"Nú er glatt í hverjum hól"

Myndarleg þrettándagleði var haldin í Hafnarfirði á þrettándanum með bálför og álfadansi. Skátar í Hafnarfirði stóðu að skemmtuninni og var hún þeim til hins mesta sóma. Um leið og kveikt var í bálkestinum komu álfakóngur og drottning með fylktu liði inn á hátíðasvæðið og var farið með ýmsum tilburðum og söng. Bálkösturinn var bátsflalk af Emmu RE 353, en hún var 16 tonn að stærð og smíðuð á Ísafirði 1919. Emma var eikarbátur og fyrsti bátur sem Bárður G. Tómasson smíðaði á Íslandi eftir að hann kom heim frá námi í Danmörku og Englandi, en Bárður var fyrsti tæknimenntaði skipaverkfræðingurinn í íslenzkum skipasmíðum. Hann samdi smíðareglur um smíði trébáta eftir að hann smíðaði Emmu og gilda þær reglur enn í dag í grundvallaratriðum um smíði trébáta. Emma var lengi gerð út frá Vestmannaeyjum, var seinna seld þaðan og fór þá víða. Æviskeið sitt endaði Emma sem bálköstur á álfadansi Hafnfirðinga s.l. laugardag.

Morgunblaðið. 9 janúar 1968.

        Snorri Sturluson RE 242

Snorri Sturluson heitir nýr botnvörpungur er kom frá Englandi nýlega. Er hann eign hf Kveldúlfs.

Ísafold. 6 desember 1920.


Togarar hf. Kveldúlfs í Reykjavíkurhöfn árið 1921-22. Þeir eru frá vinstri taldir; Þórólfur RE 134, Snorri Sturluson RE 242 og Skallagrímur RE 145. Fremstur er Egill Skallagrímsson RE 165.
(C) Helgi Sigurðsson.

      Kveldúlfstogarar á síldveiðar

Hf. Kveldúlfur er að gera út tvo botnvörpunga sína á síldveiðar frá Hjalteyri, þá Snorra Sturluson og Egil Skallagrímsson. Ennfremur fer vélbáturinn Þórir norður til síldveiða. Í ráði er að félagið sendi tvö skip til veiða vestur um haf, Skallagrím og Þórólf.

Vísir. 19 júlí 1922.

                Kveldúlfsskipin

Egill Skallagrímsson og Snorri Sturluson, eru væntanleg af síldveiðum fyrri hluta dags á morgun. Egill Skallagrímsson hefir veitt liðlega 7 þúsund tunnur og Snorri lítið eitt minna.

Vísir. 9 september 1922.

              Skonnortan "Geir"

Kaupmaður Geir Zoéga eignaðist í haust nýtt þilskip í viðbót til fiskiveiða, skonnert, sem heitir Geir, 35 smálestir að stærð, er hann hefir látið smíða fyrir sig í sumar í Thurö í Danmörku. Smiðurinn heitir N. P. Petersen. Skip þetta er mjög vandað í alla staði, að efni, lagi og öðrum frágangi, og sjerlega traust. Það kvað hafa kostað með öllum útbúnaði velvönduðum um 9. 1/2 þús. kr., þar sem það var smíðað. Þilskip til fiskiveiða hjer við land þurfa að vera vel traust, og vönduð að öllum útbúnaði, en það hlýtur að koma fram í verðinu, enda mun í fáum tilfellum jafn-viðsjált eða óhyggilegt að gangast mest eða nær eingöngu fyrir lágu verði, eins og í þilskipakaupum.

Ísafold. 17 nóvember 1886.

             V.b. Þórir strandar

Um miðnætti í nótt barst Slysavarnafjelaginu tilkynning frá skipstjóranum á v.b. Þórir, um að skipið væri strandað einhversstaðar í nánd við Skerjafjörð, en svarta þoka var og vissu skipverjar ekki hvar þeir voru staddir. Slysavarnafjelagið fjekk dráttarbátinn Magna til að fara og leita Þóris í nótt. V.b. Þórir er rúmlega 30 smálestir og er gerður út hjeðan frá Reykjavík.

Morgunblaðið. 8 mars 1941.

        Skuttogarinn Gyllir ÍS 261   

16. marz sl. kom skuttogarinn Gyllir ÍS 261 til heimahafnar sinnar, Flateyrar, í fyrsta sinn. Gyllir ÍS er byggður hjá Flekkefjord Slipp og Maskinfabrikk A/S í Flekkefjord, Noregi, smíðanúmer 121, og er sjöundi skuttogarinn sem þar er byggður fyrir íslendinga. Skuttogari þessi er byggður eftir sömu teikningu og er í megindráttum eins og skuttogarinn Guðbjörg ÍS 46, sem er sjötti í röðinni. Fimm þeir fyrstu voru 3.30 m styttri en Guðbjörg ÍS, en að öðru leyti byggðir eftir sömu teikningu. Eigandi Gyllis ÍS er Útgerðarfélag Flateyrar h.f.
Skipig er byggt skv. reglum Det Norske Veritas í flokki + 1A1, Stern Trawler, Ice C, + MV. Skipið er skuttogari með tveimur þilförum milli stafna og skutrennu upp á efra þilfar. Undir neðra þilfari er skipinu skipt með 4 vatnsþéttum þverskipsþilum í eftirtalin rúm, talið framan frá: Stafnhylki fyrir brennsluolíu, íbúðir framskips, fiskilest, vélarúm og aftast skutgeymar fyrir brennsluolíu. Undir íbúðum og fiskilest eru botngeymar fyrir brennsluolíu, ferskvatn og sjókjölfestu. Aftan við stafnhylkið eru keðjukassar, en asdikklefi er fremst í fiskilest. Fremst í vélarúmi eru and-veltigeymar frá Ulstein. Á neðra þilfari er fremst stafnhylki, en þar fyrir aftan íbúðir. Aftan við íbúðir er vinnuþilfar með fiskmóttöku og stýrisvélarrúmi aftast fyrir miðju. Til hliðar við fiskmóttöku og stýrisvélarrúm eru verkstæði, vélarreisn og geymsla. Framarlega á efra þilfari er þilfarshús, en til hliðar við það eru lokaðir gangar fyrir bobbingarennur. Í þilfarshúsi er íbúð skipstjóra, klefi fyrir ísvél og klefi fyrir togvindumótor, auk salernis fyrir yfirmenn. Yfir þilfarshúsi og göngum er hvalbaksþilfar, sem nær aftur fyrir afturgafl þilfarshúss. Aftan við þilfarshús er togþilfarið. Vörpurenna kemur í framhaldi af skutrennu og greinist hún í tvær bobbingarennur, sem liggja í göngum og ná fram að stefni. Aftarlega á togþilfari eru síðuhús (skorsteinshús). Yfir afturbrún skutrennu er toggálgi, en yfir frambrún skutrennu er bipodmastur sem gengur niður í síðuhúsin. Aftarlega á hvalbaksþilfari er brú skipsins.
Aðalvél skipsins er MAK, gerð 8M452 AK, 1780 hö við 375 sn/mín, sem tengist gegnum kúplingu við skiptiskrúfubúnað frá Hjelset, gerð RKT 60/260. Skrúfa skipsins er 3ja blaða, þvermál 2.150 mm, og utan um hana er skrúfuhringur. Í skipinu er fullkominn búnaður til svartolíubrennslu og er þetta fyrsta íslenzka fiskiskipið sem þannig er búið frá upphafi. Framan á aðalvél er Framo deiligír, gerð WG3, sem við tengjast tvær 98 ha Brusselle háþrýstidælur fyrir vökvavindur og ACEC jafnstraumsrafall fyrir togvindumótor, 243 KW, 400 V, 1500 sn/ mín. Hjálparvélar eru tvær Volvo Penta, gerð TAMD 120 AK, 245 hö við 1500 sn/mín. Hvor vél knýr Stamford riðstraumsrafal, 207 KVA, 3x230 V, 50 Hz. Við aðra hjálparvélina er einnig tengd 65 ha háþrýstidæla, varadæla fyrir vökvavindur, en við hina hjálparvélina tengist 49 KW jafnstraumsrafall, vararafall fyrir togvindumótor. Stýrisvél er rafstýrð vökvaknúin frá Tenfjord, gerð L-155-2ESG. Helztu tæki í stýrishúsi eru: Ratsjá: Kelvin Hughes 18/12 (3 cm), 64 sml. Ratsjá: Kelvin Hughes 19/12 (10 cm), 64 sml. Miðunarstöð: Taiyo TD-A130. Loran: Decca DL 91, sjálfvirkur Loran C, með 350 T skrifara. Gyroáttaviti: Anschútz, Standard VI. Sjálfstýring: Anschútz. Vegmælir: Sagem. Dýptarmælir: Simrad EQ 50. Dýptarmælir: Simrad EK 38 með MA botnstækkun og 10 kw púlssendi. Fisksjá: Simrad CI. Asdik: Simrad SB 2. Netsjá: Simrad FB með EQ 50 sjálfrifa og FI botnþreifara og 2.000 m kapal. Talstöð: Sailor T122/R105, 400 W SSB. Örbylgjustöð: Sailor RT 143.
Skipstjóri á Gylli ÍS er Grétar Kristjánsson og 1. vélstjóri Halldór Stefánsson. Framkvæmdastjóri útgerðarinnar er Jón Gunnar Stefánsson.
Rúmlestatala 431 brl.
Mesta lengd 49.85 m.
Lengd milli lóðlína 44.00 m.
Breidd 9.50 m.
Dýpt að efra þilfari 6.60 m.
Dýpt að neðra þilfari 4.35 m.
Lestarrými 438 m.3
Brennsluolíugeymar 123 m3
Skiptigeymar (br.olía/sjókjölf.) 28 m.3
Ferskvatnsgeymar 37 m.3
Skipaskrárnúmer 1451.

Tímaritið Ægir. 14 tbl. 15 ágúst 1976.

         Skúli fógeti RE 144

Hinn nýi botnvörpungur Forsetafélagsins kom hingað 2. dag jóla. Skúli fógeti er stærsti íslenzki botnvörpungurinn og hið sélegasta skip á að líta. Hann er 142 smálestir netto, 136 fet og 8 þml. að lengd, 23 feta breiður og 13 feta djúpur. Smíðaður er hann í Selby, og búinn að öllu eftir nýjustu og fullkomnustu gerð. Skipstjórinn er Halldór Þorsteinsson.

Ísafold. 30 desember 1911.
 

              Skúli fógeti ferst

   Rakst á tundurdufl í Norðursjónum
 Fjórir menn farast og þrír menn meiðast

Þær sorglegn fregnir bárust hingað í gærkvöldi, að Skúli fógeti hefði rekist á tundurdufl í Norðursjónum, 35 enskar mílur austur af Tyne, og farist. Þrettán mönnum var bjargað en fjórir fórust. Þrír meiddust, en hve alvarleg þau meiðsl eru vita menn enn eigi, og ekki heldur hverjir þeir menn eru, sem þau hafa hlotið. Mennirnir sem fórust hétu:
Þorvaldur Sigurðsson frá Blómsturvöllum í Reykjavík, giftur maður, lætur eftir sig konu og börn.
Jón Jónsson frá Oddgeirsbæ í Reykjavík, einhleypur maður.
Jón Jónsson.
Þorkell Guðmundsson.
Tveir hinir síðarnefndu voru ekki heimilisfastir hér í bænum.
Skipstjóri var áður Halldór Þorsteinsson, en hann fór af þvi í sumar og tók Kristján Kristjánsson við af honum. Skipið var eign »Alliance-félagsfélagsins og vátrygt í »Det Köbenhavnske Söassurance-Selskab í Kaupmannahöfn, sem Johnson & Kaaber eru umboðsmenn fyrir. Í sama félagi eru og trygðir flestir hinna íslenzku botnvörpunga. En þeir eru ekki trygðir gegn stríðshættu og fær því útgerðarfélagið ekki eins eyris skaðabætur. Verður þetta því tilfinnanlegt tjón fyrir það.

Morgunblaðið. 28 ágúst 1914.


B.v. Skúli fógeti RE 144.                                     Málverk Bergs Pálssonar stýrimanns á togaranum.
 

             Skúli fógeti RE 144
                 nánari fregnir  

Í enskum blöðum frá 28. f. m. er sagt frá slysum þeim sem urðu fyrir framan Tyne-ósa 26. ág. og næstu daga. Skúli fógeti var fyrsta skipið, sem fórst. Hann var staddur 30. mílur (48 kílómetra) norðaustur af Tyne, þegar hann rakst á sprengiduflið. Kom þegar gat á bóg skipsins og inn féll kolblár sjór. Nokkrir af skipshöfninni voru í hásetarúminu og hlupu þeir sem uppi voru strax til að bjarga og gátu dregið upp tvo menn, og var það mjög hættulegt verk. Þeir fjórir menn sem fórust munu hafa dáið strax annað hvort af sprengingunni eða drukknað. Enskur blaðamaður hefir átt tal við Berg Pálsson stýrimann á Skúla fógeta og segir stýrimaður svo frá atburðinum:
Ég var á stjórnpallinum þegar sprengingin varð. Eg vissi strax hvað um var að vera, og reyndi til að gera menn vara við. Ég féll við hristinginn og lenti með höfuðið á veggnum. Þegar ég komst á fætur náði ég í Kristján skipstjóra og hlupum báðir fram að hásetarúminu. Það var þá orðið fullt af sjó, en við náðum í tvo háseta og gátum dregið þá upp. Það var enginn tími til að ná í hina. Þegar við vorum komnir í bátinn sökk skipið. Enskt síldarskip var þar skammt frá að veiðum. Þeir sáu blossann af tundurduflinu, sem Skúli rakst á og rétt áður höfðu tvö sprengidufl sprungið í netum þeirra. Ekki vissu þeir þó af þvi að skip hefði farist, en fundu bátinn frá Skúla skömmu síðar og fluttu í land til Shields. Fáum klukkustundum eftir að Skúli sökk, rakst norskt skip »Gottfred« á tundurdufl á sömu slóðum; það sökk þegar án þess hægt væri að koma út báti. Skipstjóri og 3 menn aðrir náðu í rekald og var bjargað af ensku síldveiðaskipi eftir 3 klukkutíma. Átta manns drukknuðu.
Þriðja skipið sem fórst var sænskt, Ena frá Svenborg, og bjargaði enskur tundurbátur skipshöfninni. Fjórða og fimmta skipið voru breskir botnvörpungar, sem voru að slæða upp tundurdufl. Af þeim fórust fimm manns.

Morgunblaðið. 4 september 1914.

     Fyrsti Svíþjóðarbáturinn sem                ríkið lét smíða er kominn

    Hafdís fékk vont veður á leiðinni
 Hafði samflot við dansksmíðaðan bát

Í gær kom til Reykjavíkur fyrsti Svíþjóðarbáturinn, sem smíðaður er á vegum ríkisstjórnarinnar. Er það m.b. "Hafdís". Vísir hefir haft tal af Þorkeli Jónssyni, skipstjóra bátsins, og innt hann eftir hvernig báturinn hafi reynst í ferðinni. Sagðist honum svo frá:
Við lögðum af stað frá Gautaborg föstudaginn 5. apríl. Fengum við slæmt veður á leiðinni til Færeyja, 7-9 vindstig á móti. Frá Færeyjum fengum við hvasst S-A.-veður nær alla leiðina til Reykjavíkur. Reyndist báturinn vera alveg prýðilegt sjóskip og vélin ekki síðri, eða svo, að ég tel að vart verði á betra kosið. Báturinn er byggður í Ringens Bátvarv, Marstrand og er ca. 50 smálestir að stærð og er hinn traustbyggðasti í alla staði. Gangvél bátsins er 170 ha. Atlas Dieselvél. Þess má geta í sambandi við smíði bátsins, að fremur illa gengur með afhendingu og vinnu við niðursetning vélanna, en hjá skipasmíðastöðvunum sjálfum er annars mikill áhugi fyrir að ljúka smíði bátanna hið fyrsta. Ákveðið er að gera bátinn út á togveiðar svo fljótt sem unnt er.
Samflota "Hafdísinni" var bátur, er smíðaður var í Frederikssund Skibsværft í Danmörku. Heitir bátur sá "Fram" og er eign hlutafélagsins "Stefnis" í Hafnarfirði. Reyndist bátur þessi hið traustasla og bezta sjóskip. Er bátur þessi um 60 smálestir að stærð, með Tuxham dieselvél. Var samið um smíði bátsins í ágústmánuði s. l., og er kostnaður við smíðina töluvert minni en þeirra sænsku. Eru nú 15 bátar í smíðum í þeirri skipasmíðastöð, sem smíðaði "Fram". Hafa borist miklu fleiri pantanir, en ekki hefir verið hægt að taka fleiri sökum anna.

Vísir. 15 apríl 1946.


Fyrirkomulagsteikning af 50 tonna bát, smíðuðum í Svíþjóð árið 1946.


Sæbjörg VE 50 í Vestmannaeyjahöfn.                                                         (C) Tryggvi Sigurðsson.

         Sæbjörg VE 50 sökk á                           rúmri klukkustund

Vélbáturinn Sæbjörg áður Sigrún VE 50, 52 tonn að stærð, sökk er hún var að veiðum út af Vík í Mýrdal s.l. sunnudagsmorgun. Á skipinu voru 5 menn og björguðust þeir allir yfir í vélbátinn Gylfa, sem flutti þá til Vestmannaeyja síðari hluta sunnudags. Nánari atvik þessa slyss eru sem hér segir eftir því sem fram kom við sjópróf: 
 Sæbjörg hélt héðan í róður s.l. föstudag, en báturinn stundaði botnvörpuveiðar. Var haldið austur að Alviðruvita og verið þar nokkurn tíma. Síðan er haldið vestur aftur og verið að veiðum út af Vík í Mýrdal um kl. 7 á sunnudagsmorgni. Þegar einu kastinu er lokið fara allir niður í lúkar nema skipstjórinn, Hilmar Rósmundsson, sem var á vakt á toginu. Áður en farið er niður, segir vélstjórinn, Theodór Ólafsson, að hann hafi gengið niður í vélarrúmið til að dæla á hæðarbox og fleira er ditta þurfti að, dæla út sjó o.þ.h. Sá hann þá ekkert athugavert. Þegar klukkan er tekin að ganga níu lítur skipstjórinn niður í vélarrúm og sér þá að mikill sjór er kominn í vélarrúmið. Hann fer strax fram í lúkar og kallar á skipsmenn og segir þeim að koma upp í snarheitum því mikill leki virðist kominn að skipinu. Þá er svo komið að sjór er kominn á lúkargólfið. Vélstjóri fer strax aftur í vélarrúm og er þá kominn svo mikill sjór þar, að hann stóð í mitti við vélina, en aðalvél hélzt þó enn í gangi. Hann tengdi þegar sjódælu við aðalvél og ætlaði síðan að setja aðra sjódælu í gang, sem tengd var við ljósavél, en gat ekki sett ljósavélina í gang sökum þess að hún var þegar hálf í sjó. Meðan þessu fór fram, kallaði skipstjórinn út og bað um hjálp, náði fljótt í Vestmannaeyjaradió, svo og í nærstadda báta og var Gylfi þeirra næstur og kom fljótt að. Samtímis þessu var gúmmbátur skipsins hafður til taks. Skipverjar reyndu einnig að dæla með þilfarsdælu og ausa með fötum, en þrátt fyrir þetta jókst sjórinn stöðugt í skipinu.
Á tíunda tímanum kom Gylfi á vettvang. Tók hann trollið um borð til sín, en það hékk aftan í Sæbjörgu, tekur síðan bátinn í slef og ætlaði að sigla móti hafnsögubátnum, sem var lagður af stað úr Eyjum til að flýta því að samband næðist við Lóðsinn, sem hefir mjög sterkar dælur. Þegar Gylfi er búinn að draga Sæbjörgu í nokkrar mínútur, virðist báturinn síga svo að aftan að þeir leggja alla áherzlu á að ausa og hætta að draga bátinn, en sjá fljótt að þetta er vonlaus barátta. Skipsmenn af Sæbjörgu fara þá í gúmmbátinn og eru þeir tæplega komnir yfir að Gylfa þegar Sæbjörg er sokkin. Veður var allan tímann mjög gott og nær alveg sjólaust. Klukkan var um 10,30 þegar báturinn sökk. Við réttarhöldin kom fram að enginn skipverja gat gefið neina skýringu á því hvernig á þessum leka stóð. Báturinn hafði ekki lent í vondu veðri, eða öðru áfalli og hafði verið við land í viku tíma vegna ógæfta og veikinda áhafnar. Fréttamaður blaðsins átti stutt samtal við Hilmar skipstjóra Rósmundsson í dag og sagði hann svo frá:
Við fórum í róður á föstudaginn, höfðum legið inni í nokkra daga. Kastað var einu sinni við Alviðru en við náðum halinu ekki kláru. Þegar búið var að koma því í lag var komið vont veður og færðum við okkur þá vestur á Vík. Þar toguðum við á laugardag, en hættum um nóttina og lágum, en byrjuðum að kasta um kl. 7 um morguninn. Afli var tregur. Ég var einn á vaktinni, en mennirnir höfðu lagt sig. Þegar ég var búinn að toga í klukkustund sé ég að vélarúmið er orðið hálffullt af sjó, er ég leit þangað niður. Kallaði ég þá mennina út og bað þá vera við öllu búna því mikill leki væri kominn að bátnum. Þegar ég hafði sagt mönnum að hafa til gúmmbátinn kallaði ég út í talstöðina og síðan reyndum við að halda skipinu á floti þar til hafnsögubáturinn Lóðsinn kæmi á vettvang, en það tókst ekki. Þegar Gylfi kom á vettvang var reynt að draga bátinn en þá færðist sjórinn aftur í hann og varð að hætta því. Sökk báturinn um klukkustund eftir að Gylfi kom á vettvang. Ég get ekki gert mér nokkra grein fyrir hvernig á lekanum stendur. Þarna var sjólaust og bezta veður. Á bátnum voru þrír bræður vélstjórinn Theodór Ólafsson og tveir bræður hans, sagði Hilmar.
Sæbjörg hét áður Sigrún og er 52 tonn að stærð byggð í Svíþjóð 1946.

Morgunblaðið. 15 október 1963.

         Bæjarútgerð á Akranesi 

Svo sem getið var um í síðasta blaði, verður hér nánar sagt frá hinum nýja togara bæjarins "Bjarna Ólafssyni." Hann kom hingað til bæjarins 29. júlí s.l., beina leið frá Englandi, eftir tæpa þriggja sólarhringa siglingu. Skipið var smíðað í Aberdeen. Það er hið fegursta og fullkomnasta að sjá, og gekk 13,5 mílu í reynzluför, og að jafnaði 12,5 mílu á heimleiðinni. Þetta kvöld var gott veður, og þegar skipið lagðist að hafnargarðinum var þar mikill mannfjöldi saman kominn til þess að fagna því. Fór þar fram móttökuathöfn, þar sem þeir héldu ræður af skipsfjöl, forseti bæjarstjórnar, bæjarstjóri, Guðlaugur Einarsson, og skipstjórinn, Jónmundur Gíslason. Að ræðu skipstjórans lokinni bauð hann öllum viðstöddum að skoða skipið, sem þegar var vel þegið. Þótti öllum það mikið og vandað. Síðar um kvöldið hafði bæjarstjórn boð inni á Hótel Akranes fyrir skipshöfn, bæjarstjórn, útgerðarstjórn og hafnarnefnd. Sátu það um 60 manns. Þar fluttu þeir ræður, Jón Sigmundsson, Hálfdán Sveinsson og Pétur Ottesen. Að því loknu var stíginn dans um stund.


B.v. Bjarni Ólafsson AK 67. Málverk.                                                         Úr safni Ólafs Jónssonar.  

Fór hóf þetta vel og ánægjulega fram. Útgerðarstjórn skipa þessir menn: Þorgeir Jósepsson, formaður, Jón Sigmundsson og Guðmundur Sveinbjörnsson. Bókhald skipsins verður í skrifstofu bæjarins. Skipið ber yfir 4.000 kit af ísuðum fiski. Hér fer á eftir hluti ræðu forseta bæjarstjórnar, Ólafs B. Björnssonar, er hann flutti af skipsfjöl, við komu skipsins til Akraness:
"Góðir Akurnesingar, útgerðarstjórn, skipstjóri og skipshöfn. Þegar Alþingi og ríkisstjórn tók þá ákvörðun, að láta byggja fyrir Íslendinga um 30 nýtízku togara í Englandi, var bæjarstjórnin þegar ráðin í því, og sammála um, að gera ítrustu tilraunir til að bærinn gæti eignast og haldið úti einu af þessum skipum, sem óumdeilanlega marka tímamót í fiskveiðasögu vorri. Í þessum skipakaupum felst stórfelt framtak og langþráð takmark útvegsmanna og allrar þjóðarinnar. Þau uppfylla óskir vorar og vonir hvað aflamöguleika snertir, öryggi og aðbúnað skipshafnar, og taka í heild sinni fram öllu því er áður þekktist um byggingu og búnað togara.


24. Bjarni Ólafsson AK 67.                                                                       Ljósmyndari óþekktur.  

Í dag er þessi ósk og áform Akurnesinga orðið að veruleika. Í dag, á þessari stundu, fögnum vér öll þessu fullkomna fleyi. Vér bjóðum það og skipshöfnina hjartanlega velkomið og vonum að gæfan fleyti því og skipshöfn þess og forði frá öllu grandi. Eins og það er vitanlegt, að þessi skip marki tímamót í íslenzkri fiskveiðasögu, vonum vér að þetta skip marki tímamót í sögu vors kæra bæjar, til margvíslegra bjargráða og blessunar í bráð og lengd. Margra hluta vegna er þetta skip því á sérstakan hátt óskabarn allra bæjarbúa, líka þeirra Akurnesinga, sem búa utanbæjar. Það er engin tilviljun að þessu glæsta skipi var valið nafnið Bjarni Ólafsson.


Landað úr togaranum Bjarna Ólafssyni AK 67 á Akranesi.                       Ljósmyndari óþekktur.
  
Hann var framsækinn dugnaðarmaður og fengsæll, dáða- og drengskaparmaður. Honum var hvort tveggja í senn sýnt um að nota sér áunna reynzlu og það vald og viðgang, sem ný tækni hefur á framfarir og framleiðslu þjóðanna. Sem ungur maður "braut hann í blað" hjá Akurnesingum, er hann sem foringi nokkurra jafnalldra sinna byggði fyrsta dekkaðan mótorbát, sem þá þótti mikið skip, sem miklir möguleikar voru þegar við bundnir, enda varð fljótlega sjón sögu ríkari. Þetta fyrsta skip Bjarna og þeirra félaga hét "Fram." Það var réttnefni. Fól í sér fyrirheit, og var sannarlega táknrænt upp á beina braut Bjarna, sem stórhuga forystumanns, um stöðugt stærri og fullkomnari skip, til lengri sóknar og meiri fanga, á vegum þess atvinnuvegar, sem hvort tveggja er lífæð vor og lyftistöng, til efnalegrar farsældar og frelsis þjóðar vorrar. Þetta fyrsta skip hans var 10 smálestir, en hið síðasta 200 smálestir.


B.v. Bjarni Ólafsson RE 401.                                                                    Ljósmyndari óþekktur.

Herra skipstjóri, Jónmundur Gíslason! Um leið og vér öll bjóðum þig og skipshöfn þína hjartanlega velkomna heim með þetta mikla og góða skip, er mér persónulega, bæjarstjórn, útgerðarstjórn og öllum almenningi, óblandin ánægja að lýsa því yfir, að vér trúum þér og treystum allra manna bezt fyrir þessu glæsta skipi, og fyrir hverri skipshöfn, sem með þér leggur á djúpið, til bjargráða fyrir ykkur sjálfa, þennan bæ og þjóð vora alla. Með þessu er áreiðanlega óvenju mikið sagt, og finnst sjálfsagt ókunngum of sagt. En því mæli ég svo stórt og óhikað, að ég þekki þig sem óvenjulegan mann, með ótrúlega mörgum áþekkum eiginleikum, sem Bjarna Ólafsson prýddu mest. Það er því engin tilviljun að þér sé trúað fyrir þessu skipi og skipshöfn.


Eidsfjord N-1-SO á loðnuveiðum árið 1982.                                                      (C) Frank Iversen. 
  
Með slíkri forystu, með þeirri heill og giftu, sem vér vonum að fylgi þessu nafni, getum vér ekki vænst farsælli eða fyllri árangurs. Vér vonum því, og efumst ekki um, að hinn minnsti skipverji þinn, jafnt þeim sem mest á ríður, á þessu mikla, góða skipi, fylgi þér fast til fengs og farsældar, og að dæmi þitt og þeirra verði djörf og dáðrík fyrirmynd um langa framtíð. Ég óska stjórn fyrirtækisins, bæjarstjórn, skipverjum og öllum bæjarbúum til hamingju með þennan nýja togara, og bið guð að blessa menn og skip. Ég bið að lokum alla viðstadda að óska togaranum "Bjarna Ólafssyni" og skipshöfn hans heilla og hamingju á ókomnum tímum, með ferföldu húrra."

Tímaritið Akranes. Júní-júlí 1947.

        Björgun skipverja af Verði                           einstakt afrek

Nánari fregnir eru nú fyrir hendi af hinum hörmulega atburði er togarinn Vörður frá Patreksfirði sökk s. l. sunnudagskvöld og með honum fimm vaskir sjómenn. Aðdragandinn að slysinu eru í aðalatriðum á þá leið, að kl. 6.30 á sunuudagsmorgunn veitir 1 stýrimaður því eftirtekt, að skipið var tekið að fá á sig óvenjumikla sjóa og hallast á bakborða, en við rannsókn kom í ljós, að leki hafði komið að skipinu fyrir framan fiskilestarnar svo að netjarúm og neðri hásetaklefi var hálffullur af sjó. Allir skipverjar bjuggu hinsvegar aftur í skipinu. Voru þegar gerðar ráðstafanir til þess að ausa skipið. Vegna sjógangs var eigi hægt að beita handdælum "við austur skipsins, en dælt var úr rúminu með vélknúnum dælum frá vélarúmi. Þegar séð varð, að dælurnar höfðu ekki undan kallaði loftskeytamaðurinn á Verði upp togarann Geir sem var í um það bil 60 sjómílna fjarlægð og bað hann koma til aðstoðar, en togarinn Bjarni Ólafsson reyndist vera mun nær staðnum og bauð aðstoð sína. Var hún að sjálfsögðu þegin með þökkum og kom hann að Verði um kl. 2,30 á sunnudag. Brátt tók þá veður að versna og um kl. 6 um kvöldið var vindur orðinn 8 vindstig og þungt í sjóinn.


B.v. Vörður BA 142. Smíðaður í Þýskalandi árið 1936. 625 brl.                     (C) Hafliði Óskarsson.  

Fór Bjarni Ólafsson þá eins nálægt Verði og frekast var unnt, en um þetta leyti hallaðist skipið mjög mikið á bakborða og var sigið niður að framan. Allir skipverjar sem voru fram á, fengu þá fyrirskipanir um að færa sig aftur eftir og losa um björgunartækin. Skipti það þá engum togum að Vörður seig mjög hratt að framan og komust tveir skipverjar eigi upp og sukku með því. Þegar hér var komið voru flestir skipverjar komnir í sjóinn og höfðu níu komist á kjöi björgunarbátsins, og fyrir harðfylgi og einstakan dugnað skipverja á Bjarna, tókst að bjarga mönnum þessum og auk þess fimm öðrum, sem voru á fleka eða í björgunarhringum. Var þá komið versta veður, stórsjór og myrkur. Auk þess var einum skipverja bjargað, sem látizt hafði í bjargbeltinu af vosbúðinni. Voru skipverjar mjög þjakaðir, eins og að líkum lætur, en fyrir ágæta aðhlynningu um borð í Bjarna Ólafssyni hresstust þeir brátt, Bjarni Ólafsson flutti skipverja hingað til Reykjavíkur, en skipstjóri var lagður í sjúkrahús vegna meiðsla, sem hann hafði hlotið. Skipverjar fóru allir vestur á Patreksfjörð í gærkvöldi með Esju að lokinni kveðjuathöfn yfir Jóhanni Jónssyni.

Vísir. 1 febrúar 1950.

                  Ferðasaga
   Kristján Gunnarsson, skipstjóri

Um miðjan september árið 1941 fórum við Sigurður Friðriksson frá Gamla-Hrauni við Eyrarbakka með áætlunarbíl til Akureyrar og síðan með bát til Siglufjarðar. Við höfðum frétt það á skotspónum að Ásgeir Pétursson útgerðarmaður vildi selja vélskipið "Guide me" sem hafði verið á síldveiðum þá um sumarið og var þá búið að vera í eign Ásgeirs í 3 ár og aðeins gert út á síldveiðar við Norðurland. Skipið átti heima í Færeyjum, en var yfir veturinn í slipp á Akureyri. Ferðin norður gekk samkvæmt áætlun. Við ákváðum að kaupa skipið á þrjátíu og fimm þúsund krónur í því ástandi sem það var. Engin veiðarfæri fylgdu skipinu en síldardekk og segladruslur. Útborgun var kr. 15 þúsund en hitt að mig minnir til fjögurra ára, og greiddum við hvor kr. 7.500. Næst lá fyrir að fá vélstjóra til þess að fara með okkur suður. Okkur tókst að útvega vélstjóra til Akureyrar en þangað þurftum við að fara til þess að sækja síldardekkið og ýmislegt fleira.
Vélstjóri sá sem við fengum með okkur inn á Akureyri var Sölvi Valdimarsson, var hann þá að mig minnir vélstjóri í frystihúsi á Siglufirði. Strax og samningar höfðu verið undirritaðir var farið um borð og átti að fara strax til Akureyrar. Áður höfðum við sett vélina í gang og fært skipið að Bæjarbryggjunni. Okkur brá nú heldur í brún þegar við komum um borð, því þá var kominn mikill sjór í skipið, það mikill að ekki var viðlit að setja vélina í gang. Tvær allgóðar handdælur voru á skipinu, sín hvoru megin við mótorhúskappann. Var nú hamast á dælunni þar til hægt var að setja í gang. Kom þá í ljós að lekið hafði inn með skrúfuöxlinum og lagaðist það er skipt var um pakkningu í pakkdósinni. Um miðnætti var haldið af stað inn á Akureyri og gekk ferðin samkvæmt áætlun. Á Akureyri létum við Eið Benediktsson skipstjóra lagfæra seglin þannig að við höfðum sæmilega fokku og messa, en ekkert stórsegl var. Næsta dag var svo farið frá Akureyri til Siglufjarðar og gekk ferðin vel enda gott veður.
Á Siglufirði var ráðinn vélstjóri, Anton að nafni, hann var að fara til Reykjavíkur og var ráðinn þar til vinnu í vélsmiðju. Síðari hluta dags var lagt af stað. Veður var gott, austan andvari og hlýtt í lofti. Guide Me var með 40 hesta Sáffle mótor, engin raflýsing var, engin talstöð og náttúrlega enginn dýptarmælir. Ekkert bar til tíðinda fyrsta klukkutímann en er við vorum staddir út af Haganesvík heyrðist að vélin var farin að þyngja á sér og reykti óeðlilega mikið. Var vélin nú stöðvuð og farið að athuga, kom þá í ljós að brætt var úr sveifaráslegu. Ýmislegt var af varastykkjum í vélina og þar á meðal sveifaráslegur. Ekki var hægt að kalla í talstöð því hún var engin og ekkert skip sjáanlegt. Nú var kominn asakaldi og heistum við messann og fokkuna og skiptum þannig verkum, að ég var við stýrið en Sigurður og Anton fóru að rífa sundur vélina. Var nú siglt í sjö klst. og vorum við komnir vestarlega á Húnaflóa þegar vélin fór í gang.
Ekki var eitthvað í lagi með kælivatnið og var vélin stöðvuð aftur en þá vildi það til að vélstjórinn missti sogventilinn úr dælunni niður í kjalsog, en þannig háttaði til að vélin var mjög hátt í bátnum og ógerningur var að ná ventlinum aftur, var þá tekinn ventill úr lensidælunni og settur í kælivatnsdæluna. Nú var sett í gang aftur og var nú allt í lagi nema talsverður sjór kom í skipið og þurfti oft að dæla með dekkdælunni. Um morguninn vorum við komnir fyrir Horn, veðrið hélst svipað, kaldi eða stinningskaldi á austan. Okkur fannst ekki gott að þurfa alltaf að vera að dæla með dekkdælunni því talsvert lak með skrúfuöxlinum. Sigurður sagðist skyldi smíða ventil úr tré og masonit ef hann fengi ventil til að smíða eftir. Var þá stoppuð vél útaf Hælavíkurbjargi og eftir klukkutíma var ventillinn tilbúinn og sett í gang og var allt í lagi með lensidæluna. Var slík listasmíði á ventlinum að hann var lengi notaður eftir þetta, þó búið væri að fá venjulegan koparventil. Þeir voru góðir smiðir Gamlahraunsmenn. Gekk nú allt eins og í sögu þar til komið var í opinn Dýrafjörð, þá tókum við eftir því að skipið var farið að hægja mjög á sér og vélin gekk óeðlilega létt. Var þá reynt að þyngja skrúfuna en það dugði ekki. Var þá frátengt og kom þá í ljós að skiptilegan var biluð, vindur hafði nú gengið til SA en var hægur.
Togarinn Karlsefni var að toga stutt frá okkur og heistum við flagg og kom hann brátt til okkar og báðum við hann að draga okkur til Þingeyrar. Við vorum þrjá daga á Þingeyri og framkvæmdi Guðmundur Sigurðsson viðgerðina sem kostaði kr. þrjú hundruð. Sláturtíðin stóð sem hæst og fengum við nýtt kjöt og slátur fyrir sáralítinn pening, og matreiddi Sigurður eins og besti matsveinn. Við vorum þarna í besta yfirlæti og dyttuðum að ýmislegu um borð. Að viðgerð lokinni var strax lagt af stað, og segir nú ekki af ferðum fyrr en komið var suður fyrir Látrabjarg. Við höfðum fyllt tankana af brennsluolíu á Siglufirði og tókum þar einnig eitt fat af smurolíu og var smurolíutunnan á stokkum aftan við stýrishúsið, og var olían tekin í brúsa jafnóðum og nota þurfti, en mótorinn eyddi talsverðri smurolíu. Síðast þegar vélstjórinn tók olíu hafði hann annað hvort ekki látið tappann á eða þá svo lauslega að hann síðar hafði losnað úr, nema tunnan var tóm þegar næst átti að sækja olíu. Nú var ekki um annað að gera en að reyna að ná næstu höfn. Vildi okkur nú til eins og fyrri daginn að veðrið hélst gott og náðum við upp undir Sand og hittum við þar tvo menn á árabát sem voru með handfæri í Sandabrúnum. Við báðum þá að fara fyrir okkur í land og ná í 10 lítra af smurolíu. Þeir brugðust vel við og komu brátt aftur með olíuna og við borguðum þeim vel fyrir og héldum svo ferðinni áfram. Vindur hafði nú gengið í norðaustan strekking og fengum við góðan byr yfir Faxaflóa og lentum í Reykjavík að morgni þess 24. september. Strax daginn eftir gerði óveður sem stóð í marga daga.

Sjómannadagsblaðið. 1 júní 1980.


Vífilsfell NS 399.                                                                                             Ljósmyndari óþekktur.


919. Þórir RE 251.                                                   (C) Snorri Snorrason. Úr safni Atla Michelsen.

              "Vífilsfell" laskast

Síldveiðiskipið, Vífilsfell var s. l. föstudag statt út af Kópaskeri með bilað stýri og var varðbáturinn Óðinn sendur því  til aðstoðar. Kom Óðinn dráttartaug í Vífilsfell og dró það áleiðis til Raufarhafnar. En þegar komið var í hafnarmynnið á Raufarhöfn, slaknaði á tauginni og þegar Óðinn tók aftur í, brotnaði stefnið af Vífilsfelli við átakið og varð þá að renna því í land. Vífilsfell er gamalt tréskip og var einu sinni eign Færeyinga. Hét það þá "Guide me" .

Þjóðviljinn. 29 ágúst 1944.