Söguleg veiðiför á togaranum                                    Skallagrími
Árið 1926, í byrjun desembermánaðar, eða fyrir réttum 19 árum, er haldið í veiðiför úr Reykjavíkurhöfn seinni hluta dags. Og eins og sjálfsagt var um þetta leyti árs, var ákveðið að fara á miðin fyrir Vestfjörðum norðan Ísafjarðardjúps, eða Halann. Þegar komið var út og norður af Gróttu, lét ég kalla á stýrimanninn, sem var Sigurður Jónsson frá Bakka á Seltjarnarnesi. Sigurður kom að vörmu spori, og ég segi við hann: "Taktu hér við stjórninni, ég ætla að leggja mig. Stefnan er N. N.V., og hafðu svo góðar gætur á öllu". Ég bjóst ekki við að sofa lengi. Ég fór niður í herbergi mitt, og er að líta í kortið af Faxaflóa. Dettur mér í hug að gaman væri að reyna vestur Hvalfellið eitt "hal" um leið og farið er þar framhjá. Veðri var svo háttað, að stinningskaldi var á af austri, úrkomulaust en skýjað. Útlit var ekki sem bezt. Þetta mið er ágætt fiskimið; er þá komið vestur og norður fyrir vestara hraun. Gengur oft fiskur þarna um, um áramótin, nýskriðinn vestan úr Jökuldjúpi. Ég kalla til Sigurðar upp á stjórnpallinn, og segi við hann: "Við skulum reyna eitt "hal" þarna á áðurnefndu miði, eða þegar komið er um 19 mílur á loggið frá Akureyjarbauju. Þú getur kastað og togað í einn klukkutíma". Sigurður þessi var þaulkunnugur á flestum slóðum flóans, eins og þeir Seltirningar aðrir. Eftir þetta líður ekki á löngu þar til ég er fallinn í væran svefn. Eftir fjóra tíma vakna ég, og skynja undir eins að skipið er enn á fullri ferð. Ég fer því upp á stjórnpallinn, og held að þar hafi ekki verið kastað, eða að það hafi orðið lítið vart við fisk, og Sigurður hafi haldið af stað vestur af þeim sökum, því það hafði ég sagt honum að gjöra ef honum litist ekki á veiðina. Hafði verið sett vakt og var Sigurður stýrimaður farinn niður. Ég spyr nú vökuformann um veiðina. Sagði hann að það hafi verið sæmilegur poki í drættinum af laglegum þorski, og ýsu hafði orðið vart í því.


Pokinn tekinn innfyrir en nokkrir eftir enn í belgnum.                      (C) Guðbjartur Ásgeirsson.
  
En með því að veðurútlit fór versnandi, og ég bjóst við verra veðri í vændum vestra, lét ég snúa skipinu inn um aftur og hugði að reyna betur á þessu miði. Þegar þangað er komið, læt ég vörpuna út, og fer eftir dýpi, því að engin merki sáust vegna náttmyrkurs. Dreg ég nú í einn og hálfan tíma. Þegar varpan kemur upp, eru í henni tveir dágóðir pokar af þorski og stórýsu. Þykir mér nú vænkast útlitið, því að sannfærður var ég um það að ekki væri kastandi fyrir vestan. Læt ég nú út dufl á því dýpi sem mér fannst ráðlegast. Held ég síðan áfram veiðinni og fæ 2-3 poka í drætti meðan dimman er. Þegar birti af degi, örfaðist veiðin allt upp í 5-6 poka í drætti meðan birtunnar naut, meðfram af því að nú sá ég til miðanna. Um hádegisbil kom til mín enskur togari. Virtist mér hann gjöra sér lítið gagn, líklega vegna lélegra veiðarfæra. Var hann ávallt að sprengja belginn, því að aldrei fékk hann meira en poka í drætti, og gat það stafað af belgrifrildi. Þegar dimma tók, tregaðist veiðin aftur, en var þó sæmileg alla nóttina. Jafnframt versnaði veður, og gjörði þunga undiröldu. Var nú auðséð að uppgangs illviðri var í vændum af vestri eða norðri, og loftþyngdarmælir mjög lágur. Haldið var samt áfram við veiðina þótt aðstaða öll versnaði til muna. Reittist vel meðan verið var að, en undir dimmumótin versnaði svo að ekki þótti mér fýsilegt framhaldið. Tók ég upp duflið og hugsaði mér að reyna á Bollasviði og Leirukletti, en þau mið eru í suðurflóanum, eins og kunnugt er. Hafði vindur gengið um daginn í vestrið, og þá þyngt undirsjóinn svo að minnstu munaði að hryggjaði á hraununum. Ég hélt nú suður í flóann og var vont að ferðast suðureftir. Kom ég þar undir kvöldið, leist ekki á að kasta vegna dimmviðris og drungaútlits.
Varð það úr að ég fór inn undir Keflavík og lagðist þar. Einnig fannst mér réttast að hvíla skipverja, sem höfðu haft undanfarið langa vinnustund og erfiða. Það er skemmst frá að segja, að við lágum þarna í tvo daga og eina nótt. Illviðri var á, mestan tímann.


Fiskur flattur um borð í togara.                                                           (C) Guðbjartur Ásgeirsson.
  
Undir birtuna annars dags hægði lítið eitt. Fór ég því út að athuga hvernig umhorfs væri. Var slarkfært togveður fyrst og fór batnandi. Þó var útlit afar illt. Þegar bjart var orðið, varð ég var við tvö skip fyrir norðan hraun. Vegna þess að lítið var að hafa þar sem ég var, kippti ég norður að þessum skipum sem ég sá þar. Voru það Hannes ráðherra og útlendingurinn, sem hafði verið með mér áður. Þarna varð vel vart um daginn og héldum við okkur norðarlega í Akurnesingaforum. Stórt og öflugt dufl var þarna, sem Englendingur átti, og á því gott gasljós. Vindur var hægur þennan dag, en biksvartur sorti í suðvestrinu og allt upp í norðvestrið. Undan þessum sorta ýfðist undiraldan ótrúlega, svo að öðru hvoru braut úr toppnum á stærstu öldunum, sem sýndi það að þær kenndu grunns. Þegar svona stendur á, og veðurútlit þannig, að augljóst er hvað er í vændum, er öruggast að hafa tímann fyrir sér og forða sér meðan má og komast í var, sérstaklega þar sem staðurinn er stórhættulegur, eins og hér var um að ræða. En það fer svo fyrir flestum fiskimönnum, að ef vel er vart fiskjar, er þeim um og ó að hætta veiðum meðan stætt er, og því fer stundum sem fer, að slysin verða. Eins fór fyrir mér í þetta sinn. Eftir að dimma tók skellti hann á stórviðri af suðvestri og kl. um 10 e. h. er komið ofsarok. Við höfðum tekið inn vörpuna undir eins og byrjaði að hvessa, bundum hana vel og gengum frá öllum lúkugötum eins og bezt varð. Við héldum okkur við duflið, sem stóð á 30 faðma dýpi. Vonaði ég að duflið stæði af sér veðrið og sjóinn, en svo varð ekki, því að um lágnættið hverfur ljósið, og var nú ekki að treysta á annað en lóðið, sem var handlóð, og því ekki vel nákvæmt. Um kvöldið, áður en fullhvessti, hafði Hannes ráðherra, skipstjóri Guðmundur Markússon, farið innar í Flóann og komst hann inn á Reykjavíkurhöfn. Ég stóð á stjórnpalli og lét lóða öðru hvoru, dýpið ávallt um og yfir 30 faðmar. Nú er eitt að nefna. Reynslan hefur sýnt, að í slíkum ofveðrum getur verið stýrt óaðfinnanlega í veður og sjó, og því gæti virtzt að skipið fari áfram, en svo hefur orðið sú staðreynd, að skipið hefur farið aftur á bak. Þar sem við vorum staddir, hagar svo dýpi, að áll eða dýpi er, sem kallast Forir. Dýpi þetta gengur inn fyrir Akranes, beygir til suðurs fyrir utan Gróttu og er þar kallað Djúp. Nær þessi áll allt suður á móts við Vatnsleysur.


Áhöfnin á Skallagrími RE 145 árið 1924.                                          Ljósmyndari óþekktur.

Utan við og út í Flóanum er mikið grynnra, svo að þar sem grynnst er, eru 8-9 faðmar á Vestrahrauni, en um 5-6 faðmar á Syðrahrauni, eins og kunnugt er sjófarendum. Ég vissi það, að ekki mátti mikið grynna dýpið, því að þá væri voðinn vís. Samt var nú farið að grynna þegar leið á nóttina, upp í 25 faðma. Nú var spurningin: "Hefur skipið farið aftur á bak í þessu voðaveðri, og er því að nálgast Mýraskerin, eða hefur það tekið áfram og erum við að nálgast grunnbrotin úti í Flóanum? Það var ekki auðvelt að ákveða það með vissu, en ég þóttist viss um, að öllu væri óhætt meðan við værum á yfir 20 faðma dýpi. Klukkan 4 um nóttina lægði mesta ofsann. Það skal nefnt hér, að eftir að duflið hvarf, var Englendingurinn ávallt kippkorn fyrir aftan skip okkar, og reyndi hann auðsjáanlega að vera sem næst okkur og tapa okkur ekki úr augsýn. Var það okkur ekki til baga. Eins og áður er sagt, var farið að hægja kl. um 4, og kl. tæpt 5 var stöðvað og lóðað. Reyndist dýpi um 19 faðmar. Kalla ég nú á Sigurð stýrimann, því að nú ætlaði ég niður að hvíla mig, vegna þess hve veður fór batnandi. Lét ég reka undan vindi meðan við töluðumst við. Vorum við báðir staddir í herbergi mínu. Um þetta leyti var á verði á stjórnpalli vaktarformaður, sem var Þórður Þorsteinsson, síðar skipstjóri á botnvörpungnum Baldur. Hann fórst með mótorskipinu Þormóði í því stóra slysi. Þeir, sem með honum voru á verðinum, voru Aðalsteinn Jónsson, nú lögregluþjónn í Reykjavík, frændi minn, og Ólafur Jónasson, giftur systur konu minnar. Hann dó seinna af slysi um borð í Skallagrími á síldveiðum (hryggbrotnaði). Klukkan 5 voru vaktaskipti. Fór Ólafur þá fram í híbýli háseta til að kalla út næstu vakt. Ég kalla til Þórðar og segi honum að andæfa í vindinn, vélin var að byrja gang og skipið var komið skáhalt í vindinn.


B.v. Skallagrímur til hægri. Myndin er tekin frá Garðari GK 25.             (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Kallar þá Þórður að það sé að koma brotsjór yfir skipið. Er ekki að sökum að spyrja. Sjórinn kom yfir stjórnborðskinnung og aftur yfir. Skipið kastast á bakborðshlið og á hvolf, þó þannig að það fór ekki hringinn yfir, heldur réttist aftur og lá síðan alveg á hliðinni með möstrin í sjó. Streymdi nú sjór í skipið þar sem op voru á, einnig ofan um uppgönguna í herbergi mínu, en þar stóðum við niðri, eins og áður er sagt, ég og stýrimaðurinn. Loftskeytamaðurinn, Einar Benediktsson, lá á þverbekk í herbergi mínu. Í kastinu, sem kom á skipið, tókst hann upp af bekknum og barst með loftinu inn í hvílurúm mitt, en það var bakborðsmegin. Þar mættumst við og rákumst saman, því ég hafði einnig komizt upp í loft og inn í "kojuna". Á meðan hafði Sigurður stýrimaður skorðast við stigann. Uppi í stjórnpalli hafði allt brotnað, sem brotnað gat, svo sem timburbygging kringum gluggana, hurðir og gólfflekar. Þórður hafði fleygt sér á gólfið og hélt sér um fót vélsímans. Aðalsteinn hafði verið við stýrishjólið. Krækti hann báðum höndum í gegnum hjólið og hélt fast, en fætur hans voru einhversstaðar utan við stýrishúsið, því að maðurinn er allra manna lengstur, röskir 2 metrar á hæð. Niðri hjá okkur leit ekki vel út. Við reyndum að komast á fætur, og stóðum þá að brjósti og hálsi í sjó, eftir hæð hvers og eins. "Þetta dugar ekki" segi ég við Sigurð, sem enn stóð í stiganum. "Við verðum að komast upp, annars köfnum við hér eins og kettlingar". Enn streymdi sjór niður, og þó minna, svo að við komumst allir upp. Þegar þangað kom," urðum við að standa á þilinu,. því að gólfið var lóðrétt. Þegar ég komst upp, og fór að virða fyrir mér ástandið, gat ég ekki séð annað en að skipið væri að sökkva. Ég áleit það óhjákvæmilegt sökum þess, að þegar skipið fór á hvolf, heyrðist brak og brestir ógurlegir, sem ég hélt að stöfuðu af því að skipið væri að springa og rifna.
Skipið lá alveg á bakborðshlið. Formastrið var heilt, en stöngin í toppnum af. Barðist mastrið í bárutoppana.


Með gott hal á síðunni. Myndin er tekin um borð í Ver GK 3.                (C) Guðbjartur Ásgeirsson.  

Skipsskrokkurinn var að hálfu upp úr sjó, sjómálið um lúgugötin. Einstaka bára skall upp undir hástokkana á stjórnborða. Mér varð það fyrst fyrir að miða við þetta hvort skipið lækkaði í sjónum og væri því að sökkva. Bað ég þá menn, er voru þarna með mér, að grennslast eftir hvort nokkuð væri til sem hugsanlegt væri að nota sem flot fyrir fólkið ef til kæmi. Ég vissi það að bátarnir voru horfnir. Mér var einnig ljóst, að ég yrði að koma skipinu úr stórbrotunum, sem voru skammt frá. Klifraði ég því upp að vélsímanum, sem í þessu tilfelli mátti segja að væri uppi í loftinu. Hringdi ég niður í vélarúmið á ferð áfram, og það undarlega skeði, að vélamaðurinn svaraði - og vélin fór í gang.. Og það sem mér þótti einnig undarlegt; Skipið lét að stjórn, þótt það lægi svona. Þegar ég fór að virða fyrir mér sjólagið, var til kuls að sjá brimskafl slíkan sem skriðjökull væri; bar hann undarlega hátt við loft að sjá. Þaðan heyrðist voðalegt brimhljóð, hærra en svo að ég geti líkt því við neitt, sem ég þekki. Þarna úti voru aðalbrotin. Þetta, sem við fengum á okkur, var aðeins afleiðing þaðan, enda var skipið á ca. 20 faðma dýpi. Fyrir það að vélin fór í gang, komumst við svo langt frá brotunum, að ekki var hætta á að við fengjum annað. Gufuþrýstingurinn minnkaði ört á katlinum, og var því ekki hægt að halda vélinni í gangi nema stutta stund, en þetta bjargaði þó því að nú var öruggt fyrir brotunum. Veðrið var nú orðið dágott og bjart í lofti, vindur genginn meir til vesturs. Sá ég nú Reykjavíkurljósin, og virtumst við vera staddir um Melakrikann eða Kambsleiru.


B.v. Skallagrímur RE 145 á toginu.                                               (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Nú er að lýsa því hvernig umhorfs var í skipinu. Frammi í hásetabyrginu, sem er neðan þilfars, var ástandið svo að það meira en hálffylltist af sjó. Kom það af því, að niðurgangur í það er bakborðsmegin út við byrðinginn undir hvalbak og streymdi þar sjórinn viðstöðulaust niður. Þar voru staddir allir hásetar, sem þar bjuggu, nema þeir sem voru uppi á verði. Ólafur, sem áður er nefndur, var nýsloppinn niður þegar áfallið varð. Allir þeir er lágu í rúmum sínum í stjórnborðssíðu, hentust fram úr. Hinir komust úr rúmum sínum með erfiðismunum. Auðséð var að ekki varð komizt upp um aðaluppgönguna, því að þar kom blár fossinn niður. Þó varð einn hásetanna til að freista uppgöngunnar. Stakk hann sér þrisvar í fossinn, eins og lax, en kom jafnharðan niður aftur. Sagðist hann líklega hafa komizt upp ef ekki hefðu vírar og annað rusl verið þar fyrir og hálflokað hurðunum. Þessi harðgerði piltur var Benedikt R. Steindórsson, vestan úr Hnífsdal, og hefur nú verið mörg ár heppnisformaður á vélbátum þar vestra. Þá varð að reyna aðra útkomu. Svo er háttað á enskbyggðum togurum, að uppi yfir miðju byrgi er hreyfanlegur gluggi, sem er hafður svo stór að maður getur smogið upp í gegnum hann ef þörf krefur. Þverslá úr greiðum og traustum viði er höfð í hæfilegri hæð, svo að menn geti með góðu móti komizt þar upp og út um gluggann. Þessi útbúnaður er mjög nauðsynlegur, bæði þegar svona stendur á, og eins í árekstri við önnur skip, sem gæti ef til vill Iokað fyrir uppgönguna.Þarna var nú ekki um annað að ræða en að nota þennan glugga, og var það gjört. Að vísu sögðust sumir ekkert fara upp, það væri sama hvort þeir dræpust þarna niðri eða uppi, skipið væri auðsjáanlega sokkið eða það sykki bráðlega. Samt komu nú allir upp. Ég benti þeim að koma til mín. Það varð ekki gengið eftir þilfarinu eins og venjulega, heldur komu þeir utan á byrðing skipsins, sumir skríðandi, aðrir gangandi, hver eftir sínum geðþótta og hæfni. Enginn sýndi minnsta vott um ótta, heldur jafnvel hið gagnstæða. Í þann sama mund eru allir komnir til mín úr káetunni, sem eru híbýli manna aftast í skipinu, eins og kunnugt er.


Togarar við bryggju á Hesteyri í Jökulfjörðum. Þarna eru 3 Kveldúlfstogarar. Togarinn næstur í mynd er Hafnarfjarðartogarinn Ver GK 3.            (C) Guðmundur Ásgeirsson.

Þeir lýstu því fyrir mér, að þar væri mikill sjór, og sérstaklega væri orðið mikið af sjó í véiarúminu. Ég spurðist fyrir um hvort nokkur hefði orðið var við bilun á skipinu sjálfu, þannig, að hætta væri á að það sykki. Þess sögðust þeir ekki hafa orðið varir, við fljóta athugun. Ég var nú orðinn viss um að skipið héldist á floti. Skipt var nú liði og skyldu vera tveir hópar, annar hópurinn ætti að ausa vélarúmið, hinn átti að brjótast fram í fisklest og fleygja fiskinum úr bakborðshlið upp í stjórnborðssíðu. Í þessa hópa skipaði ég mönnum þannig að ég ávarpaði hvern með nafni, og sagði um leið í hvorum hópnum hver skyldi vera, ásamt smáuppörvun, sem þó þurfti ekki. Fyrir liðunum voru: Ólafur Teitsson bátsmaður, frægur dugnaðarmaður, skyldi hann sjá um verkið í fiskilestinni, en Jónas Ólafsson fyrsti vélstjóri skyldi sjá um austurinn úr vélarúmi. Sigurður stýrimaður átti að vera milligöngumaður milli mín og flokkanna. Sjálfur ætlaði ég að hafa gát á öllu frá stjórnpalli. Verkið var nú hafið umsvifalaust og orðalaust, og var þá klukkan orðin rúmlega hálf sjö. Þeir, sem í lestina fóru, urðu að brjóta tréhlera mjög öflugan, sem lokaði göngum aftur í ketilrúmið, en göng þessi eru notuð þegar kol eru geymd í lestinni, annars er þeim lokað með þessum hlera. Það, sem margir hafa dáðst að, bæði útlendir og innlendir menn, sem eru dómbærir á þetta ástand sem skipið var í, var, að hver maður skyldi hlýða orðalaust skipun undir þessum kringumstæðum, þar sem enginn vissi með vissu hvort skipið sykki eða ekki, og jafnvel meiri líkur á að það mundi ekki fljóta, vegna þess að enn rann sjór í hásetabyrgið fremst í skipinu. En einmitt af þessari ástæðu var okkur lífsnauðsyn að rétta skipið við, svo mikið, að uppgangan kæmi úr sjó, og það sem fyrst. Unnið var af miklu kappi niðri í skipinu. Var af miklu að taka. Til dæmis voru öll eldholin á gufukatlinum (þau eru 4) í kafi, og segir sig sjálft hvaða óhemju vinna var að ausa þetta allt með venjulegum vatnsfötum. Mikið lán var það, að veður og sjór lægði mikið þegar leið á morguninn, og gjörði það okkur kleift að hamast við verkið, einkanlega við austurinn. Klukkan milli 11 og 12 á hádegi er búið að ausa svo að hugsanlegt var að lifað gæti í eldholnnum og var þá kveikt upp.


B.v. Hannes ráðherra RE 268 var á sömu slóðum þegar óveðrið gekk yfir. Togarinn náði til hafnar í Reykjavík.             (C) Guðbjartur Ásgeirsson.

Skömmu áður var búið að kasta hverjum fiski úr bakborðshlið upp til stjórnborðs. Var skipið orðið hálfreist, eða möstrin mynduðu ca. 45° horn. Meira var ekki hægt að rétta, vegna þess að ógjörlegt var að kasta til kolum, en þau fóru öll úr stjórnborðs- yfir í bakborðshólf. Það gekk illa að láta lifa í eldunum undir katlinum, sökum þess að ekki "trekkti", en það kom af því að sjór hafði komizt í sótrör öll, en sótið varð að þéttri klessu, sem hleypti ekki vindgusti í gegn. Samt varð komið upp smáþrýsting það miklum, að hægt var að hreyfa vélina með hægri ferð. Það mátti ekki tæpara standa, því að nú hafði rekið allan tímann undan vindi og var skipið komið í mynni Hvalfjarðar, átti skammt í land við Andriðsey. En alltaf leggst eitthvað til, og hefðum við líklega rekið í land ef ekki hefði viljað svo til, að þegar skipið fékk áfallið, hafði fremri vörpuhlerinn á bakborða farið fyrir borð og rutt með sér allri vörpunni með rúllum og öðru, og hékk þetta við afturhlerann, sem fastur var inni í afturgálga. Dró þetta drifakkari úr ferð skipsins, og varð líklega til þess að ekki strandaði, ofan á allt annað. Merkilegt má það heita, að engin teljandi meiðsli urðu á neinum manni við þetta ógnaráfall. Þó urðu tveir af skipshöfninni illa staddir um tíma. Annar var matsveinninn, Hillaríus Guðmundsson, mjög harðgerður og duglegur maður. Hann var staddur uppi í eldhúsi, sem er bakborðsmegin í yfirbyggingu á þilfari, en vegna þess að það var þeim megin, fylltist það og munaði minnstu að Hillaríus drukknaði þar. Með harðfengi kraflaði hann sig úr kafinu og komst út úr húsinu. Hinn var Tryggvi Tómasson kyndari. Þegar sjórinn kom yfir skipið, stóð svo á fyrir honum, að hann var að snúa loftrörinu, en loftrör eru, eins og allir vita, nokkuð hátt sett, hærri en stjórnpallurinn. Þegar Tryggvi sér sjóinn gínandi himinhátt yfir sér, verður honum það til lífs að í einhverju ofboði eða samkvæmt hárréttri ákvörðun, stingur hann sér inn í loftrörið; verður þar fastur og losnaði ekki þaðan fyrr en eftir þó nokkuð langan tíma. Hafði hann misst meðvitund og legið í því ástandi nokkuð lengi, en fór svo að umla og kalla á hjálp.


Skipverjar vinna við trollið.                                                          (C) Guðbjartur Ásgeirsson.
  
Náðist í hann eftir nokkra fyrirhöfn. Hann var lengi að jafna sig eftir þetta. Eins og fyrr var frá sagt, var vélin komin í gang. Var lónað í áttina til Reykjavíkur, látin upp þau segl sem tiltækileg þóttu, og gekk nú hægt í áttina. Vindur hjálpaði til, því nú var hann genginn í norðvestrið, en hægur. Þegar tók að nálgast, höfðu menn tekið eftir því að ekki mundi allt með feldu á þessu skipi. Sendur var á móti okkur mótorbátur, tilheyrandi höfninni í Reykjavík. Lagðist hann við síðuna og létti undir, svo að allt gekk vel inn á höfn. Margt manna var viðstatt þegar komið var að bryggju. Undruðust menn yfir hvað skipið var illa komið, ekki tannstöngulsefni til laust ofan þilja. Allt fór, sem losnað gat: kistur, tunnur og margt sem geymt var á bátapalli, báðir lífbátarnir með bátauglurnar með sér. Það af því, sem ekki fór af járni, var kengbeygt. Gátu menn varla skilið, þótt skýrt væri fyrir þeim, hvernig slíkt mætti ske. Allir vorum við skipsmenn orðnir slæptir og þreyttir, ekki þurr þráður á neinum og enginn hafði fengið í sig neitt, utan kaldan vatnssopa öðru hvoru, síðan daginn áður. Urðu allir að fara í land og heim, því að öll föt, sem áttu að vera til skipta, voru auðvitað blaut. Svona er nú sagan af því hvernig farið getur úti í Flóanum ef ekki er öll varúð viðhöfð til að forðast grunnin, í vestan- eða suðvestan illviðrum, einkanlega ef ólga er í hafinu. Það er ótalið, hvað margir hafa orðið fyrir barðinu á brimbrotum þeim. Frá því að ég fór að stunda sjó, í rúm 40 ár, man ég eftir nokkrum skipum sem áttu leið hér inn í Flóann og ekki komu fram, bæði þýzk og ensk fiskiskip, ásamt innlendum fleytum. Og ekki munaði miklu í þetta sinn að við kæmum ekki í land, aðeins því að skipið lagðist á bakborðshliðina en ekki á stjórnborðshlið. Niðurganga í vélarúm og káetu er stjórnborðsmegin í þilfarsbyggingunni, og var því ofan sjómáls meðan skipið lá á hliðinni. Það hlífði því að ekki fylltist allur afturhluti skipsins, en það hefði skipið ekki afborið og orðið að hverfa í djúpið með allri áhöfn, eins og svo mörg önnur. Þótt illviðri þessu tækist ekki að fyrirfara Skallagrími þessa nótt, þá varð annað skip fyrir því. Skip, sem var mörgum sinnum stærra.


Saltfiski landað úr Skallagrími í Reykjavíkurhöfn.                              (C) Magnús Ólafsson.
  
Hér norður í Flóanum var stórt flutningaskip, norskt, Balholm að nafni, sem ekki réði við neitt í slíku ofviðri og varð að hrökkiast undan veðri og sjó ósjálfbjarga, án vonar um hjálp, því að strönd sú, sem stefnt var á, skilar engu með lífi. Fórust þar 20-30 menn, þar á meðal ung kona skipstjórans, í brúðkaupsferð, og nokkrir Íslendingar. Skallagrímur lá lengi í höfn til viðgerðar, eins og að líkum lætur. Fiskinum var komið á markað í Englandi, með aðstoð annars skips, sem átti leið út um þetta leyti. Aflinn var óvenju mikill, sem hafði komið þennan stutta tíma sem veiðiveður var, ca. 36 tíma. Leit fiskurinn furðu vel út eftir allt þetta hnjask, sem hann hafði orðið fyrir, og var í óaðfinnanlegu ástandi þegar á markaðinn kom. Ekki man ég nú hvað hann seldist fyrir, enda skiptir það minnstu máli. Ég hef oft hugsað um það, og fyrir löngu, að láta koma lýsingu af slysi þessu fyrir almenningssjónir. Vakti það eingöngu fyrir mér að það gæti orðið til aðvörunar öðrum sjófarendum. Að frásögn þessi kemur ekki fyrr, kemur til af því, að mörg ár eftir þennan atburð var hann mönnum í fersku minni. En nú fer þetta að falla í gleymsku og fyrnast, eins og annað, og finnst mér því rétt að birta frásögn þessa um þennan einstæða atburð. Mætti það kannske verða einhverjum í huga þegar hann á leið inn eða út Faxaflóa í vestanrokum með stórsjóum, að víkja skipi sínu framhjá hraununum, sem mér er ekki grunlaust um að sé að grynna á, á seinni árum, svo að ekki fari fyrir þeim eins og fór fyrir mér í þetta sinn, en sem af einskærri heppni, - eins og frásögnin ber með sér - varð ekki afdrifaríkara. Viti sá, er settur hefur verið á Þormóðssker, verður ómetanleg stoð öllum sjófarendum sem eiga leið um Flóann norðan hrauna, og hefði vitinn átt að vera þar löngu fyrr. Æskilegt væri að ljós hans gæti lýst sem fyrst, en það hefur dregizt að koma því á sinn stað af óviðráðanlegum ástæðum.

Frásögn Guðmundar Jónssonar skipstjóra.
Sjómannablaðið Víkingur. 2 tbl. 1 febrúar 1946.

    Þrjá stundarfjórðunga í sjónum
 áður en hann komst upp á bryggju 

"Þegar ég komst upp á bryggjuna missti ég rænu, en þá var ég líklega búinn að vera um þrjá stundarfjórðunga í sjónum," sagði Sigurjón Jónsson, matsveinn á skuttogaranum Bjarti frá Neskaupstað, en Sigurjón féll niður á milli skips og bryggju s.l. fimmtudag þegar hann var að ljúka við að ganga frá vistum skipsins. Þegar atvikið átti sér stað var enginn maður nálægur og varð Sigurjón að vinda sig upp eftir bryggjufríholtum, sem þó var mjög erfitt, þar sem skipið lá alveg utan í þeim. Við þad rifnuðu neglur á honum og æðar slitnuðu. Þykir mörgum sem til þekkja, það ganga kraftaverki næst, að Sigurjón skyldi geta vegið sig upp á bryggjuna, en hann er fatlaður. Ég fór inn í skip um kl. 18 á fimmtudaginn til að taka á móti vistum skipsins." sagði Sigurjón, mér til aðstoðar fyrst var útkeyrslumaður kaupfélagsins, en þeir sem voru að vinna í skipinu, fóru yfirleitt í mat á svipuðum tíma. Þegar maðurinn var búinn að aðstoða mig, fór hann burtu, en ég lauk við að ganga frá. Síðan ætlaði ég í land og vissi ég ekkert fyrr en ég féll niður á milli skips og bryggju við landganginn. Ekki þýddi að hrópa á hjálp, því enginn var nálægur. Þá var erfitt að komast meðfram hlið skipsins, þar sem þad lá fast utan í gúmmífríholtunum, og einnig varð ég mjög kaldur fljótlega og þorði því ekki að synda að stigum, sem þarna eru ekki fjarri." Ég tók það því til bragðs. að reyna að vega mig upp meðfram gúmmífríholtunum, en það var mjög erfitt, því lítið var um handfestu. Þegar ég var hálfnaður upp, varð ég að henda gleraugunum af mér, þar sem ég sá ekkert vegna olíu, sem hafði sest á þau.
Við það missti ég þá litlu handfestu, sem ég hafði og féll því niður aftur. Ekki var annað að gera en að leggja af stað aftur og að lokum komst ég upp á bryggjuna, þá var ég aðframkominn af þreytu og missti ég rænu um leið og ég kom upp," sagði Sigurjón. Þá sagði hann ennfremur, að þegar hann hefði rankað við sér, hefði hann ekið bíl sínum heim til sín og ekki farið að líða verulega illa fyrr en seinna um kvöldið. Þá hefði orðið að flytja hann á sjúkrahúsið. Þar hefði komið í Ijós, að mikil olía hefði komist í lungun og einnig hefðu margar æðar í handleggjunum slitnað við áreynsluna þegar hann var að hífa sig upp. Þá hefðu flestar neglur verið brotnar og sumar hverjar nær horfnar. Að lokum sagði Sigurjón, að líklega hefði hann verið um þrjá stundarfjórðunga í sjónum og einn og hálfur tími hefði liðið frá þvi að hann féll í sjóinn, þangað til hann var kominn heim til sín.

Morgunblaðið. 6 júní 1974.

          Þilskip seld til Færeyja

4 íslenskir kútterar voru í byrjun mánaðarins seldir til Færeyja; voru það skipin »Ragnheiður«, »Björn Ólafsson«, »Greta« og »Sljettanes«. Allt góð skip. Þá fara þau nú að týna tölunni íslensku þilskipin.

Ægir. 11 tbl. 1 nóvember 1914.

           Ný Skarðsvík komin

Hellissandi, 27. ágúst.
Nýlega kom annar bátur til Hellissands fyrir Skarðsvíkina, sem fórst í vetur. Er það stálbátur, 155 lestir að stærð og eigendur sömu og áður. Þetta er glæsilegt skip með öllum nýtizku tækjum. Skarðsvík er smíðuð í Austur-Þýzkalandi. Skipstjóri er Sigurður Kristjónsson, sami og var á gömlu Skarðsvík. Skipið fór strax á síldveiðar. Þrír bátar héðan eru á síldveiðum, og tveir á humarveiðum.

Morgunblaðið. 1 september 1962.


Arnþór EA 16 að sökkva út af Hvalsnesi 12 október 1989.                  (C) Morgunblaðið. / RAX.

 Arnþór EA 16 sökk austur af Hvalsnesi

        Áhöfnin hafði yfirgefið skipið
       nokkrum klukkustundum áður

Síldveiðiskipið Arnþór frá Árskógsströnd sökk 4,5 mílur austur af Hvalsnesi um klukkan 13.00 í gær. Áhöfnin var þá komin um borð í annan síldarbát, Sigurfara frá Ólafsfirði, og var hún ekki í hættu. Arnþór fékk á sig mikla slagsíðu um klukkan eitt í fyrrinótt er verið var að dæla síld um borð úr nótinni. Við tilraun til að keyra bátinn upp, lenti nótin í skrúfunni og aðalvélin stöðvaðist. Sigurfari kom til aðstoðar, en vegna mikillar kviku reyndist ekki unnt fyrir hann að leggjast upp að Arnþóri til að dæla úr bátnum með síldardælunni. Var því brugðið á það ráð að taka Arnþór í tog í birtingu og ætlunin var að draga hann upp að landi, jafnvel inn á Berufjörð, þar sem auðveldara yrði að athafna sig. Það tókst ekki og sökk Arnþór eins og fyrr segir upp úr hádeginu í gær.
Sigurfari kom með áhöfnina af Arnþóri til Reyðarfjarðar í gærkvöldi. Skipverjar af báðum bátunum vildu sem minnst tjá sig um atburðinn fyrr en að loknum sjóprófum, en þau hafa ekki verið haldin enn. Talið er að óhappið hafi vilja til með þeim hætti að skilrúm í lest hafi gefið sig, þegar verið var að dæla síldinni um borð. Við það hafi slagsíðan svo komið á skipið stjórnborðsmegin og nótin þyngt það að auki. Því brugðu skipverjar á það ráð að skera pokann frá til að auðveldara yrði að keyra skipið upp. Nótin lenti þá í skrúfunni og aðalvélin drap á sér. Vegna mikillar kviku ákvað áhöfnin á Arnþóri þá að yfirgefa skipið og fór um borð í Sigurfara. Ekki var talið á það hættandi að Sigurfari legðist að Anrþóri til að dæla úr honum og reyna að halda honum uppi. Það hefði getað valdið miklum skemmdum á Sigurfara og stefnt bæði skipverjum og skipinu í verulega hættu. Vír var settur á milli skipanna og stefnan sett á land. Drátturinn sóttist seint enda lá Arnþór nær alveg á stjórnborðssíðunni. Ljósavélin í honum gekk lengi vel og báturinn lensaði því, en um hádegið var hallinn orðinn það mikill að drapst á ljósavélinni og þá hættu lensidælurnar að virka. Við það jókst sjórinn mjög hratt og skipið seig ört að framan unz það stóð á endann og sökk snögglega um eitt leytið. Björgunarbátnum og ýmsu öðru lauslegu skaut upp skömmu síðar. Skipverjar á Varðskipinu Ægi fóru á gúmmíbátum á staðinn þar, sem báturinn sökk og tíndu saman dótið og settu það um borð í Sigurfara. Þá fór kafari af varðskipinu niður að nótinni af Arnþóri, sem náði upp á 10 metra dýpi, til að skera af henni korkateininn. Það var gert til að koma í veg fyrir að nótin færi í skrúfu annarra skipa, sem ættu leið þarna um. Nákvæm staðsetning á flakinu er 64 gráður, 24 mínútur og 72 sekúndur norðlægrar breiddar og 14 gráður, 22 mínútur og 03 sekúndur vestlægrar lengdar. Varðskipið Ægir var á Bakkaflóa, þegar því baðst beiðni um aðstoð um klukkan fjögur í fyrri nótt. Það var komið á staðinn um. klukkan 11.30 um morguninn, en þá var orðið ljóst að Arnþóri yrði varla bjargað. Skipherra á Ægi var Höskuldur Skarphéðinsson.
Arnþór var 155 tonna stálbátur, smíðaður í Austur-Þýzkalandi 1962 og lengdur 1966. Hann hét áður Valdimar Sveínsson VE.

Morgunblaðið. 13 október 1989.

Skuttogaraöldin hófst í tíð Viðreisnar
   með kaupum á 17 skuttogurum

Á síðustu árum hefur mikill fjöldi skuttogara verið keyptur til landsins eins og kunnugt er og gjörbreytt atvinnuástandinu víða úti um landsbyggðina. Þessi uppbygging skuttogaraflotans hófst á tímum Viðreisnarstjórnarinnar og var að hennar frumkvæði búið að semja um kaup á eða festa kaup á 17 skuttogurum, þegar stjórnarskiptin urðu í júlí 1971 þ. á m. ýmsum stærstu skuttogurum landsins. Morgunblaðið hefur rætt við Sverri Hermannsson, einn af eigendum Ögurvíkur h/f um uppbyggingu skuttogaraflotans, en eins og kunnugt er, hleyptu skuttogarakaup Ögurvíkur frá Póllandi skriðunni af stað.
Í upphafi samtalsins sagði Sverrir Hermannsson, að ef menn vildu gera sér grein fyrir þróun þessara mála, yrði að líta nokkuð lengra til baka en síðustu 2-3 árin. Það fékkst enginn útvegsmaður til að tala um útgerð á togurum meðan síldarævintýrið stóð yfir, fram til ársins 1967, sagði Sverrir Hermannsson. Sem dæmi um það má nefna, að á tímum fyrri vinstri stjórnar 1956-'58 hafði Lúðvík Jósepsson samið um kaup á einum fjórtán tappatogurum frá Austur Þýzkalandi, en öllum þessum skipum var breytt í síldveiðiskip og eru enn í dag hringnótarar eftir að loðnan kom til sögunnar. Þetta sýndi hvert stefndi hjá áhugamönnum um útgerð á þeim tíma, því allt fram til ársins 1967 var ástandið þannig, að enginn leit við öðru en síldveiðum og enginn mannskapur fékkst á togaraflota landsmanna. En þegar síldveiðin brást árið 1967 fóru einstaklingar að hugsa um kaup á skuttogurum. Það ár skipaði ríkisstjórnin sérstaka skuttogaranefnd, sem hóf þá störf, en vissulega hefði hún mátt vinna hraðar. Í nóvember 1969 gerðum við eigendum Ögurvíkur svo samning um kaup á tveimur skuttogurum í Póllandi og 1970 var samið um kaup á 6 togurum frá Spáni og stuttu síðar um smiði á 5 miðlungsstórum skuttogurum fyrir Vestfirðinga í Noregi. Í kjölfar þessa keyptu Norðfirðingar og Eskfirðingar sinn hvorn skuttogarann og Sauðkræklingar og Siglfirðingar komu rétt á eftir. Þannig var í tíð Viðreisnarstjórnarinnar samið um smíði á eða keyptir til landsins 17 skuttogarar, sagði Sverrir Hermannsson.
Óhætt er að fullyrða, að íslenzkur skipastóll hefur aldrei verið byggður eins hratt upp eins og á árunum 1960-'67 og þegar menn voru að taka út stækkun skipastólsins á síldarárunum voru þessir 14 tappatogarar, sem Lúðvík samdi um kaup á frá Austur Þýzkalandi, gjarnarn taldir með, vegna þess, að þeir komu til landsins á árunum 1959 og 1960 og voru auðvitað borgaðir á tíma Viðreisnarstjórnarinnar. En Lúðvík Jósepsson stóðst aldrei reiðari en þegar þetta var gert. Hann benti á með réttu, að frá samningum og kaupum á þessum tappatogurum var gengið í hans ráðherratíð. Nú er þess að vænta að hann verði sjálfum sér samkvæmur, þegar talað er um uppbyggingu skuttogaraflotans síðustu árin og viðurkenni, að búið var að semja um og kaupa 17 skuttogara áður en hann tók við ráðherraembætti á ný. Hitt er svo annað mál, að stundum má skilja sjávarútvegsráðherra á þann veg, að hann hafi keypt þessi skip og borgað þau, en því fer fjarri að svo sé. Það eru einstaklingar og bæjarfélög, sem hafa ráðizt í kaup á þessum skuttogurum með hið opinbera að bakhjarli, fyrst Viðreisnarstjórnina og síðan núverandi ríkisstjórn, en mér sýnist á öllu, að Lúðvík Jósepsson muni ekki standa fyrir greiðslu á þeim skuttogurum, sem keyptir hafa verið til landsins síðustu misseri fremur en það kom í hans hlut að borga tappatogarana frá Austur Þýzkalandi. Það mun koma í annarra hlut að sjá um greiðslur af þeirri fjárfestingu, sem lögð hefur verið í sjávarútveginn síðustu árin. En einn þáttur þessa máls þarf að koma skýrt fram í dagsljósið. Öll togaraútgerð á Íslandi er rekin með bullandi tapi. Í rúmlega heilt ár hefur Lúðvik Jósepsson stráð um sig með loforðum um að finna rekstrargrundvöll fyrir hana. Þau loforð hefur hann öll svikið. Fyrir rúmu ári skipaði hann sérstaka rannsóknarnefnd í málinu, hún skilaði áliti og tillögum til úrbóta. Þær hafa farið í bréfakörfuna hjá Lúðvík og nú blasir rekstrarstöðvunin við. Einmitt þessa dagana eru fjórir embættismenn í sjávarútvegsráðuneytinu á reisu kringum land á vegum Lúðvíks Jósepssonar að útdeila loforðum, eftir því sem höfðingjunum hentar bezt. Ekki er mér þó kunnugt um, að hann hafi sent neinn fulltrúanna til Hafnar í Hornafirði að tilkynna þeim þar, hversu stóran flota hann ætlar að senda á humarveiðar þar í sumar til þess að skrapa upp síðustu leifar humarstofnsins.

Morgumblaðið. 21 maí 1974.

                   Slippfjelagið

Slippfjelagið í Reykjavík er stofnað 1902. Stofnendur voru nokkrir áhugamenn í Reykjavík. Fyrstu stjórn fjelagsins skipuðu Tryggvi Gunnarsson, Ásgeir Sigurðsson og Jes Zimsen og sat Tryggvi Gunnarsson í henni sem formaður til dauðadags 1917, en hinir ásamt Guðmundi Ólafs til aðalfundar 1930. Fyrsti slippurinn var keyptur í Englandi og settur upp vorið 1904 eftir fyrirsögn O. Ellingsen og var þegar farið að taka upp skip. Slippurinn reyndist brátt hið þarfasta fyrirtæki, ekki síst fyrir skipaeigendur sjálfa. Aðallega voru það þilskip sem notuðu slippinn, og hafði hann ærið nóg að starfa fyrstu árin. En þegar fram leið og þilskipum fór að fækka, en togaraútgerðin að færast í aukana, fór eðlilega að draga úr viðskiftum Slippfjelagsins, því engir möguleikar voru til að taka upp skip af togarastærð. Á árunum fyrir stríðið óx togaraflotinn mjög ört, og var stjórn Slippfjelagsins þá þegar ljóst, að hjer var um mikilvægt atriði að ræða.
Á aðalfundi 1914 gat Tryggvi Gunnarsson þess, ,,að stjórnin hefði fullan hug á að koma slippnum í það horf, að hann væri fær um að gera við botnvörpunga". Mál þetta var rætt við og við á næstu árum, en ekkert varð úr framkvæmdum, enda fjekk Slippfjelagið nokkur ágæt veltiár eftir að heimsófriðnum lauk. En hugmyndin var vakandi og kom fram aftur og aftur, sjerstaklega hafði Kirk verkfræðingur mikinn áhuga fyrir því að koma hjer upp fullkomnum slipp. En eftir hið sviplega fráfall hans 1917 fjell málið niður í bráð. Á síðustu 10 árum hafa viðskifti við Slippfjelagið farið minkandi, jafnframt því, sem þörfin fyrir fullkominn slipp, er gæti tekið togara eða jafnvel stærri skip, hefir farið sívaxandi. Loks á síðastliðnu vori tókst að festa kaup á tveimur slippvögnum, er voru til sölu í Þýskalandi, og komu þeir hingað skömmu síðar. Fengið var samkomulag við bæjarstjórn um lóð og rjettindi til að setja upp og starfrækja tvo nýja slippa. Nýtt hlutafje var fengið. Samningur fjekst við hafnarstjórn um lán og hluttöku í fyrirtækinu, og með aðstoð ýmsra stofnana. sjerstaklega Útvegsbankans, og h.f. Hamars, tókst þrátt fyrir ýmsa örðugleika að koma upp öðrum slippnum, og tók hann til starfa um síðustu áramót. Á hann er hægt að taka alla togara íslenska. Þó þetta sje ekki nema eitt skref í áttina má ætla, að þetta hafi mikla þýðingu fyrir útgerðina og atvinnulíf Reykjavíkur. Eftir lauslegri áætlun hefir á undanförnum árum að meðaltali árlega verið greitt fyrir aðgerðir á íslenskum fiskiskipum í útlandinu allt að 200 þús. kr.
Nú getur flokkun og aðgerð á flestum íslenskum fiskiskipum farið fram hjer á landi með íslenskum vinnukrafti. Við flestar viðgerðir er vinnan aðalatriðið, en ekki efnið. Í sumar er í ráði, að byggja annan slipp nokkuð stærri er getur tekið skip á stærð við "Esju". Slippurinn sem þegar er byrjaður hefir kostað um 215 þús. kr. Hlutafje fjelagsins er nú 197 þús. kr. Þar af eru 100 þús. krónur almennir hlutir og 97 þús. kr. forgangshlutir. Stjórn fjelagsins skipa nú Th. Krabbe, vitamálastjóri, formaður, Kristján Siggeirsson, kaupmaður og Þórarinn Kristjánsson, hafnarstjóri. Framkvæmdastjóri fjelagsins er Sigurður Jónsson, verkfræðingur. 

Morgunblaðið. 30 apríl 1933.

       Í heljargreipum hernaðarins
     Ævintýri togarans Braga 1916,
    skráð eftir frásögnum skipverja

Það var öndverðan vetur árið 1916. Heimsstyrjöldin var farin að kreppa að íslendingum. Fram að þeim tíma höfðu framleiðsluvörur bænda og útgerðarmanna lækkað stórkostlega í verði. Vinnumenn, sem áttu þetta 15-20 dilkær, urðu ríkir á sveitar sinnar mælikvarða ef þeir slátruðu öllu. Sumir tímdu ekki að farga stofninum; fjeð hafði hækkað ótrúlega í verði og þeir héldu að verðið myndi hækka áfram. Líkt fór sumum útgerðarmönnum, Þeir geymdu lýsið sitt í þeirri von að það hækkaði alltaf í verði. Þetta gerði stríðið, blessað stríðið, og vonandi er að það haldist sem lengst, eins og kerlingarnar sögðu. En svo kom bobbi í bátinn. Kafbátahernaður Þjóðverja fór að ógna hinu breska heimsveldi. Ógurlegur glundroði komst á allar siglingar. Aðdrættir bandamannaþjóðanna urðu torveldir. Eigi aðeins hernaðargögn og hrávara varð af skornum skammti, heldur og lífsnauðsynjar. Því var það að Bretar sögðu við íslendinga, ef við eigum að láta ykkur fá kol til útgerðarinnar, þá verðið þið að koma til okkar með fiskinn, sem togarar ykkar veiða. Nú torveldaðist íslenska útgerðin. Þýsku kafbátarnir voru á sveimi hringinn í kring um Bretlandseyjar; þeir komu jafnvel upp undir Íslandsstrendur til þess að skjóta niður enska togara. Og íslenskum togurum var ekki frítt heldur, vegna þess að þeir voru að draga matbjörg í þjóðarbú Englendinga; þó munu kafbátar Þjóðverja hafa verið sjerstaklega hlífnir við íslendinga, sneru sumum aftur, heldur en að skjóta þá í kaf. Lentu íslenskir togarar þá í mörgum ævintýrum, og verður hjer sagt frá einu hinu merkasta. Íslenska þjóðin átti þá ekki annars úrkosta en skifta við Bretland sem mest hún mátti. Þjóðin var í veði ef útgerðin stöðvaðist. Og hugrekki það, sem íslenskir sjómenn sýndu á þeim árum, er þeir fóru landa milli, var áreiðanlega ekki minna en það hugrekki, er herskyldir menn ófriðarþjóðanna sýndu í starfi sínu.
Hinn 3. nóvember 1916 lagði togarinn "Rán" af stað hjeðan frá Reykjavík áleiðis til Englands með fullfermi af fiski. Daginn eftir er togarinn "Bragi" hjer á höfninni, nýkominn af veiðum hjá Vesturlandi, með um 1200 til 1400 kit af nýveiddum fiski. Kom hann hingað til hafnar til þess að fá sjer kol. einnig matvæli, eins mikið og hann gat tekið, til þess, ef svo skyldi fara að hann rækist á þýskan kafbát á leiðinni út, að þá mundi kafbáturinn kannske snúa honum aftur, ef hann hefði nóg kol og kost til þess að komast aftur til Íslands. Ferðinni var heitið til Fleetwood. "Bragi" hélt úr höfn. Búist var við því að hann mundi kominn til Fleetwood eftir 4-5 daga ef allt gengi vel. En það leið og beið og ekkert frjettist af skipinu. "Rán" kom hingað aftur og sagði sínar farir ekki sljettar. Úti í miðju Atlantshafi var hún stöðvuð af þýskum kafbáti, en fékk leyfi til þess að snúa heim til Íslands aftur. Þegar "Rán" kom hingað og ekkert frjettist af "Braga" töldu allir sjálfsagt að hann hefði verið skotinn í kaf.


Guðmundur Jóhannsson skipstjóri á Braga í þessari ævintýraferð. Hann var svo síðar með togarann Ara RE 147 í Halaveðrinu mikla.         Ljósmyndari óþekktur.  

Nú víkur sögunni til Braga. Yfirmenn á honum í þessari ferð voru: Guðmundur Jóhannsson, skipstjóri, Alexander Jóhannesson 1. stýrimaður, Eyþór Kjaran 2. stýrimaður, Markús Ívarsson 1. vjelstjóri og Bjarni Jónsson 2. vjelstjóri. Á útleiðinni varð "Bragi" ekki var við "Rán", sem þá varð að snúa aftur, vegna þess að hann fór aðra siglingaleið. Gekk allt vel; veður var gott, heiðríkt og bjart og lítil alda. Á fjórða degi eftir að skipið fór hjeðan, átti það um 100 sjómílur ófarnar til Fleetwood. Klukkan var 7- 8 að morgni og sátu menn að morgunverði aftur í káetu og voru að tala um hvað ferðin hefði vel gengið. Voru þeir hinir hressustu og bjuggust við því að ná inn til Fleetwood um kvöldið, allri hættu væri lokið, og svo væri aflinn seldur næsta dag fyrir stórfje, besti markaðs fiskur og til þess að gera glænýr. En á meðan þeir voru nú þarna að rabba saman, drekka te úr "föntunum" og borða brauð með, heyra þeir allt í einu háan hvell, er þeim virtist vera yfir höfði sjer, og kæmi hljóðið niður um skjágluggann á káetunni. Hafði þá einhver orð á því að nú væri farið að hvessa og einhver hefði gleymt að loka hurðinni á hinu svokallaða "rasshúsi" aftur á. Hún hafði það til að skellast og urðu þá brak og brestir svo að þilfar titraði, vegna þess að þetta var járnhurð í járngrópi. Heyrðu þeir nú að vjelin var stöðvuð, því skipstjóri og stýrimaður voru á stjórnpalli, ásamt tveim hásetum, og vissu því hverskyns var. Vissu nú allir að alvara var á ferðum. Það var ekki hurð sem var að skellast. Ruku nú allir upp á þilfar og störðu út á sjóinn, sem liðaðist í ljettum bylgjum. Nokkuð frá, eitthvað um hálfa sjómílu, sást einhver þústa á sjónum, sem allir vissu að myndi vera kafbátur, og lá hann þar hreyfingarlaus um stund, en hvarf svo. Eftir nokkrar mínútur kom í ljós, nokkra faðma frá Braga, stöng upp úr sjónum, svo sem 4 til 6 fet á hæð. Horfðu allir á þetta með óttablöndnum huga dálitla stund, þar til stöngin seig hægt niður í sjóinn og hvarf. Eftir nokkra stund kom kafbáturinn í ljós aftur, töluvert langt frá skipinu og var þá með merkjaflöggum. Þeir á Braga, gátu ekki sjeð hvaða merki það voru, því vindstaðan var þannig að jaðar flagganna sneri að þeim. - Þeir á Braga gripu auðvitað til merkjabókarinnar, sem sýnir alheimsmál með merkjum, til að láta kafbátsmenn vita að ekki væri hægt að greina merki þeirra. En þá mun þeim þýska hafa þótt seint svarað, því kúla kom þjótandi með hvin miklum, yfir skipið, rjett framan við stjórnpallinn. Voru nú flöggín dregin upp á Braga og strax flutti kafbáturinn sig, þar til flögg hans lágu flöt við, og mátti þá lesa úr þeim þetta: Skipstjóri togarans komi þegar um borð til vor með skipsskjölin. Þess skal getið að Bragi hafði þá hlutleysismerki, danska fánann málaðan á bæði borð, því að íslendingar höfðu ekki annan hlutleysisfána fyrr en 1918, þegar sambandslögin gengu í gildi.


Reykjavíkurhöfn fyrir tíma hafnarinnar.                                                       (C) Magnús Ólafsson.

Þegar lesið hafði verið úr merkjum kafbátsins, var björgunarbáti Braga þegar skotið fyrir borð og fóru á hann skipstjóri og fjórir eða fimm hásetar. Var nú róið um borð í kafbátinn með skipsskjölin, og innan skamms kom báturinn aftur. Höfðu þá orðið mannaskifti á honum, því að kafbáturinn hafði tekið þrjá menn um borð en sendi aðra menn frá sjer um borð í Braga, liðsforingja, 2 menn og mann með sprengju. Og þegar báturinn kemur tilkynnir skipstjóri skipshöfninni að það eigi að sökkva Braga samstundis. Bjuggust nú skipverjar við því að þurfa að fara í bátinn og verða ef til vill lengi að velkjast í honum áður en þeir næði landi. Varð það þá fyrsta verk sumra að klæða sig í öll þau föt, sem þeir áttu, og fóru sumir í þrefaldan klæðnað. Gerðu þeir það bæði til þess að bjarga fatnaðinum og vera sem best útbúnir fyrir kulda. Einnig höfðu flestir fatapoka sína með, en Þjóðverjarnir bönnuðu að taka þá með því það var meiningin, að allir skyldu fara í kafbátinn, og síðan í björgunarbátinn er nærri landi væri komið. En þegar einn skipverja heyrði að hann mætti ekki taka fatapokann með sjer, hvolfdi hann úr honum í sjóinn en fleygði pokanum inn á skipið. Hvað honum gekk til þess, er ekki gott að segja, en ætla má að hann hafi gert það í einhverju fáti eða ofsahræðslu, sem greip suma þegar þeir vissu að skipinu, sem þeir voru á, átti að sökkva, því að þeim fansnt það sem dauðadómur yfir sjer.
Sprengjan sem Þjóðverjarnir komu með um borð, var ekki stærri en þriggja pela flaska. Þeir fóru nú með hana niður í vjelarrúm og bundu hana þar á skrúfstykkisborð út við byrðinginn. Lögðu þeir því næst kveikiþráð úr henni upp á þilfar og aftur í skut. Var nú allt tilbúið til að sökkva "Braga" og þurfti ekki annað en kveikja í tundurþræðinum, og þá áttu allir að hlaupa í björgunarbátinn. Nú voru ýms matvæli og ca. 15 lítrar af  bensíni flutt um borð í kafbátinn, og þótti Þjóðverjum það góður fengur. Einnig var byrjað að taka vjelaolíu úr olíugeymi og láta á tunnu, um leið og skipshöfnin af Braga sem svo átti að fara í kafbátinn færi út í hann. En meðan á þessu stóð, hafði kafbáturinn komið nær. Gaf hann nú merki um það að "Bragi" mætti snúa heim til Íslands aftur, ef öllum fiskinum væri fleygt í sjóinn. Þá varð nú heldur en ekki glatt á hjalla um borð í "Braga". Ruku nú allir til að opna lestarnar og henda fiskinum út. Voru þá hendur látnar standa fram úr ermum. Einn Þjóðverjanna er í Braga var, heimtaði að fá að vita hversu mikil kol væri í skipinu, einnig hve mikið vatn og olía. Sömuleiðis hvað kolaeyðslan væri við hina mismunandi ferð skipsins. Einnig vildi hann vita hversu langt væri frá því ketilhreinsun hefði farið fram og fleira skipinu viðvíkjandi. Síðan fekk hann að vita hjá matsveininum, hversu mikill matur og drykkjarvatn væri um borð. Síðan var listi yfir þetta sendur um borð í kafbátinn og eftir mjög skamma stund kemur ný skipun frá kafbátnum. Er mönnum nú sagt að hætta vinnu, loka lestunum og eigi Bragi að fylgjast með kafbátnum. Enn fremur kom skipun um það að senda björgunarbátinn aftur til kafbátsins. Var það gert og voru þeir "Braga" menn nú sýnilega daufari í dálkinn en áður. Þegar báturinn kom aftur, voru í honum tveir þýskir "navigatörar", vjelstjóri og merkjamaður, ungur strákur, allir vopnaðir og þar að auki með fjórar sprengjur. Einnig komu þá hásetarnir af Braga, sem komnir voru í kafbátinn. Tóku nú Þjóðverjar við allri stjórn á togaranum og var haldið á stað suður á bóginn.


Reykjavíkurhöfn árið 1920.                                                                   (C) Sverrir Þórólfsson.

Öll sjókort "Braga" lögðu Þjóðverjar undir sig og vissi skipshöfnin því ekkert hvar skipið var statt nema hvað menn grunaði að nú ætti að fara á siglingarleiðina milli Ameríku og Englands og sitja þar fyrir skipum. Var "Bragi" um nætur látinn sigla með öllum ljósum, en kafbáturinn sigldi alltaf ljóslaus og vissu þeir lítt hvað honum leið. Var nú siglt þannig í fjóra daga. Ljetu Þjóðverjarnir íslendinga yfirleitt afskiftalausa, nema einn daginn. Þá var skipið stöðvað og mönnum skipað að mála yfir dönsku hlutleysismerkin á hliðunum. Var þá talsverð alda og valt skipið mikið og skolaði sjórinn málningunnni jafnharðan af, og urðu menn seinast að gefast upp við verkið. Þetta gerðist einhversstaðar vestur af Írlandi. Var nú enn haldið áfram suður á bóginn. Á fimmta degi, klukkan um ellefu fyrir hádegi, komu þeir að stóru timburflutningaskipi, sem var að sökkva. Hjet það "Seatonia" og var frá West Hartlepool. Komust þeir brátt að raun um að kafbáturinn hafði verið þar að verki og skotið skipið, enda þótt þeir hefði ekkert orðið varir við hann, aðeins sjeð sprenginguna álengdar. Sást nú hvar skip kom úr austurátt, og þegar það nálgaðist, sást að það var með sænskum hlutleysismerkjum á síðunum og sænska fánann dreginn að hún. Ætluðu Þjóðverjarnir að stöðva skipið, en sáu þá að það hafði fallbyssur og leist því ekki á blikuna. Spurðu þeir skipstjóra hvort ekki myndi hægt að leynast í skipinu, en hann taldi það óhugsandi. Fellust Þjóðverjarnir á, að svo væri og sögðu að það yrði að skeika að sköpuðu. En svo skeður það einkennilega. Skipið heldur áfram með hægri ferð, án þess að skifta sjer af Braga.
Þjóðverjarnir gáfu skipun um það að setja út bát. Var þá sunnan strekkingur og talsverður sjór. Á stóru svæði umhverfis hið sökkvandi skip, var fullt af timbri, sem flotið hafði úr því. Þarna leitaði nú báturinn fram og aftur í nær tvær klukkustundir ef vera kynni að einhverjir af skipshöfn "Seatonia" væri þar að velkjast í sjónum og heldu sjer uppi á timbrinu. Var Þjóðverjum það fullkomið áhugamál að bjarga lífi þeirra. En engan mann fundu þeir. Þetta var undan suðvesturströnd Írlands og svo nærri að menn sáu land.


Flutningaskipið Seatonia. Hét áður Mancunia og var frá West Hartelpool í Englandi.

Vegna þess hvað farið hefir verið fljótt yfir sögu, þykir hjer nauðsynlegt að geta um nokkur atvik til skýringar. Daginn áður en Bragi fór hjeðan, kom tilkynning frá breska ræðismanninum um það, að togarar yrðu að sigla aðra leið til Fleetwood en áður. Í staðinn fyrir að sigla til eyjarinnar St. Kilda, var þeim nú skipað að sigla á stað sem væri 58 gr. norðurbreiddar og 10° vesturlengdar og breyta þar um stefnu suður í Írlandshaf. Þessi staður er langt fyrir sunnan St. Kilda. En einmitt þar lá þýski kafbáturinn fyrir "Braga" og var engu líkara en að Þjóðverjar vissu upp á hár um þessa nýju siglingaleið. Þegar skipstjórinn á "Braga" kom að kafbátnum með skipsskjölin, voru allir menn uppi og hafði kafbáturinn þá sett upp loftskeytastengur og náð sambandi við Þýskaland. Undruðust þeir "Braga"menn hve fljótir kafbátsmenn voru að koma loftskeytastöngunum og loftnetinu upp, því að það skifti engum togum. Voru Þjóðverjarnir kátir, því að þeir höfðu fengið fregn um það, að þýski flutningakafbáturinn "Bremen" væri kominn til Ameríku heilu og höldnu, í gegn um herskipagirðingar bandamanna. Guðmundi skipstjóra var nú boðið upp í turn kafbátsins, þar sem kafbátsforinginn og nokkrir aðrir biðu hans. Spurði nú foringinn hvaða skip þetta væri, hvaðan það væri, hvert það ætlaði og með hvaða farm það væri. Spurði Guðmundur þá aftur hvaðan þeir væru. Yfirforinginn svaraði því engu, en gaf merki, og um leið breiddu hinir út þýska herfánann fyrir framan Guðmund. Brá honum þá allmjög, því að í lengstu lög hafði hann vonað að þetta væri enskur kafbátur. En þetta var þá kafbáturinn "U 49" frá Emden. Þegar ákveðið var að sökkva "Braga" voru öll matvæli tekin úr honum og flutt yfir í kafbátinn. Ennfremur tóku Þjóðverjarnir riffil og belgíska marghleypu, sem skipstjóri átti. Matvælunum var öllum skilað aftur, þegar hætt var við að sökkva skipinu, nema einum kassa af smjörlíki og einum kassa af mjólk, en í þess stað ljet kafbáturinn "Braga" fá 14 flöskur af koníaki og genever. Þjóðverjarnir, sem komu um borð í Braga voru fjarska kurteisir og alúðlegir og höfðu engan andvara á sjer. Var því líkast sem þeir liti á skipshöfnina sem sína menn. Foringi þeirra hafði verið skipstjóri í 4 ár á veiðiskipi frá Esbjerg í Danmörku og talaði dönsku reiprennandi. Varð því fljótt um viðkynnngu og sambúð ágæt allan tímann. Á fyrsta degi eftir að Þjóðverjar tóku Braga mættu þeir stóru seglskipi. Brunnu þá Þjóðverjar í skinninu að stöðva það og sprengja það í loft upp. En veður var svo slæmt, að það var ekki viðlit. Urðu þeir því, þótt leitt þætti að láta skipið sigla sinn sjó, og sáu það seinast til þess að það stýrði norður með Írlandsströnd.


Togari að sökkva í sæ.                                                                              Ljósmyndari óþekktur.

Nú er þar til máls að taka er fyrr var frá horfið að þeir á ,,Braga" gáfust upp við að leita að skipverjum af hinu sökkvandi skipi ,,Seatonia" og sigldu suður á bóginn. Var þá haldið til hafs með hægri ferð og stefnt í suðurátt. Var líkri stefnu haldið alla næstu nótt og fram undir kl, 10 næsta morgun. Var þá komið suður í Biscayflóa á þær slóðir, sem gert hafði verið ráð fyrir áður að þeir hittu kafbátinn. Nú sáu þeir á Braga þrjá togara saman, eigi alllangt í burtu. Var þá siglt í áttina til þeirra. Allt í einu sáu þeir að einn togarinn sökk, og var þá sett á fulla ferð, því nú vissu Þjóðverjarnir að þarna mundi kafbáturinn vera. Reyndist það rjett. Kafbáturinn var þar ofansjávar, með loftskeytastengur uppi. Við hlið skipsins lá mannaður bátur og á þilfari kafbátsins var ótrúlega mannmargt. Var nú "Braga" gefið merki að senda bát sinn þangað, og var það gert. Sótti hann 15 menn um borð í kafbátinn og voru það skipverjar af "Seatonia", sem kafbáturinn hafði bjargað. Á bátnum, sem lá við hlið kafbátsins voru 10 menn af togaranum, sem sökt var. Þegar kom um borð í "Braga" var farið að spyrja menn af "Seatonia" spjörunum úr. Þeir sögðu að 32 menn hefði verið á skipinu og þegar kafbáturinn hefði stöðvað það og skipað þeim að yfirgefa skipið, hefði 16 farið í hvorn bát og róið í burt, en kafbáturinn skaut þá tundurskeyti á skipið. Fyrir öðrum bátnum var stýrimaður, en skipstjóri fyrir hinum, Bátur stýrimannsins setti upp segl og sigldi áleiðis til lands og vissu þeir ekki meira um hann, annað en hvað talið var líklegt, að hjálparbeitiskipið með sænsku hlutleysismerkjunum hefði bjargað honum. Kafbáturinn komst í kast við það skip. Skaut skipið á hann mörgum fallbyssuskotum, sem ekki hæfðu, og kafbáturinn sendi því tvö tundurskeyti, sem hæfðu ekki heldur. Skildi þar með þeim, en vegna ótta við kafbátinn mun skipið ekki hafa viljað skifta sjer neitt af "Braga", er það mætti honum. Bátur skipstjórans á "Seatonia" hafði laskast eitthvað þegar honum var rent fyrir borð og var naumast sjófær. Tóku því kafbátsmenn bátverja alla til sín, en slepptu bátnum. Fimmtán voru nú komnir um borð í "Braga", en skipstjórann tók kafbáturinn til fanga, vegna þess að skjöl hans voru ekki í lagi og hann var hortugur.


Þýskir kafbátar í skipalægi.                                                                                      (C) ubouat net. 
 
Skipverjar af togaranum höfðu þá sögu að segja, að þegar kafbáturinn kom á vettvang stöðvaði hann alla togarana þrjá og setti menn um borð í þá. Sökti síðan skipi þeirra eftir að þeir voru allir komnir í bátinn. Nú voru eftir tveir togarar. Lá annar þeirra fyrir botnvörpunni, en hinn helt sjer við með vjelinni. Vegna þess að farið var að ganga á kol Braga, ákváðu Þjóðverjar að taka skyldi 50 smálestir af kolum úr togurunum og flytja um borð í hann. Var þegar byrjað á því verki. Englendingar voru látnir vinna að því að ná kolunum upp úr lest og flytja þau til "Braga", en Bragamenn tóku á móti. Var byrjað á að taka kolin úr þeim togaranum, sem lá fyrir vörpunni. En nú tók að hvessa og hrakti "Braga" hvað eftir annað frá togaranum. Tafði þetta vinnuna mjög, svo að það var tekið til bragðs að binda skipin saman með kaðli og vír. Eftir það gekk betur um stund. Alltaf herti veðrið svo að nú drógu þeir varla, sem áttu að róa bátnum milli skipanna. Var þá strengdur mjór kaðall milli þeirra og báturinn dreginn á honum. Þetta dugði snöggvast, en þá var sjór farinn að ganga svo yfir "Braga" að kolarúmin ætluðu að fyllast og höfðu dælurnar ekki við. Þá var hætt við kolaflutninginn og höfðu nú "Braga" bæst eitthvað um 15 smálestir. Því urðu Bragamenn fegnir, að ekki náðist meira af kolum, því að Þjóðverjar höfðu sagt þeim, að þeir yrði að fara með kafbátnum suður til Gíbraltar, ef kol fengust nóg. Síðan voru matvæli úr togurunum flutt um borð í "Braga" og eins skipshafnirnar tvær, 20 menn, tíu af hvoru skipi. Togurunum skyldi nú sökkt. Höfðu Þjóðverjar áður komið sprengjum fyrir í þeim á hentugum stöðum. Skipuðu þeir nú Bragamönnum að róa með sig um borð í togarana til þess að kveikja í sprengjunum. Þá kom skipstjórinn af öðrum togaranum til Guðmundar skipstjóra. Var hann með tárin í augunum og sagði kjökrandi frá því, að hundur, sem hann átti, hefði orðið eftir um borð. Bað hann nú Guðmund blessaðan að fá Þjóðverjana og menn sína til að bjarga hundinum. Það mál var auðsótt, hundinum var bjargað og í þakklætisskyni fyrir það, gaf skipstjóri Guðmundi hundinn. Átti Guðmundur hann nokkra hríð, var boðið stórfje fyrir hann á Santander, en afdrif hans urðu þau, að hann fór fyrir borð á "Braga". Þjóðverjar ljetu Bragamenn hjálpa sjer til þess að kveikja í sprengjunum og var svo aftur farið um borð í "Braga". En gleymst hafði að leysa kaðalinn, sem batt hann við enska togarann. Hefði verið ógaman að vera svo að segja rjett við hlið hans er sprengingin varð. Þess vegna var það tekið til fangaráðs, að vinda kaðalinn upp á vörpuvinduna þangað til hann slitnaði, og "Bragi" varð laus og sigldi brott. Ekki sáu þeir togarana sökkva, því að var orðið svo myrkt af nótt. Kafbáturinn var þá farinn sína leið. Togarar þessir hjetu "Caswell" frá Swansea, "Harfat Castle" frá sama stað og "Kyoto" frá Cardiff.


Kafbátsmenn á útkykki í góðu veðri.                                                                            (C) uboat net

Tekið var nú að þrengjast um borð í Braga, þar sem þar höfðu bæst við 49 menn, 45 af hinum sökktu skipum fjórum og 4 Þjóðverjar. Meðal "Seatonia" skipshafnar voru menn af ýmsum þjóðum, svo sem Norðmaður, Frakki, tveir Ítalir, Grikki, Rússi og Portúgali. Voru sumir þeirra mjög klæðlitlir, en Þjóðverjar tóku föt af togaramönnum og fengu þeim þau, og ljetu allir sjer það vel líka. Meðal annars, sem tekið var úr ensku togurunum, voru margar drykkjarkrúsir. Ekki vildu Þjóðverjarnir sjálfir nota þær og drukku aðeins úr krúsum "Braga". Þessum mannfjölda, sem nú var um borð, var þannig komið fyrir í skipinu: Foringi Þjóðverja svaf í "brúnni" hjá skipstjóra og höfðu þeir þar vopnin og sprengjurnar hjá sjer, geymt í klæðaskáp. Allir skipverjar "Braga" voru fluttir aftur á, og þar voru einnig 3 Þjóðverjar, vjelstjórar sökktu skipanna og matreiðslumaður "Seatonia". Tók hann algerlega að sjer öll brytastörf, ásamt tveimur hjálparkokkum sínum. Þeir voru látnir baka brauð allar nætur. Fyrst voru 19 manns aftur í káetu, en sá 20. var fluttur þangað, vegna þess að hann veiktist; tók sig upp sár, sem hann hafði fengið á vígstöðvunum í Frakklandi. Allir hinir 44 voru fram í hásetaklefa og var þar þröngt, enda leituðu ýmsir sjer svefnstaðar hvar sem þeir gátu.
Haldið var nú suður á bóginn, en farið hægt, því að veðrið var vont, og hélst það alla nóttina, en daginn eftir var komið dágott veður. Sást þá stórt franskt gufuskip koma á móti "Braga". Þótti Þjóðverjum slæmt að kafbáturinn skyldi hvergi vera nærri til að sökkva því, og þótti súrt í brotið að þurfa að sleppa því fram hjá. Á áttunda degi frá því að Bragi hitti kafbátinn, var komið suður undir Spánarströnd, um 120 sjómílur vestur af Santander. Var þá stillilogn og blíða, en ekkert sást til kafbátsins og áttu þeir þó að hitta hann á þessum slóðum. Lónuðu þeir nú fyrir utan landhelgi í 4-5 klukkustundir. Þá sjest norskt gufuskip koma af hafi. Kom nú heldur en ekki hugur í Þjóðverja. Ljetu þeir draga upp þýska gunnfánann á "Braga" og sigldu á móti skipinu. Voru því gefin merki um að staðnæmast þegar, því að nú skyldi því sökkt. En þá kom það svar, að skipið væri undir þýskri stjórn. Og rjett á eftir sást kafbáturinn, sem kom öslandi á eftir því ofan sjávar. Kafbáturinn gaf nú "Braga" merki um það, að skipstjórinn og allir sínir menn ætti að koma um borð, en alla Englendinga skuli loka niðri í "Braga" á meðan. Vissu Bragamenn ekki hverju þetta sætti og urðu hálf órólegir, því að þeir bjuggust við að nú ætti eitthvað að getast sem Englendingar mætti ekki sjá. En skipuninni var hlýtt. Þjóðverjarnir á "Braga" ráku alla Englendinga fram í hásetaklefa. Varð matreiðslumaður af "Seatonia" seinastur, og sagði þá foringi Þjóðverja við hann, að hann mætti gjarna vera á þilfari. Hafði alltaf fallið vel á með honum og Þjóðverjum; var þetta roskinn maður og mjög skemmtilegur. En við útgöngudyr hásetaklefans var einn af Bragamönnum settur á vörð með byssu. Varð fyrir því vali Pjetur Ólafsson, sá sem nú er kunnur orðinn af því, að hafa sent enskum togurum skeyti um ferðir varðskipanna. Þegar Þjóðverjar voru að búa sig undir að fara alfarnir frá borði, sagði foringi þeirra við skipstjórann, að ef hann hefði ekki hitt kafbátinn þarna, hefði hann átt að sigla "Braga" inn til Santander undir þýskum herfána, taka þar kol og matvæli á þýskan reikning og sigla síðan suður með landi, þangað til hann hitti kafbátinn. Kvöddu nú Þjóðverjar Bragamenn með mestu virktum og þökkuðu þeim fyrir samveruna. Sögðu þeir að íslendingar væri tilvaldir sjóliðsmenn og stríðsmenn. Að skilnaði voru Þjóðverjum gefnir íslenskir ullarsokkar og fleira, því að þeir kvörtuðu mjög um fótakulda í kafbátnum, þegar hann væri í kafi. Þegar um borð í kafbátinn kom, sagði yfirforinginn við skipstjóra "Braga", að nú hefði hann fengið betra skip til þess að taka við fólki af sökktum skipum. Átti hann þar við norska skipið. Einnig gat hann þess, að samkvæmt þeim fyrirskipunum, sem hann hefði fengið, hefði hann fullan rjett til þess að sökkva "Braga", en sökum góðrar framkomu og hlýðni, ætlaði hann að hlífa skipinu. En það mætti hann vita, að ef Þjóðverjar hitti "Braga" aftur á leið til Englands með farm, þá yrði honum sökkt fyrirvaralaust. Síðan afhenti yfirforinginn Guðmundi riffil hans, og sagði að hann mundi ef til vill þurfa á honum að halda, vegna þess hvaða óþjóðalýð hann hefði innan borðs. Þó megi hann vita það, að hlutlaus skip megi ekki hafa vopn. En marghleypunni kvaðst hann ætla að halda, Kort "Braga" kvaðst hann ekki afhenda, en afhenti lítið Evrópukort og kvað það nægja til næstu hafnar. Ætlaði Guðmundur nú að fara, en þá spyr yfirforinginn hvort hann ætli ekki að taka í hendina á sjer og þakka sjer fyrir skipið. Gerði skipstjóri það auðvitað með gleði og kvöddust þeir svo með mestu virktum og óskaði hvor öðrum allra heilla. Skildust nú leiðir. Heldu kafbáturinn og norska skipið suður á bóginn, en Bragi áleiðis til Santander. Frjettu þeir Bragamenn seinna, að norska skipið hefði komið til hafnar á sunnanverðum Spáni með 160 menn af skipum, sem kafbáturinn hafði sökkt.


Ljósmynd af málverki Einars Jónssonar þegar breska herskipið stöðvaði Braga. 
  
Ferðalagið, frá því er Bragi skildi við kafbátinn, gekk vel, enda þótt hann hefði engin sjókort. Komu þeir til Santander eftir tæpan sólarhring og lögðust þar að hafnarbakka. Flaug sú fregn út eins og eldur í sinu um alla borgina, að þangað væri kominn "danskur" togari, með fjölda manns af skipum, sem þýskur kafbátur hefði sökt. Streymdi því múgur og margmenni niður á hafnarbakkann. Stóð þá ekki á Ítölunum og þeim portúgalska að leysa frá skjóðunni og skýra mönnunum frá því hvað á dagana hefði drifið eftir að kafbáturinn hitti "Seatonia" og sökkti henni. Kjaftaði á þeim hver tuska og gerðu þeir víst ekki minna úr mannraunum sínum og ævintýrum en rjett var. Margir blaðamenn þyrptust líka þarna að og fengu skýrslu hjá Guðmundi skipstjóra, um allt ferðalagið frá Íslandi. Tóku þeir síðan myndir af öllum hópnum um borð í "Braga", síðan sjerstaka mynd af hinum 45 útlendingum og aðra af skipshöfn "Braga". Birtust myndir þessar og langar greinar í blöðum og tímaritum víðsvegar um Spán. Með þeim fyrstu sem komu um borð var Mowinckel, konsúll Dana í Santander. Hann var Norðmaður og vildi gera fyrir "Braga" allt sem unt var. Útlendingunum var nú hleypt í land og munu flestir hafa orðið því fegnir. En af skipshöfn "Braga" fékk enginn að fara í land fyrst um sinn nema skipstjórinn. Ljet hann það verða sitt fyrsta verk að senda skeyti heim til Reykjavíkur um ferðalagið og bað útgerðarfjelagið að senda sjer 21.000 peseta. Ætlaði hann skipshöfninni af því 3000 peseta, en hitt fyrir hafnargjöldum og farmi í "Braga", því hann hafði einsett sjer að kaupa salt í hann og fleiri vörur, til þess að sigla honum ekki tómum til Íslands.
Nú víkur sögunni heim til Reykjavíkur. Þegar "Bragi" kom ekki fram í Fleetwood á tilsettum tíma og svo liðu enn nokkrir dagar án þess að til hans frjettist, fóru menn að óttast það, að hann hefði farist á tundurdufli eða verið skotinn í kaf. Símaði þá útgerðarfjelagið til umboðsmanns síns í Englandi, og bað hann að halda spurnum fyrir alls staðar þar sem hugsast gæti, að eitthvað spyrðist til "Braga" eða skipshafnarinnar.
En hann sneri sjer aftur til enska flotamálaráðuneytisins. Það leitaði upplýsinga alls staðar, en ekkert spurðist til "Braga". Og þegar þær frjettir komu hingað töldu allir hann af og alla skipshöfnina. Voru þetta þung tíðindi fyrir ástvini og venslamenn. En þó mun líklega enginn hafa tekið sjer það eins nærri og útgerðarstjórinn Th. Thorsteinsson kaupmaður. Varð hann vart mönnum sinnandi og kvað svo ramt að hugsýki hans að hann fór ekkert út og kom ekki í skrifstofuna. Svo er það einn morgun að hringt er sem oftar til skrifstofunnar til að spyrja hvort nokkuð hafi frjest af "Braga". Sá, sem varð fyrir svörum, segir að ekkert hafi frjest. En um leið og hann er að sleppa orðinu, er sagt aftan við hann: ,,Jú, góði minn; hann er kominn til Santander á Spáni, heilu og höldnu og þar lifa þeir allir í glaumi og gleði". Þarna var þá Thorsteinsson kom inn með skeytið frá "Braga" og var svo glaður, að það var eins og hann væri orðinn ungur í annað sinn. Og nú var ekki biðið boðanna með það að koma þessum gleðitíðindum til allra vina og vandamanna skipshafnarinnar. Voru þá margir orðnir úrkula vonar fyrir löngu um það að neitt frjettist af Bragamönnum og ætluðu alls ekki að geta trúað frjettinni. En það er af Thorsteinsson að segja að hann símaði undir eins 40.000 peseta ávísun til skipstjórans eða allt að því helmingi meira heldur en hann bað um.


Í þessari sprengingu hefur enginn orðið til frásagnar.                                                   (C) uboat net

Og þegar Th var spurður að því hvers vegna hann gerði þetta, hví hann Ijeti sjer ekki nægja að senda þá upphæð, sem um var beðið, þá svaraði hann á þá leið að "karlarnir" mundu vera alveg peningalausir, og þeim veitti ekki af að ljetta sjer upp eftir það, sem á dagana hafði drifið, og svo væri óvíst hve lengi "Bragi" yrði að liggja í Santander. Reyndist hann þar getspakur, því að "Bragí" varð að liggja þarna í þrjár vikur. Vegna skeytaskoðunar í Englandi, bárust öll skeyti seint á þeim tímum, og var það ekki fyrr en á fimmta degi eftir að Guðmundur sendi skeytið heim að hann fékk svarskeytið og símaávísunina. Segist hann þá hafa orðið hissa er hann fékk nær helmingi meiri peninga heldur en hann bað um, en hafa þó skilið það svo, að Thorsteinsson vildi með þessu láta í ljós gleði sína út af því að "Bragi" skyldi kominn í höfn með alla menn heila á húfi. Eitt með því fyrsta, sem gera þurfti eftir að komið var til Santander, var að gera ráðstafanir fyrir fiskinum, sem eftir var í "Braga". Var hann mikill, því að ekki hafði verið rutt í sjóinn nema um 200 kit, þegar kafbátsforinginn var að hugsa um að gefa "Braga" heimfaraleyfi gegn því að öllum fiskinum væri fleygt fyrir borð, eins og áður er sagt. Nú var fiskurinn farinn að skemmast í lestinni og fekst ekki leyfi til þess að skipa honum á land, nema því aðeins að hver fiskur væri þveginn um borð og ísaður að nýju. Samt var ákveðið að halda uppboð á honum og selja í einu lagi allt sem í skipinu var. Fór uppboð þetta fram í stórum skála. Voru þar settir þrír stólar á mitt gólf. Skipstjóri var settur á miðstólinn, en til hliða við hann sátu Mowinckel, ræðismaður og Charlos Hoppe yfirræðismaður Dana á Norður-Spáni. Hann var þýskur. Bróðir hans Hermann Hoppe var þýskur ræðismaður í Santander, jafnframt grískur konsúll, formaður Rauða krossins á Spáni og fulltrúi Hamburg-Ameríkufjelagsins (HAPAG). Nú hófst uppboðið og segist Guðmundur ekki hafa skilið hvað fram fór, en sjer hafi verið sagt seinna, að boðið hefði verið í fiskinn um 16.000 pesetar, en "nettó" fékkst ekki meira fyrir hann en 2.300 pesetar. Tóku kaupendur að sjer að þvo upp fiskinn um borð, og ísa hann að nýju og fleygja því sem dæmt var ónýtt. Var það aðallega lúða, skata og steinbítur. Var þeim gert að skyldu að fara með þannan fisk út fyrir landhelgi og fleygja honum þar. Og til þess að hafa eftirlit með að þetta væri gert, voru settir fimm vopnaðir hermenn um borð í "Braga" þegar hann fór út með úrgangsfiskinn. Varð kostnaður við allt þetta svo mikill að útgerð "Braga" fékk ekki nema 2.300 peseta fyrir aflann eins og áður er sagt.
Þegar "Bragi" var laus við fiskinn var hann tekinn í þurrkví til hreinsunar og smáviðgerða. Fór þá að lina á eftirliti með skipverjum og máttu þeir fara allra sinna ferða um borgina. Varð sumum það útdráttarsamt, eins og gerist og gengur í framandi höfnum. Seinna komust þeir að því að sápa var einhver besti gjaldmiðillinn. Uppgötvaðist það þannig, að er þeir sendu föt sín í þvott í landi, kostaði þvotturinn ekki neitt, ef þeir lögðu ríflega til sápu í hann. Fór svo að lokum að skipið var orðið nær sápulaust! Þá uppgötvuðu og sumir það, að hægt var að fá sjer í staupinu án þess að kosta miklu til. Höfðu vínkaupmenn tunnur með ýmsum tegundum vína í búðum sínum og máttu menn ganga þar á röðina og bragða á óllum tegundunum áður en þeir ákváðu hvaða tegund þeir skyldi kaupa, og var þessi "smökkun" nóg hressing í þann og þann svipinn.


Breska skipið, British Transport sem sökkti U 49.                                 (C) Mynd úr safni mínu.  

Þegar "Bragi'' kom úr þurrkvínni voru flutt í hann kol, sem nægja mundu til heimferðar og freklega það. En auk þess keypti skipstjóri saltfarm í hann og svo nokkuð af öðrum vörum, t. d. 10 smálestir af sykri og allskonar ávexti, en þá var mikill hörgull á þeim vörum í Reykjavík. Ekki gat þó skipið lagt á stað að heldur, vegna þess að semja varð um sjerstaka vátryggingu á leiðinni heim. Gekk það í talsverðu stappi og tók Iangan tíma. Að lokum fekst þó farmur og skip sæmilega vátryggt. En þegar átti að leggja á stað heimleiðis, kom skipun frá enska ræðismanninum um, að "Bragi" yrði fyrst að sigla til Falmouth á Suður-Englandi. Þótti þeim Bragamönnum lítið í það varið, en ekki dugði að deila við dómarann. Skipstjóri "Braga" sá að þetta var stórhættuleg leið fyrir hann, því að yfir vofði hótun kafbátsforingjans, að "Braga" yrði tafarlaust sökkt ef Þjóðverjar kæmi að honum þar sem hann væri á leið til Englands með farm. Fór skipstjóri því til þýska ræðismannsins og fékk hann til að skrifa upp á farmskírteini skipsins. Sú áletrun er með eigin hendi ræðismannsins Hermann Hoppe og stimpli þýska konsúlatsins. Var hún á þessa leið: "Gesehen im hiesigem Keiserlich deutsche Konsulat gut fur die Reise nach Reykjavík (Ísland) mit vorstehend vorzeiehneter Ladung." Á íslensku: Viðurkennt gilt í hinu keisaralega þýska konsulati hjer fyrir ferðina til Reykjavíkur (Íslandi) með ofanskráðum vörum.
Þótti skipstjóra það nokkur bót í máli að hafa þetta í höndum. ef hann skyldi aftur rekast á þýskan kafbát. Nú var sagt skilið við Santander og siglt sem leið lá til Falmouth. Gerðist ekkert sögulegt í þeirri ferð fyrr en þangað kom. Þá kemur tundurbátur öslandi út úr höfninni á móti "Braga" og stöðvar hann. Spyr yfirliðsforinginn hvað Bragi sje að fara, og hvort þeir viti ekki að hjer sje lokuð herskipahöfn. Skipstjóri "Braga" segist hafa fengið skipun hjá enska ræðismanninum í Santander að koma þar við, en liðsforinginn biður hann að hafa sig hið hraðasta á burtu aftur. Eftir nokkurt þjark fékk skipstiórinn þó skriflega yfirlýsingu hjá liðsforingjanum um það að "Bragi" hefði komið til Falmouth, eins og honum var skipað.


Botnvörpungurinn Bragi RE 147. Myndin er tekin á Reykjavíkurhöfn.  Mynd á póstkorti í minni eigu.  

Gerði hann það til þess að geta sýnt það enskum herskipum, ef þau skyldi stöðva sig. Svo var nú haldið á stað heimleiðis og töldu nú flestir sig sloppna úr öllum háska. Lítið vissu þeir þá um það að skammt frá Falmouth sigldu þeir í gegn um stórt tundursvæði. Höfðu þýskir kafbátar lagt þeim tundurduflum þar nóttina áður. Sem betur fór sigldi "Bragi" ekki á neitt þeirra og má það kallast hending eða sjerstakt lán. Siglt var nú með fullri ferð í indælisveðri, vestur fyrir Írland og þaðan tekin stefna á Vestmannaeyjar. Hafði "Bragi" fengið siglingarkort í Santander og virtist nú allt leika í lyndi. Að vísu var það kort mjög ófullkomið, gamalt, eða W 1864 og miðað við Ferro. Var mjög óvíða merkt á það dýpi og hvergi neinir vitar. Kort þetta var það skársta sem hægt var að fá, og hafði orðið að sækja það til Bilbao, því að ekkert kort fékst í Santander. Ævintýrum "Braga" í þessari sögulegu ferð, var þó ekki lokið. Þegar hann var kominn meira en miðja vegu frá Írlandi til Íslands, kemur að honum breskt herskip og stöðvar hann með skotum. Hefst nú ein yfirheyrslan enn út af ferðalagi "Braga" og að því loknu segir foringi breska skipsins að hann verði að gera svo vel að skreppa til Englands til frekari yfirheyrslu og athugunar. Yfirlýsing foringjans í Falmouth sje þýðingarlaus. Þá þótti þeim Bragamönnumum nú fyrst kasta tolfunum. En hjer var ekkert undan færi. Menn af herskipinu voru settir um borð í Braga og svo varð hann að snúa við skammt undan Íslandi og nú var farið með hann til Stornovay á Suðureyjum. Á leiðinni þangað var hann stöðvaður af frönsku herskipi. Heimtuðu foringjar þess fullkomna skýrslu um ferðalag hans og ljetu hann svo áhalda fram. Þegar til Stornovay kom fékk enginn að fara í land og var "Bragi" höfuðsetinn þar í höfninni. Hófust nú yfirheyrslur um ferðalag hans og stóð lengi í skeytasendingum til London og þaðan til Santander. Mun Breta ef til vill hafa grunað að "Bragi" hafi staðið í einhverju sambandi við þýska kafbáta. Að minsta kosti var vandlega leitað í honum hvort þar væri ekki, eða hefði verið, einhvers staðar falið bensín eða olía. En auðvitað fannst ekkert grunsamlegt í þá átt. Ekki vildu þó Bretar sleppa skipinu að heldur og var það út af farminum, sem hann hafði tekið í Santander, sjerstaklega sykrinum. Vildu þeir nú senda "Braga" til Glasgow, en skipstjóri neitaði því algerlega að sigla honum þangað. Sagði hann að Bretar gæti tekið við stjórn á skipinu og siglt því þangað, eða hvert annað sem þeir vildu. Ekki tóku Bretar það illa upp. og ekki datt þeim í hug að taka skipið þannig.


Togarar í Reykjavíkurhöfn.                                                                    (C) Magnús Ólafsson.  

Voru þeir hinir kurteisustu við skipstjóra, og þegar eftir fyrsta daginn fékk hann að fara í land dags daglega eins og hann lysti. Loks eftir 8 daga dvöl í Stornoway fekk Bragi leyfi til að fara heim og voru honum þá afhent skipsskjölin, sem tekin höfðu verið af honum í upphafi. Auk þess var þeim afhentur merkjafáni, er þeir skyldu sýna, ef herskip kæmi að þeim á leiðinni. Kom það sjer vel, því að hvað eftir annað gáfu herskip, bresk og frönsk þeim merki, en er þeir drógu upp þennan fána, skiftu skipin sjer ekki meira af þeim, en ljetu "Braga" sigla sinn sjó.
Komst hann svo að lokum til Reykjavíkur hinn 22. desember og gátu því skipverjar haldið jólin heima. Þóttust menn þá úr helju heimt hafa.
Það er rjett að klykkja þessa frásögn út með einkennilegum draum viðvíkjandi Braga. Daginn sem skipið kom til Santander, hitti Jón Jóhannsson skipstjóri Geir Sigurðsson skipstjóra og sagði við hann að nú væri vonlaust um það að nokkurn tíma frjettist til Braga. - Hvaða vitleysa, sagði Geir; jeg skal nú láta mig dreyma það í nótt hvar hann er niður kominn. Um kvöldið hugsaði svo Geir sterkt til Braga og sofnaði út frá því. Dreymir hann nú að hann er á ferð fram með einhverju löngu nesi, sem hann þekkir ekki. Þegar fyrir nesið kemur er þar farið inn vík og að lokum komið í höfn. Þar eru skipalægi við hafnarbakkana, en á hæð fyrir ofan stendur einhver borg. Meðal skipanna þekkti Geir þegar Braga. Hann fór þar um borð og hitti Guðmund skipstjóra á þilfari og fer að spyrja hann að hvað fyrir þá hafi komið. Svaraði Guðmundur eitthvað á þá leið, að það hefði verið slæmt í vjelarrúminu. Svo varð draumurinn ekki lengri, en daginn eftir sagði Geir svo Jóni bróður Guðmundar að nú væri Bragi kominn í höfn og hefði orðið fyrir vjelarbilun. Og á þriðja degi kom svo skeytið frá Braga. Nú leið þangað til skipið kom heim. Þá hitti Geir skipstjórann á Braga og spyr hann að fyrra bragði að því hvort þeir hefði orðið fyrir mikilli vjelarbilun. Guðmundur kannaðist ekkert við það, og sagði Geir honum þá draum sinn. Þá var Guðmundur fljótur að skilja að í draumnum hefði verið bent til sprengjunnar, sem Þjóðverjar komu fyrir í vjelarrúmi "Braga". Síðan lýsti Geir fyrir honum siglingunni austur með Spánarströnd. innsiglingunni til Santander, borginni, höfninni og hvar "Bragi" hefði legið. Stóð það allt heima og hafði Geir þó aldrei þangað komið, en lýsti því eins og það bar fyrir hann í draumnum. 

Lesbók Morgunblaðsins febrúar 1936.

      Togarinn Marz setur sölumet                    á brezka markaðinum  
Togarinn Marz frá Reykjavík seldi afla sinn í Hull á miðvikudag og fimmtudag. Var Marz með 3.776 kitt, eða tæp 240 tonn, sem seldust fyrir 23.856 sterlingspund, eða kr. 2.867.491.20. Er þetta hæsta verð, sem nokkur togari hefur fengið á brezkum markaði. Skipstjóri á Marz er Ásgeir Gíslason, en eigandinn er Marz h.f. Afli togarans var mestmegnis flatfiskur og ýsa, sem veiddist á heimamiðum á 13 dögum. Fyrra sölumetið í Bretlandi átti togarinn Víkingur, sem sett var 12. og 13. maí 1965. Þá seldi Víkingur 276 tonn í Grimsby fyrir 22.575 sterlingspund. Afli Víkings var eingöngu þorskur af Vestur Grænlandsmiðum. Skipstjóri á togaranum er Hans Sigurjónsson. Morgunblaðið hafði tal af Ingimar Einarssyni, fulltrúa hjá Félagi Íslenskra botvörpuskipaeigenda í gær og spurðist fyrir um ástandið á brezka fiskmarkaðinum. Ingimar sagði, að lengi hefði verið mikið framboð á þorski en hins vegar verið skortur þar á flatfiski, en þó einkum ýsu. Hann sagði að auk Marz hefðu tveir aðrir togarar selt í Englandi í þessari viku. Hafnarfjarðartogarinn Surprise hefði selt í Grimsby sl. þriðjudag 175 tonn  fyrir 17.213 sterlingspund og hefðu um 70 tonn verið þorskur og ufsi en hitt ýsa og flatfiskur. Þá hefði togarinn Víkingur selt rúm 260 tonn af þorski af Vestur-Grænlandsmiðum í Grimsby s.l. miðvikudag og fimmtudag og hefði hann fengið 15.851 sterlingpund fyrir aflann. Loks gat Ingimar þess, að togarinn Þorkell máni myndi selja í Englandi n.k. mánudag.

Morgunblaðið. 4 júní 1966.

Vjelbáturinn "Hansína" frá Vestmannaeyjum sökk í gærmorgun, eftir mikla hrakninga. Skipshöfninni, 7 mönnum, bjargaði enskur togari, "Black". Fór hann með bátsverja til Vestmannaeyja. "Hansína" réri aðfaranótt sunnudags frá Vestmannaeyjum og fór á mið á Selvogsbanka. Klukkan 3 e. h. á sunnudag bilaði kælivatnsdæla í vjel skipsins svo vjelin gat ekki gengið lengur. Vindur var þá hvass á austan. Skipverjar settu upp segl og ætluðu að reyna að ná til Eyja, en ferðin gekk illa, þar sem vindur var óhagstæður, eða beint á móti. Klukkan 7 á sunnudagskvöld átti báturinn eftir um 7 sjómílur frá Vestmannaeyjum. Hittu þeir þá færeyskt vjelskip og náðu sambandi við það. "Hansína" var síðan bundin aftan í færeyska vjelskipið og haldið áleiðis til Eyja. Veður fór mjög versnandi er leið á kvöldið og klukkan 11 slitnaði "Hansína" aftan úr vjelskipinu. Voru ekki tök á að ná sambandi við skútuna eftir það vegna óveðurs og myrkurs.
Vjelbáttirinn "Hansína" var nú algerlega hjálparlaus og gátu skipverjar ekkert aðhafst nema beðið átekta. Neyðarmerki voru send út við og við, en ekkert svar fékst við þeim. Í fulla tvo klukkutíma var vjelbáturinn á reki, án þess að verða var við nokkurt skip. En klukkan 1 um nóttina urðu skipverjar á "Hansínu" varir við seglskip sem kom slagandi í áttina til bátsins. Lenti seglskip þetta á framstefni bátsins og klofnaði stefnið langt niður, svo sjór fossaði inn í bátinn. Kallað var frá skútunni á færeysku hvort nokkuð væri að hjá bátsverjum, en síðan hélt skútan í burtu án þess að bíða svars og sást ekki eftir það. Þetta færeyska seglskip var svartmálað með hvítu skjólborði. Það var kútterbyggt, en nafn eða númer gátu skipverjar á ,Hansínu' ekki greint. Hinir 7 skipverjar á "Hansínu" voru nú ver staddir en nokkru sinni fyrr. Sjór hækkaði stöðugt í bátnum og varð að henda aflanum, sem var um 600 af þorski fyrir borð til þess að reyna að halda bátnum á floti sem lengst. Neyðarmerki voru send út frá bátnum svo að segja viðstöðulanst, en ekkert svar fékkst enn við þeim. Gekk nú svo í fullar tvær klukkustundir og var þá eldsneyti til neyðarmerkja nærri þrotið. Bar þá að togarann "Black" frá Grimsby, sem bjargaði skipverjunum á "Hansínu" og tók bátinn í eftirdrag. Togarinn var á hljéborða við "Hansínu" og tókst skipverjum greiðlega að komast um borð í togarann, Var síðan haldið til Eyja. Eftir skamma stund slitnaði "Hansína'' aftan úr togaranum, en náðist þó aftur. Klukkan rúmlega 6 í  gærmorgun var kominn svo mikill sjór í  "Hansínu" að hún sökk. "Black" kom með skipverjana til Vestmannaeyja kl 8 í gærmorgunn, og leið þeim öllum vel.
Formaður á "Hansínu" var Ólafur Jónsson, Vestmannaeyjum. Vjelbáturinn, "Hansína" var 11 smálestir að stærð. Smíðaður 1917, Eigandi var Jón Jónsson, útgerðarmaður í Hlíð í Vestmannaeyjum og var báturinn vátryggður í Bátaábyrgðarfjelagi Vestmannaeyja.

Morgunblaðið. 20 apríl 1937.

 Óttast um vélbátinn Hjört Pétursson

Óttast er um afdrif vjelbátsins "Hjartar Pjeturssonar" frá Siglufirði, sem gerður er út frá Hafnarfirði og fór þaðan í róður s.l. miðvikudag. Talstöð bátsins var biluð, er hann lagði af stað, og hefir hann ekki komið fram, en hinsvegar hefir rekið úr honum bjarghringi og dufl í Garði. Sex menn voru á bátnum, formaður Eiríkur Þorvaldsson. Eigandi bátsins er Vilhjálmur Hjartarson á Siglufirði.

Morgunblaðið. 1 mars 1941.

     Fárviðri við Faxaflóa veldur miklu
           skipatjóni og mannskaða

     Vélbáturinn Hjörtur Pétursson frá
   Siglufirði ferst með sex manna áhöfn

Vélbáturinn Hjörtur Pétursson frá Siglufirði fórst með allri áhöfn í fyrradag sunnanvert á Faxaflóa. Á bátnum voru sex menn:
Eiríkur Þorvaldsson, formaður, Helgadal við Kringlumýri. Hann var kvæntur og átti 3 börn, hið elzta 9 ára.
Unnar Hávarðsson, stýrimaður. Hann var Eskfirðingur, ókvæntur.
Helgi Oddsson, vélstjóri frá Siglufirði. Hann var ókvæntur.
Jón Stefánsson, háseti, frá Siglufirði. Hann var kvæntur og átti 1 barn.
Andrés Ágústsson, háseti, frá Siglufirði. Hann, var kvæntur og átti 1 barn.
Viktor Knútsson, háseti, Laugaveg 70 B. Hann var ókvæntur.
Báturinn var 20 tonn að stærð og eign Vilhjálms Hjartarsonar kaupmanns á Siglufirði. Hann var gerður út frá Hafnarfirði. Á miðvikudagskvöld fór báturinn í róður frá Hafnarfirði og mun hafa lagt lóðina 30-40 mílur norðvestur af Hafnarfirði. Í fyrradag fór að reka ýmislegt úr bátnum í Garði, þar á meðal tvo bjarghringi, skilrúm af dekki og úr lest.
Þeir sem fórust voru allir á bezta aldri.

                 Bátur sekkur

Í fyrradag var Jörundur Jörundsson í Hrísey, ásamt tveimur sonum sínum, að flytja bein á báti frá Dalvík til Hríseyjar. Á austurleiðinni kom ólag á bátinn og sökk hann. Drukknaði þar yngri drengurinn, Þorsteinn, en Jörundi og eldri syni hans, Sigurði, tókst að halda sér á floti á "lúgunum" úr bátnuni unz þeim varð bjargað.

Íslendingur. 30 tbl. 26 júlí 1935.