferð, sem gaf miklar vonir um góðan árangur.
Sumarið 1904 komu um 100 norsk skip til Siglufjarðar. Á meðal þeirra voru nokkrir "stórir barkar", sem áttu að vera fljótandi stöðvar, til að salta og geyma síldina í. Þetta ár markar tímamót í síldveiðum við Ísland, vegna nýrrar veiðitækni. Tvö norsk gufuskip, Atlas og Albatros, komu með snurpinót, öðru nafni herpinót, á Íslandsmið og veiddu mjög vel. Þetta nýja veiðarfæri er upphaflega bandarískt. Talið er að sjómenn á Rhode Island hafi fundið herpinótina upp árið 1826 og notað hana til smáfiskaveiða. Norðmenn kynntust nótinni 1876 og munu hafa verið fyrstir Evrópuþjóða til þess að reyna þessa aðferð við síldveiðar. Tilraunir þeirra og Svía um 1880 heppnuðust vel. Það var Hans L. Falk konsúll í Stavanger, sem fyrr er nefndur, sem taldi möguleika á því að nota slíka nót við síldveiðar eins og við aðrar smáfiskaveiðar og sendi því skipin á Íslandsmið. Þann 26. júlí 1904 var fyrstu tvö hundruð tunnunum af herpinótasíld landað á Siglufirði. Þessi tvö skip veiddu mjög vel um sumarið, en reknetaskipunum gekk frekar illa og þau veiddu lítið. Varð þetta til þess að gjörbreyta veiðivenjum og þessi nýja aðferð ruddi sér til rúms. Með þessu hófst nýtt tímabil mikilla umsvifa á Siglufirði. Litla þorpið, sem áður var að mestu óþekkt utanlands og jafnvel innanlands, varð nú frægt fyrir hinar miklu síldveiðar, sem skip frá ýmsum þjóðum stunduðu þaðan. Í annað sinn höfðu norskir menn hafið landnám á Siglufirði, og þannig fetað í spor Þormóðs hins ramma Haraldssonar, þó með allt öðrum hætti væri.
Morgunblaðið 21 des 1997. / Siglfirskir söguþættir Ragnar Jónasson.